6S COSMÁE PRÄGENS IS CHRONICA DOEMOBüM. LIB. I, CAP. XXXVII, XXXVIII. 69 59, u. soliniita corde revolvens ea, que dicta sunt, descendit ad sareinas R et invenit fractam calicis ansam, sicut predixe-rat heremita. Qui usque hodie magni miraculi pro testi-monio habetur Babenberkb sancti Georgii0 in monasterio. 1008, Anno dominice incarnationis Mill. Hica interfecti sunt .s Wrissovici'-1. 1004. XXXVIII. Anno dominice incarnationis MIHI. Benedictes0 cum sociis suis martimatus estb-2. Temporibua Heinrioi irnperatoris, qui post Ottonem tercium rexit Eo-nianum Imperium, in partibus Polonie quinque fuete 10 monachi et heremite, veri0 Israelited*3, Benedictas, Ma-theus, Johannes, Ysaac; Ciistinus8 et sextus Barnabas, quorum non est inventus in ore dolus4 nec in manibus pravum opus3. Horum de vita patram scxipturus midta malui pauca, quia semper dulcius sumitur, que parcius is apponitur esca. Erat enim eorum conversatio laudabilis, Deo acceptabilis, hominibus admiiabilis et earn, sectari volentibus imitabilisf. Nam a,d» hoe mexita sanctorumh ammiramur, ut eos imitando jpsi ammirabiles reddamur. Hos quippe viros quinque; nonk incongme equipperaxe1 20 possumus sive quinque porticibus probatice piscine6 sive™ quinque prudentibusa virginibus7 oleo h&bundantibus misericordiem3 quia pauperes ipsi pauperibus Christi, quos in suis eonfovebant mansionibus0, prout poterant, subministrabant misejricordie sumptibus. Ipsis autem virtus as talis erat abstinentie, ut alius bis, alius semel in sabbato, nullus tamen dietimp sraneret cibum. Oibus autem eis1» a) Racrsnas A l. b) Baiuberk B. in ecclosja A a« (in monaaterio tekWi Bamberc A 2b; Babenberc A 1; Babenberc, iorr. -berk, C 3; Babenberg A 8"; Babenberg korr. Pab-, 01b; Pabenberk.B. c) Georgii martiria ,d 3, (1) fehlt A3. C8. 30 e) so A Bo; 'Wä'iseuici A 1; 'Wirs<8)o-wici A3; Wries. (i«iisque fratres C &. I, 38 (A 1. 1" nur bis martiraatna est IZ. 8]. 2. 3. B bit imitabilis [Z. 18/; darauf folgt: Passi eunt its Novembria (S.Vi, Z.l]. Ol. 2.3. Fuld. von Terapodbue Heinr. imp. angefangen.) — a) sanctus Ben. A 3; V iratrea m&rtiriB&ti sunt B (Bened. — est fehl®. b) est in silva Polonie C 2<>- o) so A1. 3; veri 35 (i übergeschrieben) 2; aeqnippar- *. m) si-ve — miser, fehlt A2». n) so Al. Fuld.; prud. fehlt O Sä>; pnid. «uinqne die übrigen. o) mans, eia A 3. Fuld. p) dictim A1; dictum Fuld. q) eia erat A 3. Fuld.; erat eis C 2b. 1} Vgl. TUetmar V, 29 (= 18). 2) Vgl. Petri Damiani Vita s. Bmnuäldi (SS. IV, 852J und Brmo, Vita qumgue fratmm (SS. XV, 709). « H, G.Voigt, Brun von Querfwrt (Stuttgart 1907), S. 429 Anw,.: "Commas' Berieht aber die fünf Brüder ist wertlos" geht wohl m weit. 3) Joann. I, 47: Ecce vere (einige Bss. vir) Israelita, in quo dolus non est. 4} Vgl. I. Petr. 2, 22. 5) Vgl Joe. 3,16. 6) Joann. 5, 2: probatica piscina . . . quinque porticus habens. 7) Vgl Matth. 25,2. so hoius propriis elaborátům manibus; panem raro habuere, K. 80, sed piscem* numquam, legumina autb milium non nisi in0 paschad sumere licuit, iympham incorruptam, et hanc libant0 adf mensuram, carnis esca eis abhominabilis > et femine visus exeerabilis. Vestis hyrta et aspera^, con-texta de cauda et equinis'1 iubis. In lectulo lapis pro sustentaculo capitis et matta pro leotisternio et hec vetus nimis et singularis. Nec íuit ulla quies, stant tot a nocte lugentes i» Tam proprium quam plebicule scelus atque reatum. Nunc sonant pectora crebris