Causaliteit (oorzakelijkheid) – een overzicht

   

   

   kauzativita = sémanticko-gramatická kategorie zahrnující prostředky týkající se vyvolání,
   způsobení něčeho, popř. přinucení někoho k něčemu

                                                 (Čermák, F., Jazyk a jazykověda, Karolinum 2004)

   

   

   kauzativa / causatieve werkwoorden / causatieve constructies = semantische categorie van
   werkwoorden / werkwoordelijke constructies

   

   kácet              vellen

   zabít               doden

   krmit               voeren

   rozjet              op vaart zetten

   

   zitten – zetten

   liggen – leggen

   hangen – hangen

   

   koken             Jan kookt rijst – Het water kookt

   smelten         Je moet de boter eerst smelten – De boter is door de hitte gesmolten

   

   

                                  Verschillen tussen doen en laten



   (Verhagen, A. - Kemmer,S., Interactie en Oorzakelijkheid. Een cognitieve benadering van
   Causatief-constructies in het Nederlands, in: Gramma/TTT, tijdschrift voor taalkunde, jaargang
   1,1992, 1, 1-20)

   

   

   laten = indirecte veroorzaking van een gebeuren

   -         een of andere ándere kracht is meer direct in de productie van een bepaald resultaat
   betrokken dan de activiteit die van de agens uitgaat:

   A. De psychiater liet mij aan mijn moeder denken

   

   doen = directe veroorzaking van een gebeuren

   -         er is geen intermediaire kracht waarvan de aan- of afwezigheid het optreden van dat
   resultaat zou kunnen verhinderen:

                          B. De psychiater deed mij aan mijn moeder denken

   

   Zin A = interactie tussen twee mensen, zin B = geen interactie

   Essentieel voor interactie is communicatie, d.w.z. wederzijdse beinvloeding van cognitieve
   toestanden.

   

   C. De seargant liet ons door de modder kruipen.

   

   Interactie: de seargant produceert een taaluiting die wij als een bevel interpreteren
   (cognitieve activiteit) en eraan gehoorzamen.

   

   Het gebruik van laten houdt in dat de spreker impliceert dat de activiteit van het object
   „ertoe doet“, dat hij/zij ook anders had kunnen doen.

   

   Het gebruik van doen houdt geen cognitieve activiteit van het object in en het resultaat van
   de handeling is onvermijdelijk.