1 Department of Anatomy Heart MUDr. Marek Joukal, Ph.D. HEART (COR) VESSELS (VASA) BLOOD (SANGUIS) CARDIOVASCULAR SYSTEM COMPOSITION SYSTEMIC BLOOD CIRCULATION PULMONAR BLOOD CURCULATION PORTAL BLOOD CIRCULATION COR (HEART) 2/3 left, 1/3 right270-320 g HEART DIVISION Septum cordis (interatriale, interventriculare) Septum atrioventriculare dx., sin. Ostium atrioventriculare dx., sin. Valva tricuspidalis Valva bicuspidalis Atrium dx. et sin. Ventriculus dx. et sin. Vena cava sup. et inf. Truncus pulmonalis Vv. pulmonales Aorta SURFACE OF THE HEART Basis cordis Apex cordis Facies sternocostalis (ant.) Facies diaphragmatica (post.) Margo acutus (dexter) Margo obtusus (sinister) = facies pulmonalis 2 Sulcus coronarius Sulcus interventricularis ant. Sulcus interventricularis post. Auricula dextra et sinistra Incisura apicis cordis Ostium v. cavae sup. Ostium v. cavae inf. (valvula v. cavae inf.) Ostium sinus coronarii (valvula sinus coronarii) Torus intervenosus Crista terminalis (sinus venarum cavarum, auricula dextra, mm. pectinati) Septum interatriale (fossa ovalis) Valva tricuspidalis RIGHT ATRIUM Septum atrioventriculare dx. (ostium atrioventriculare dx., valva tricuspidalis) ant. post.sept. VALVA TRICUSPIDALIS AS P Cuspis anterior, septalis, posterior Chordae tendineae Musculi papillares anterior, parvi - posterior, septales RIGHT VENTRICLE Pars trabecularis Pars glabra Crista supraventricularis Ostium atrioventriculare dextrum Valva tricuspidalis Trabecula septomarginalis Musculi papillares RIGHT VENTRICLE Pars glabra (conus arteriosus) Ostium trunci pulmonalis Valva trunci pulmonalis Auricula sinistra (musculi pectinati) Ostia venarum pulmonalium Septum interatriale (fossa ovalis) Ostium atrioventriculare sin. (valva bicuspidalis) LEFT ATRIUM 3 LEFT VENTRICLE Ostium atrioventriculare sin. Valva bicuspidalis - mitralis M. papillaris ant. et post. Ostium aortae Valva aortae (bulbus aortae) Sinus aortae dx. (a. coronaria cordis dx.) Sinus aortae sin. (a. coronaria cordis sin.) MORPHOLOGY OF HEART WALL ENDOCARDIUM MYOCARDIUM (muscular layer, conductive systém of heart) EPICARDIUM (pericardium serosum - lamina visceralis ) PERICARDIUM (fibrosum et serosum – lamina parietalis) ENDOCARDIUM Thicker in the atria Thicker in left portion of the heart Background of valves Cardiac skeleton Anulus fibrosus dexter Anulus fibrosus sinister Anulus aorticus Anulus trunci pulmonalis Conus ligament Trigonum fibrosum dextrum Trigonum fibrosum sinistrum Pars membranacea septi cordis SYSTOLE DIASTOLE Heart valves 4 MYOCARDIUM OF THE ATRIA fasciculus interauricularis horizontalis fasciculus interauricularis verticalis MYOCARDIUM OF THE VENTRICLES vortex cordis Superficial layer of myocardium Middle layer of myocardium Deep layer of myocardium Trabeculae carnae Mm. papillares Intercalar discs CONDUCTIVE SYSTEM OF THE HEART crus dextrum Purkyně´s fibres 5 1. Internodal connections dorsal (Thorel) middle (Wenckenbach) ventral (James, Bachnan) Accesory fibres of the conductive system 2. Mahaim´s paraspecific fibers (divided fasciculus atriovent.) 3. Kent´s fibers (circular) 4. By pass tractus PERICARDIUM Pericardium fibrosum Pericardium serosum Lamina parietalis Lamina visceralis (epicardium) PERICARDIUM Basis pericardii - facies diaphragmatica (ligg. phrenicopericardiaca) Cupula pericardii (aorta, v. cava sup.,tr. pulmonalis) Pars sternalis (ligg. sternopericardiaca) Partes laterales (vasa pericardiacophrenica, n. phrenicus) Pars dorsalis Porta arteriarum = vagina serosa arteriarum (aorta, tr.pulmonalis) Porta venarum (vv.cavae, vv.pulmonales) sinus transversus pericardii sinus obliquus pericardii Coronary arteries Arteria coronaria cordis dextra r. coni arteriosi r. nodi sinuatrialis r. nodi atrioventricularis rr. atriales dx. rr. ventriculares dx. r. marginalis dx. r. interventricularis post. Arteria coronaria cordis sinistra r. interventricularis ant. r. coni arteriosi r. lateralis rr. interventriculares septales r. circumflexus r. marginalis sin. rr. atriales r. nodi sinuatrialis r. nodi atriovetricularis facies sternocostalis facies diaphragmatica a. coronaria cordis sin. a. coronaria cordis dx. 6 Coronarography (a. coronaria cordis sin.) Coronarography (a. coronaria cordis dx.) ■ 40% vv. cordis ant. vv. cordis minimae ■ 60% sinus coronarius v. cordis magna v. cordis media v. cordis parva v. obliqua atrii sin. v. post. ventriculi sin. VENAE CORDIS Plexus cardiacus spf. (ganglion cardiacum) Plexus cardiacus prof. Plexus coronarius dx. et sin. Nn. accelerantes (sympaticus, nn. cardiaci) Nn. retardantes (parasympaticus, rr. cardiaci n. vagi) Innervation of the heart Lymphatic system of the heart Lymphatic plexuses: subendocardial myocardial subepicardial Truncus lymphaticus anterior sinister (r. interventricularis a. coronariae cordis sin.) Truncus lymphaticus posterior (r. circumflexus a. coronariae cordis sin.) Truncus lymphaticus anterior dexter (a. coronaria cordis dx.) Nodus lymphaticus praeaorticus Nodus lymphaticus retroaorticus valva aortae valva tricuspidalis valva trunci pulmonalis valva bicuspidalis AUSCULTATION POINTS 7 1. V. brachiocephalica dx. 2. V. cava sup. 3. Atrium dx. 4. V. cava inf. 5. Arcus aortae 6. Truncus pulmonalis 7. Auricula sin. 8. Ventriculus sin. NATIVE X-RAY OF THE CHEST References: Putz, R. (2008): Atlas of Human Anatomy Sobotta. Elsevier Books. Keith L. Moore, Arthur F. Dalley (2005): Clinically Oriented Anatomy. Williams and Wilkins. Platzer, W., Kahle, W., Leonhardt H. (1992): Locomotor system. Georg Thieme Verlag, Stuttgart, New York, 4th edition. Čihák, R. (1987): Anatomie 1. Avicenum, Zdravotnické nakladatelství. Netter, F. H. (1997): Interactive Atlas of Clinical Anatomy. Novartis, USA.