tunsiotiibus li vida, nunc' audantk corpora1 innumeris genufiesionibus fessa, nunc nianibus expansis et oculis erectis, vivat ut in celis, precibus unusquisquem instat anheíis. Nuraquam locuti i', sunt ad invicem, nisi venientema ad hospitem, et ad hune paucis. Veie" legis factores1, non0 auditoies erant, vere semetipsos cum viciis et eoncupiscenciis mundi cruci-figentea2 et oxucem Chxisti mentě et corpore baiulantes3, gratum Deo sacrificium non ex pecoreP alieno; sed ex corpore proprio offerebant, qma cotidie vicissim vapula-bant. Talis enim Mos erat illorum simuí unaquaque dierumi Post primam dorsum mollirierr usque deorsum *. In faoiemque cadens8 ad fratrem frater aiebat: 'Si parcis, peccas; cum tangis, ne mihi8 parcas!' et stans cum ůagello respondit: 'Sicut Vis, fiat!' Christumque rogat fratremque* fiagellat, dicens: 'Hec per facta" pius solvat tua erimina Christus,' Atque cadens iteram prebet sua terga vicissim. Nec 'Doluit, frater/ dumv fratrem verberat alter, Sed 'Miserere mei Deus* aut 'Benedicite' cantat. Nam suffert leviter, patitur quod quisque libenter. a) paces A 3. b) et A 8l>; autem et (et voa 2. 3d.) A 1. o) iehlt A 2-'. ■/■■ 1« paacha aut penteeosten A 3. e) libant, torr. libebaot, 0 l*; bibebant 0 2ki Wbatit, ion. bibebant, C 8. JE) snb mensura O lb, ad in., torr. sub menaura, OS. í?) iispera et a 2». b) deqainia A 1. i) tunc, korr. nunc, A1. k) íundant Á 1! ?). O 8». 1) peotDra A 8«. C 2". m) dnistiue Fuld. n) venieute hospite st. hoc paueis verbis. Vera Fultl. o) et non Fuld. p) peetore A 21», C_lb. 2. 3. *'» Fuld.; peetore, torr. pocore, A l. 8». 01». <ů unaqueque A8». PÍ"; unaqq; A». í" u». 3. Fittd.; die a2». r) moliixe A3; rooliier A 2b (am Bandě moUltei) C 1>'; liiuSiiei', korr. -iríer, A 2"; molliter O 2&; detegnnt am Xande- O 1». 3) miehi A 1*. I) íratram jí 3. h) periecta OS; prefata A 3. v) eum A 2. í) Rom. 2, 13: non enim audítores legie iusti suut apud Deum, t■'> ;j(;c! factores 1, instifioabantnr. 2) Galat. 5, 24: carnem saam cruci-íi.sttnmt oam vitiis et concup, 3) Joann. 19,17: baiulftns sibi criiee-m . 4) Matth. 27, 51: velum .. seissum est a summo usque d. 5) Gen. 17, 'i: Cecidit A. prortus i. f. wnd scwsí. 70 COSMAE PRAGENSIS CHRONICA BOEMORUM. LIB. I, GAP. XXXVIII. 71 K. 60, tt. Horum Deus ex alto prospectans paeientiam et vite in-nocentiam atque fidei et operis perseverantiam cum iam laborurn sanctorum11 suorum* mercedem1 reddere vellet et, ut per viam mirabilem0 eos ad patriam re-duceret"1 exultabilem, dux Mesco audi ens bonam famam 5 coram et conversationem2 sanctam venit cum paucis, ut se commendaret hominibus Sanctis, et, ut8 eorum cognovit inopiam, dat eis magnam census copiam, scilicet marsupium centum marois plenum, et accipiens ab eis fraternitatem et orationum eommunitatem lctus* 10 abiit ad suam aulami multum rogans et commendans se, ut aui habeant memoriam. At illi nesciunth, quid iaoiant1 de pecunia, quia tale quid nurnquam habuerant. Stant stupefacti et, quia i am per dimidium annum nihilk iuerant ad invicem locuti, unus ex illis aperuit os1 et ait: is 'Est laqueus mortis3 argenti pondus et auri, et quibua superhabundatm mordfax crumena, his non facile patebunt loca Elysiia amena, sed horrore0 plena infer-nalis pena iilos cruciabit in Ethna. Nimirum hec est temptatio humani generis inimici, ut nos faciat inimicos 20 Christi. Nam qui amicus est mundi, inimicus consti-tueturp Dei4. Deo•* namque