Alfabet polski Dwuznaki: * CH choroba – zapisuje se také jako h, např. hala * CZ czysty, czytać * DZ dzwon, pieniądze * DŹ gwóźdź, dziś * DŻ dżem, dżinsy * RZ krzak, morze * SZ szalik, zobaczysz Samogłoski: ustne: a, e, i, y, o, u (ó) i – y: mimo, pisać, wino, nogi, ręki czysty, szyć, żywy, żyto ó: król, ogórek, móc, ósmy, góra, wóz nosowe: ą, ę nosówka przed szczelinowymi (s, z, sz, ż, ś, ź, f, w, ch, h): wąsy, brązowy, zakąska, język, gęsty końcowa pozycja: idę na pocztę, nie chcę, widzę kobietę idą, chcą, z moją matką zapożyczenia: awans, enzym, komfort, instytut, rynsztok, kunszt Wymowa nosówek: Pozycja przed: ę ą p, b -em- tępy, zęby -om- ząb, trąba t, d, c, dz, cz -en- skręt, pęd, ręce, międzynarodowy, klęczeć -on- kąt, prąd, idący, urządzenie, wyłączyć ć, dź -eń- pięć, krawędź -oń- ciągnąć, sądzić k, g -eŋ- ręka, łęg -oŋ- mąka, naciągać s, z, sz, ż, ś, ź, (f), w, ch, (h) -ę- męski, język, węszyć, węże, część, więzień, węch -ą- wąs, brązowy, Zbąszyń, dążyć, przekąsić, gałąź, wąchać l, ł -e- wzięli, wzięła -o- wziął wygłos -e (-ę) idę, matkę -ą idą, matką Spółgłoski: h handel, hamulec, inhalacja ł łaska, łódka, łuk, płeć, chłop nagłos, wygłos, ś + K ś + I + K ś + I + V ś (si) światło, śmierć, uśmiech siwy, silny sierpień, siewny ź (zi) źrenica, źródło, wyraźny zima, nizina ziemia, zioło ć (ci) ćma, ćwierć, robić cicho, ciskać ciemny, ciało dź (dzi) dźwięk, dźwig, niedźwiedź dziś, dziwny dzień, działać ń (ni) koń, broń, końcowy niski, nikt nieść, niania rz nagłos: ž: rzecz, rzadki między samogłoskami: ž: morze, wierzyć po dźwięcznych: ž: drzewo, grzech przed dźwięcznymi: ž: drzwi, grzbiet wygłos: š: malarz, korytarz po bezdźwięcznych: š: krzyk, przeszkadzać, krzepki przed bezdźwięcznymi: š: gorzki Akcent: stały, na 2. sylabie od końca wyrazu akcent na 3. sylabie od końca: · formy 1. i 2. osoby liczby mnogiej czasu przeszłego, np. ro–bi-liś–my, czy–ta–liś–cie · formy liczby pojedynczej oraz 3. osoby liczby mnogiej trybu przypuszczającego, zro–bił–bym, czy–tał–by, zro–bi–li–by · formy liczebników od 400 do 900, czte–ry–sta, pię–ciu–set, o–siem–set · zapożyczenia, zwłaszcza zakończone na -yka, -ika, np. fi–zy–ka, gra–ma–ty–ka, ma–te–ma–ty–ka, kro–ni–ka, re–pu–bli–ka akcent na 4. sylabie od końca: · formy 1. i 2. osoby liczby mnogiej trybu przypuszczającego, zro-bi-li-byś-my, czy-ta-li-byś-cie Ćwiczenia I. ą, ę Gęsty, wąski, ręczny, brązowy, wąwóz, kubek z wodą, idą z matką, talerz z zupą, idę na pocztę, jadę z panią Marią, trąbić, ciągnę, oni mówią z nauczycielką, język, ząb, zęby, tępy, imię, mąka, bęben, gęś, wąchać, chęć, głęboki, skąpy, postęp, kąt, skręt, początek, zajęty, gorący, prędko, wąchać, skąd, rączka, pęczek, pączek, sędzia, minąć, więzienie, zamknąć, potęga, łąka, pięć, piąty, ręka, pstrąg, tęgi, dokąd, stanęła, przysnęła, zaczął, zaczęli, rozpoczął, rozpoczęli, minął, minęli. II. grupy samogłoskowe Geografia, Portugalia, fotografia, naiwny, historia, filologia, Holandia, zaimek, lilia, mania, linia, Austria, armia, filozofia, roić się, boi się, boisz się, na szyi, Szwajcaria, Japonia. III. h Halina, Hindus, Henryk, herbata, hodować, hala, hokej, hotel, hrabia, humor, ohyda, Sahara, rehabilitacja, huta, hamulec, hol, heroiczny, hetman, hiena, hieroglif, higiena, honor, hormon, horror, hortensja, hulajnoga, humanista, husyta, huzar, hydrant, hydraulik, hymn, hydroelektrownia. IV. ł