S’ALFABETU
S’alfabetu impreadu pro iscrìere sa limba sarda est formadu dae 22 lìteras chi benint
diretamente dae s’alfabetu latinu:
A B C D E F G H I J L M N O P R S T U V X Z
cunsonantes
Sa B si leghet in duas formas diferentes segundu si s’agatat in positzione
intervocàlica o est sighida dae una consonante o finas si s’agatat a sa sola.
1. Comente oclusiva bilabiale sonora.
a. B: basu. Esempru: bílý (cz); besar (esp); bacio (it); boeing (eng); billet
(fr).
b. Consonante + B: arrumbare. Esempru: klimbat (cz); imbécil (esp);
combattere (it); climbing (eng); imbécile (fr)
2. Comente fricativa bilabiale sonora [β]
c. Vocale + B: cuba. Esempru: ? (cz); caballo (esp); ? (ita fr eng)
Sa C si leghet in duas formas diferentes segundu sa cumbinatzione cun àteros sìnnios
gràficos: dìgrafos e grafemas.
1. Comente africada postalveolare surda[ʧ]
a. C+I+A: ciarra. Esempru:
b. Čaj (cz); chabola (esp); conciare (it); chat (eng).
c. C+I+O: ciuncione. Esempru:
d. Čokoláda (cz); chorizo (esp); cioccolato (it); chocolate (eng).
e. C+I+U: ciciu. Esempru: čupřina (cz); chupito (esp); ciuffo (it); choose
(eng)
2. Comente oclusiva velare surda [k]
a. C+A: caru. Esempru: kapr (cz); caro (esp e it); catch (eng)
b. C+O: coghina. Esempru: kohout (cz); corral (esp); cosa (it); co-worker
(eng)
c. C+U: cuciare. Esempru: kuřeci (cz); cura (esp e it); cool (eng)
d. C+H+E: chena. Esempru: kéžby (cz); queso (esp); anche (it); Kelly (eng).
e. C+H+I: chiu. Esempru: kino (cz); quizás (esp); chinare (it); keys (eng)
Sa C, comente oclusiva velare surda, si sonorizat si s’agatat a cumentzu de paràula
sighida dae una vocale.
1. Oclusiva velare surda [k]: chena, casu, còghere, cuntatare, cantare, contare
etc.
2. Oclusiva velare sonora [g]: sa /g/ena, su /g/asu, pro /g/òghere, pro /g/untatare,
pro /g/antare, pro /g/ontare etc.
Sa cumbinatzione C+cunsonante est semper oclusiva velare surda . esempru:
cramare, cristianu, clonatzione, aclamare, etc.
Custu fenòmenu si realizat casi semper francu cun sa prepositzione (a) e sa
congiuntzione (e): ando a /k:/enare, so mandighende pane e /k:/asu, etc.
Su motivu de custa etzetzione est dadu dae su fatu chi tantu sa prepositzione (a)
comente sa congiuntzione (e) derivant dae sa forma latina (ad) e (et). Sa d e sa t
finale latina in sardu s’est pèrdida e duncas non si iscriet e non si pronùntziat
ma isceti si assimilat in modu progressivu a cale si siet consonante chi sighit.
Esempru:
a. Ando a(d) /k:/enare
b. Màndigo pane e(t) /k:/asu
c. Cumpro sos esercìtzios e(t) /b:/èngio
d. so essidu a(d) /f:/ora
e. inoghe b’at gatos e(t) /c:/anes
Sa D podet èssere simple o dòppia
Sa roda
Sa pudda
Cando sa d est dòpia o in su nessu n+d (nd) s'èsitu est cacumenale.
es. anDo, canDo etc.
Sa F si s’agatat a cumentzu de paràula, si leghet in duas formas distintas sigundu si
est in positzione intervocàlica o si est sighida dae una consonante. Si tratat
craramente de unu fenòmenu de allofonia.
1. Comente fricativa labiodentale surda [f] si custa est sighida dae una
consonante.
a. Consonante + F: sas fògias. Esempru: fazole (cz); faro (esp e it); fear (eng);
feuillet (fr)
2. Comente fricativa labiodentale sonora [v] si s’agatat in positzione
intervocàlica.
a. Vocale + F: sa fògia. /sa‘vo̞ʤ a. Esempru: voláni (cz); verità (it); van (eng);
viande (fr)
Sa G funtzionat comente sa C pro cussu chi pertocat sas cumbinatziones cun sos
àteros sìnnios gràficos.
1. Comente africada postalveolare sonora [ʤ]
a. G+E: gente
b. G+I: girare
c. G+I+A: giai
d. G+I+O: giòmpere
e. G+I+U: giùghere
2. Comente oclusiva velare sonora [g]
a. G+A: gana
b. G+O: gosare
c. G+U: guante
d. G+H+E: gherra
e. G+H+I: ghia
Sa H in sardu non rapresentat perunu sonu, ma unu signu diacrìticu chi diferèntziat sa
pronùntzia de sas cumbinatziones cun àteros sìnnios gràficos de s’alfabetu. C+H =
oclusiva velare surda.
Sa L podet èssere simple e dòpia
sa pala
sa balla
Sa M podet èssere simple e dòpia
Sa mama
S'immortalidade
Sa N podet èssere simple e dòpia
Su pane
Sa pinna
Sa P si s’agatat a cumentzu de paràula, si leghet in duas formas distintas sigundu si
est in positzione intervocàlica o si est sighida dae una consonante. Si tratat
craramente de unu fenòmenu de allofonia.
3. Comente oclusiva bilabiale surda si custa est sighida dae una consonante.
Cunsonante + P: sas Penas.
4. Comente oclusiva bilabiale sonora si s’agatat in positzione intervocàlica.
Vocale + P: sa /β/ena.
Sa R podet èssere dòpia o simple
Sa cara
Su carru
Sa S podet èssere dòpia o simple
su casu
su passu
Sa T si s’agatat a cumentzu de paràula, si leghet in duas formas distintas sigundu si
est in positzione intervocàlica o si est sighida dae una consonante. Si tratat
craramente de unu fenòmenu de allofonia.
5. Comente oclusiva labiodentale surda si custa est sighida dae una consonante.
Cunsonante + T: sos Tontos.
6. Comente oclusiva bilabiale sonora si s’agatat in positzione intervocàlica.
Vocale + T: su (d)ontu.
Sa V est una cunsonante chi no at trasformatziones importantes pro èssere
cunsiderada in custu cursu.
Sa X benit impreada in sos topònimos e sambenados de sa variedade campidanesa
Sa Z podet èssere dòpia o simple a livellu acùsticu
1. comente [dz] Sa zona
2. comente [ts] sa tzitade