contiadicunt, qui eius mandata non custodiunts. Nam Deus dixit6: "Nemo* potest duobus dominis servireet quasi exponens adiunxit; "Non potestis Deo servire et mammone". lam mammone5 as erimus servi, qui actenus fuimus parsimonie liberie An non ad motum aure7 portans aurum pavebit? An aort Cantabit vacuus coram latrone viator?8 Nonne multociens ad nos latrones venerunt" etT, ob quam rem nos interfieerent, non invenientee aliquando plagis9 30 a) fehlt a St>, 3. b) ipeorum A 8; staoram lab, sane*. Fuld. c) mirab-, fan*, miserab-, C S. d) perduceiet a 3, e) cum A 3. Í) leyis a 3; levis, übergeschrieben i beafas, Fuld. g) aulam curiam (curiam getilgt) AI. b) nesciences A B». i) faciunt A 1; facerent A 2», k) n, locntl íueraní ad i. A 3; n. f. loo. ad i. A2. l)oaauum4 3. m) semper hab. A3. n) so A$\ alysey J. 2»*; 35 elysei B; eliaii, ilbereeechrieinn parády si, Fuld.; eU&U die übrigen. o) horrorls ji 3. p) constituitsir A 8; eist A 8. q) mundi, hurt, del deo, A 1; deo autem (autem getilgt) A 2». r) non potest, Jtorr. n. potestis, A 3»; potest digne O 1» und (digne über Oer Zeile) C S. 8) servile Deo scilicet et mammone. lani m. Fttlä. t) Mi ftbergeschneben Fuld. u) veniunt A 3. v) fehlt O S. 3. « 1) Sop. 10,17: reddidit íustis mercedem laborum suorum et de-duxit illos in via mirabili. 2) Vgl. Job. 14,17: in saneta conv. per-manait; 21. Cor. 8, 8: per infamiam et bonám famam. 3) P«. 17, 6; íVot). 21, fi: iaq. mortis. 4) Joe. 4,4: Amicitia huius rnundi inimica est Dei. Quieumque ergo voluerit amicus ease saeeuli huius, inimietss 4s Bei constituitur. 5) Ex. 16, 28: Uequequo non vultis custodire mandata mea ? 6) Matth. 6,24. 1) Vgl oben S. 64, N. 5. 8) Stwen. X, 22: cantabit — viator. 9) Img. 10, 30: latrones . . plagis impo-sitis aliierunt; vgl. Ps. 23,5: accipiet benediotionem. nobis impositis, aliquando benedictionibus acceptis ab- K. 61, as. ierunt? Certe iam volat fama per raundum nos dili-gere mundum1 et ea, que sunt mundi. Clamat contra nos et hec ipsa, que numquam scit taeere pecunia, et s iam iamque aderit inproba manus latronum in ianua, quia quod faciunt domini sciunt plurimi, Quin potius eiciatur cicius mortis fomentum, mali nutrimentum, anime detrimentum2, et referatur ad eura, cuius esb, hoc argentum.' Et mittunt unum de fratribua, cui nomen 10 Barnabas, qui semper exteriores tractabat causas, ut hec* ex parte fratrum referát duci: 'Licet nos peccatores et indigrsi sumush, tamen vestri memoriam in nostris ora-tionibus continuam habemus0. Argentum numquam ha-buimus nec habere volutnus. Dominus enim noster is lesus Christus a nobis non argentum, sed boned operations duplex exigit talentům. Monachus si habet obu-lum, non valet obulum. Ecce quod tuum est aecipc argentum, nobis ilíicita possidere non est licitum8', Iuo abeunte ducis ad curiam mox in prima noctis vigilia so affuit manus inimica, et irrumpentes valvas domus sub-itof inveniunt eos cantantes et psallentes Domino3. Quorum adactis iugulo gladiis inquiunt: 'Vivere si vultis cum pace bona, quod habetis Argentum nobis date nunc et par cite vobis, as Scimus enim vere vos censům regis s habere.' At illi teste Deo iurant censumque negant constanter et aiunt: 'Pecunia, quam queritis, iam est in camera ducis, quia non fuit necessaiia nobis. Quod si non cxeditis, ecce domus nostra, querite quantum placet vobis, 30 tantummodo nolite male iacere nobis h.! At illi rigidiores saxis: 'Non est opus,' inquiunt, 'verbis, aut nobis reddite ducis pecuniam, aut1 diram mortis subibitis sentenciám/ et statim crudeliter eos liga veru nt et per totam noctem diversis penis affeccrunt, ad ultimum in ore4 gladii si mul as omnes interfecerunt. Sicque furor5 impiorum trans- a) fehlt A 8. h) eimne A 2'". 