Ładunek, ława, łowca, łódka, łyk, łydka, łza, chłodny, dosłowny, zupełny, kłamstwo, ołówek, płyta, spłonąć, upał, łuk, władza, małpa, gołąb, kozioł, mały, pół, pełny, łatwy, łazienka, ławnik, łobuz, łodyga, łopata, łopian, łoś, osioł, łóżko, łuska, łyżka, łyżwy, łysy, wełna, kocioł. V. środkowojęzykowe Jesień, najeźdźca, kilometr, siedmiolatek, gwoździk, dzisiaj, dzięcioł, dzieciństwo, siedzący, jakość, ludność, gips, siewny, oziębiać, cielesny, dwieście, kisiel, ciągłość, sierota, ciasto, zielnik, ciśnienie, sieć, kiść, siedziba, kilogram, sielski, cukier, śmierć, ciążenie, kitka, Giewont, świadomość, ciecz, śledź, środek, ciąża, ślepy, ośmiornica, siekać, klosik, zielony, macierz, ciągnik, Kielce, zimny, ginięcie, dziura, niedźwiedź, siedmiodniowy, kimono, ćwierć, średni, kwiecień, cielęcina, siekiera, kielich, październik, niedziela, obudzić, sierpień, dzikus, jezioro, ziemia, sienny, ziarno, cień, siedlisko, ziele, ciało, magiel, kisić, ciełęcina, rozcieńczalnik, bodziec, nieść, cichy, śpiewać, cielę, dziecko. VI. przedniojęzykowo-dziąsłowe Szary, budżet, czeszczyzna, chrząszcz, oczyszczalnia, francuszczyzna, zwłaszcza, sczeznąć, włoszczyzna, szarża, czynsz, szantaż, Szczebrzeszyn, czerwczyk, chrabąszcz, szczyt, szczupak, Dżakarta, drżący, szczelina, szczebel, futrzany, szczypiorek, szczoteczka, wczasowicz, sczyszczony, zużyty, szaszłyk, szybkostrzelny, sczernieć, częściowy, uszkodzenie, skrzydło, wjeżdżać, chrząstka, drożdże, Tadżykistan, dżungla. VII. Przystanek, rzeczpospolita, rzeczownik, trzaskać, wyrzut, sprzedaż, skrzypce, zrzeszenie, narzeczona, marzyciel, chrzan, przód, przychodnia, grzmot, cukrzyca, skrzydło, krzak, skrzyżowanie, krzesło, mistrz, sprzedasz, rzut, przebój, urząd, drzewo, przyjemny, przymiotnik, kołnierz, futrzany, grzecznie. VIII. zmiękczone Piast, piana, Białystok, klimat, diabetyk, piramida, wiek, bitwa, miasto, lipiec, aria, pies, filozofia, wigilia, hiacynt, kobieta, widok, oficer, Monachium, biuletyn, biuro, Halina, telewidz, miedza, piołun, liana. IX. sonora w grupie spółgłoskowej w wyglosie Żubr, kadr, piosnka, teatr, latorośl, mógł, szyfr, baśń, wiatr, umysł, rytm, blizn, myśl, akr, tembr, cykl, Cypr, bóbr, pasm, pism, taśm, wapń, pleśń, sióstr, Tatr, spektakl, schudł. X. długi pociąg, długa historia, krótki dzień, ładny język, miły gość, mocna herbata, chodź ze mną, jedziemy nad morze, cieszę się życiem, wychodzić za mąż, przystojny mężczyzna, pięćset żołnierzy, twórczy umysł, pół ogórka, szeroki korytarz, wiem o tobie, tysiąc wymówek, siwe wąsy, brzydkie dziecko, sztuka jest wieczna, duże szczęście, siedzę na krześle, teatr miejski, rozmawiam z koleżanką, lecą gołębie, wziął dwie książki, smaczne pączki, jedzie z Wrocławia, najinteligentniejszy pies, czerwone drzwi, już zaczęli, zmarzłem na kość, gorzka kawa, niezwykła rzecz, świetnie się czuję, zimny wiatr, złe chęci, zgrabna sąsiadka, smaczna rzodkiewka, duży mózg, olbrzymia dżdżownica, ćwiartka masła, czeski rząd, wstrętny dziad, głośna strzelanina, niewielki chrabąszcz, wysoki szczebel, zielone dęby XI. Jerzy Andrzejewski Stanisław Staszic Eliza Orzeszkowa Maria Jasnorzewska Stanisław Barańczak Jarosław Iwaszkiewicz Barbara Radziwiłłówna Małgorzata Musierowicz Czesław Miłosz Zygmunt Krasiński Tadeusz Różewicz Bolesław Leśmian Krzysztof Kieślowski Kazimierz Wierzyński