8». fuld.: indignissimi A o) hab. cont. iwr. cont. hab., Ä 3«. d) bene A1. e) Hon licet A 3". f) fehlt Fuld.; geWft and am Sand naehgetowm A 2fr; -Wo anf Bamr Al. g) fehlt Fuld.; ducis C l*. tí) nolite nobis faeere qutcquam A 2». i) Uber der Zeile von 2. Sd. nachgetragen^A 1. 40 1) I. Joann. 2,15: nolite diligere raundum ueque ea quae in m. sunt 2) Marc. 8, 86: quid .. proderit homini, si lucretur inundum . . et detrsm. animae suae faciat ? 3) Jiph. 5, 19: canlantea et ps. Domino. 4) Jes. Sir. 28, 22; ceciderunt in ore gl, 5) Vgl. Prov. II, 23: praestolatio impiorum furor. 72 COSMAB PRAGENSIS CHRONICA BOEMOEUM. K. 61,4». vexit eos ad regna poloram, Pass! sunt autem hil fratres* 1004 íl™íílie' Benedictasb, Matheus, Ysaac, Cristinus atque lo-Nw *' hannes'* anno dominice iacarnationisMIIII. III.eid.Novembris. XXXIX. Anno* dominice incarnationis MV». 1006. Anno11 dominice incarnationis MVIb. Princeps Hemma, s feminei sexus gemma, febie conepta0 a vinculis carnis eat erepta. Cuius epitapMum tis versiculis aut vidi aut vidisse med memmi editum: Que fuit ute gemmaj vilis iacet en cinis1 Hemma. Die, precor: 'Huic anime da veniam2, Domine.' io Anno dominice incarnationis MVIL*........... v/ojriii'. .. ^nno dominice incarnationis MXVII. III.f id. lunii ' obiit Tegdagus*-3, terciush episcopus Pragensia1 ecclesie. Fuit autem hiak Tegdagus» ganeti preaulis Adalberti successor1 idoneus, corpore virgineus, moribus aureus, is actibus purpureus, sui anteceasoris sequens vestigia, com-misse plebis persequens üagicia, et si non corpore, mente tarnen tulit martirium nee obiit more™ homimim, sed secutus Dominum in pace in id i psům dormitn et re-quiescit *, cui° annop dominice incarnationis MXVÍIIp succeasit Ekkardus<< přesul5. Annor dominice incarnationis MXIX.r Anno dominice incarnationis MXX." *) 01. 9 fügt aum Jahre MV1II hinzu: Stephanus rex Ungarorura damit"; O 3 zu MVIIJI: Cenobium saneti Procopü fundatnm est'; 25 O 1,2 m MXI: Dedicatio Bahin'bergenBia* ecclesie; m MX1V: Sex Hen-ricus8 imperator cansecratuz; A 2b. 01.2 zu MXV: Imperator Henricns Bolesäaum Polonie dacem subegit', a) quinaue fratres A 2". 3», C 2», "b) Bened. — loh, fehlt B. c) fehlt A 2»; II B. C. Fuld. „ I, 39 (A 1. 1». 2. S. B.C). — ») Anno — MV fehlt Al. b) Anno — MVI fehlt A 3, c) correcta A 1. d) fehlt C 1"; über der Zeile A 2*. e) in A1. f) i*; IH. id. iun. fehlt A i. g) Thegd- A 1"; Togdadus ö3; Teodag- A S**; Theadag- A 3. h) IUI A 1. 2"*. ä) sanete Prag. A t) fehlt A 3. 1) am Sand nach idon. A 2* m) mořte A 1. n) dormtvit A 3; dormivit, korr. -mit, 3S 01<>. o) fehlt GV>; amen C 3. p) eodem anno A3; anno d. 1. MXVIII fehlt 0 3; MSVIIII A 2». q) so Al. C 1«. 2. 3; Ekar- B; Bolsar- A 3»; Becai- A Sř>. Ekhar- Al»; Heccar- A%**; Herhar- € I**, r) Anno — MXIX fehlt A2-\ s) MXIX, korr. JSXX, A 2». t) Babenb- C»; Babinbnrg- (72a; Bamberg- CS». 1) Ov. Met. VIT, 531 r ossa cinisque iacent; vgl. auch Till, 496. 40 2) Stat, Silv. III, 1,162: cla veniaro, AIcide; vgl iMcan. Phars. VIII, 749; Jes. Sir. 3,15: veniam da. 3) Ben gleichen Tag nemit auch das Neardl. Bohem. S. 12, Thitimar VIII, 56 (= VII, 41) dagegen IUI. id. Iunii. 4) Vs.i,9: in pace — dormiam et requ. 5) Vgl. ITiietmar VIII, 65 (= VII, 48). 6) K. Stephan J. (995—1038). 7) Über die Anfänge des « St. ProJcopMosters a. d, Sazawa handelt ausführlich g. J. 1038 die sogen. Monaehi Sazaviemis continucMo Cosmae a. 932—1162 (88. IX, 148—16S, auch FF. rer. Bohem. II, 238 ff.); vgl unten 8.79, Z. 28.., 8) Heinrichs IL Kaim-hrömmg fand statt 14. Febrwar 1014, 9) Über dm polnischen FeläsiM vgl. Hirsch -Bresslau, JahrbücJier unter Heinrich II. Bd. III 50 (Leipzig 1875; 16//-. LIB. I, CAP. XXXVUI. XXXIX. XL. 73 XL. Interea natus ducia Bracizlaus de puericia trans- K. 62, cendens in iuventutem ibat de virtnte in virtutem1; cui pre ceteris piosperitas opens, proceritas corporis et forme pulchritudo ac virium* sapientieque magnitudo, in ad- 5 versis fortitudo, in prosperis temperata inerat mansue-tudo. Hisdem temporibus Teutonicis* in partibus fuit quidam comes valde potens, cognomine albus Otto2, sanguine de regio prqdiens stemmate patrio0, Unica huic erat gnatad, nomine Iuditha0, pulcbritudine io Sub Phebo cunetis que sunt prelata puellis3, quam bonus pater et eius optima mater, quo addisceret psalterium, tradiderant in cenobium, quod dicitur Zuin-prodf,i, loci situ et menibus munitissimum. Sed que turres, quamvis altissime, aut que menia firmissima8 amoxi is resistere et amantem posaunt escludere11? Omnia vincit amoi5: rex et dux cedit amoiL. Igituiä Bracizlaus, iuvenum pulcnerrimus, heros acerri-mus, maltis referentlbus audiena de nimia pulchritudine et moram probitate ac generositate paientele supra ao dicte puelle, ultra non habebat apiritum et intra semet-ipsum cepit cogitare6, utrum earn vi raperek temptet an dotalibus conubia paret. Sed maluit viriliter agere quam supplicando colla submitters. Perpendit enim in-natam Teutonicis1 superbiam et, quod semper tumido 2f> fastu habeant despectui Sclavosm et eorum linguam, Sed quanto fit semper difficilis acutus ad amorem, tanto amanti fiiius Veneris ignem11 ineutit validiorem. Fluctuat0 mens iuvenisa igne* succensa Veneris, velut ignibus estuat Ethna. Et hanc apostropham « eufonizat aecum: 'Aut ego coniugio 30 I, 40 (a 1. 1*. S. 3. B. C). — a) virtutum A 2*. b) tenth- Ü,S«.8. C 3*. c) proprio A !«■; proprio, korr. patrio, C 3. d) so A1.1». Bj nata die übrigen. e) so A 3o und immer A 2b. B. C 2b; ludtta die übrigen *. ß Zutnprid A1; Ziiän-brod A S. B. g) fortissima a 8. h) eitrndeie B. O. I) iaterea A 3. 3s) ea-pere A 2». 1) tenth- A1.3.C 3. m) slanoa A1«. 8!>. n) ignem — iuvenis S6 fehlt Al. 0) iluetnatqne C3. p) telo Igne AV, igne, übergeschrieben telo (celo), 0 3; igne b. enpidinäa A 2»; Igae succ. Ven., übergeschrieben telo teaa eapl-ä i n i s, Al. I». C 1»; eelo 3. V., horr. ige 1. cap., O 1". a) apostra- a Ol. 1) Ps. 83,8: ibunt de v. i. y. 2) Otto III. war ein Sohn Heinrichs, Grafen der böhmischen Mark, und seine Schwester, die aber Gosmas 40 mit einer gleichnamigen Tochter desselben verwechselt, die hier genannte Judüha; über die nachfolgende Sage vgl. meine Gesch. Böhm. u. Mähr. S. 125. 3) Ov. Md. I, 338: srjb .. . Phoebo; IV, 55: Pyramus et Tbisbe, iuvennm pulch. (Z. \1) alter, altera . . . prael. puellis . aestuat ignis (Z. 28; vgl. oben 8. 9, N. 1) ... paries, quid amantibus 45 obstas (Z. 14)? 4) Über dieses Kloster vgl. Ann. Saxo z. J. 1015, 5) Yerg. Bel. X, 69: omnia v. a. et nos cedamus a. 6) Dan. 4,16: coepit intra s. taeitua cog.