Wisława Szymborska Bogumiła Wieczorkiewicz Zbigniew Beksiński Andrzej Szczypiorski Marek Hłasko Władysław Jagiełło XII. wije – wyje klasa – klasie piasek – pasek noga – nogi buzia – burza mała – miała Kasia – kasza łaska – laska pana – panna płeć – pleć leki – lekki łuk – luka wózki – łuski wóz – wozie liść – list nos – nosie cień – dzień cytat – czytać ciapki – czapki jedzą – jeżdżą ładni – ładny miła – mila piana – pana głos – głosie szyja – czyja wiedza – wieża XIII. cały ciasny czarny centrum ciało czystość cukier ćwiek człowiek sen siano szosa sanie siedem szereg smok sierpień szerokość zebra zimno żona złoto ziarno życie zdrowie ziele żołnierz dzwon dzień dżokej dzban dziób dżungla dzwonnica dzisiejszy dżinsy XIV. Ten słoń nazywa się Bombi. Ma trąbę, lecz na niej nie trąbi. Dlaczego? Nie bądź ciekawy! To jego prywatne sprawy. Czarna krowa w kropki bordo gryzła trawę, kręcąc mordą. Kręcąc mordą i rogami gryzła trawę wraz z jaskrami. Papużko, papużko, Powiedz mi coś na uszko. Nic ci nie powiem, boś ty plotkarz, Powtórzysz każdemu, kogo spotkasz. XV. Mężczyźni wyginęli. Od biedy można jeszcze znaleźć męża, ale mężczyzna mający czas dla kobiety i pragnący z nią rozmawiać przestał istnieć. Kobiety wierzą, że ubierają się dla mężczyzn, ale naprawdę ubierają się dla kobiet, żeby wprawić się nawzajem w zdziwienie. Tym widzom, którzy nas widzą po raz pierwszy, jesteśmy winni kilka słów wyjaśnień. Tym uczestnikom, którzy przychodzą regularnie, życzymy sercem i duszą dobrej zabawy. A teraz na przekór przesądom, normom i zwyczajom wszyscy stają i się rozbierają. XVI. Lepiej złamać obie nogi, Niż miejscowe jeść pierogi. Lepiej mieć życiorys brzydki, niż miejscowe jadać frytki. Lepiej w głowę dostać drągiem, niż się tutaj raczyć pstrągiem. Lepiej mieć horyzont wąski, niż zamawiać tu zakąski. Lepszy na biegunie grób, niż z bufetu zimny drób. Lepiej zwichnąć życia oś, niż tu skonsumować coś. Lepiej wynieść się z osiedla, niż tu przełknąć choćby knedla. Lepszy ku przepaści marsz, Niż z tych naleśników farsz. Lepsze dno w jeziorze Wdzydze, niż spożyte tutaj rydze. Lepszy głód w więziennym lochu, niż firmowe piure z grochu. Lepsze zębów wypadanie, niż warzywne tutaj danie. Lepiej wyjść niedojadając, jeśli w jadłospisie zając. Lepiej w domu zjeść konserwę, niż mieć tutaj w życiu przerwę. Lepszy szwagier wolnomularz, niż węgierski tutaj gulasz. Lepsza ciotka striptizerka, niż podane tu żeberka. Lepiej wuj recywidysta, Niż z tej karczmy wódka czysta. Lepszy aferzysta teść, niżbyś miał tu flaki jeść. (W. Szymborska: Rymowanki dla dużych dzieci) XVII. Pewien żarłok nie nażarty raz wygłodniał nie na żarty. I wywiesił szyld na płocie że ochotę ma na płocie. Tutaj na brak ryb narzeka, bo daleko rybna rzeka. Więc się zgłosił pewien żebrak i rzekł żarłokowi, że brak płoci, karpi oraz śledzi, ale rzeki pilnie śledzi, i gdy tylko będzie w stanie to o świcie z łóżka wstanie, po czym ruszy na Pomorze i w zdobyciu ryb pomoże... Odtąd żarłok nasz jedynie zamiast smacznych ryb je dynie. (J. Ficowski: Dziwna rymowanka) XVIII. akcent Podręcznik, czterysta, komputer, osiemset, biblioteka, telefon, polityka, kupowaliśmy, czwartek, klinika, pytanie, mechanika, zrobiliśmy, czytalibyście, trzysta, prosilibyśmy, dziewczyna, fizyka, żelazko, tańczyli, logika, listopad, praktyka, czekali, akustyka, rysowaliście.