Mamutzones
Testu traduidu e adatadu dae Dàriu Piga pro su cursu de Limba Sarda de s'Universidade de Brno (CZ)
leadu dae “le maschere barbaricine” de Raffaello Marchi.
Mamujada est sa bidda de sos Mamutzones chi sunt màscaras chi faghent parte de sa traditzione
prus antiga de sa bestimenta sarda.
Sos Mamuthones1
giughent unu càrrigu2
de campaneddas de boes in palas e unu collete de sonàgios
prus minores e ligeros postos in su tzugru. In cara giughet sa bisera3
, su bonete4
e su mucarolu
feminile in conca. Su càrrigu podet pesare finas a 35 chilos.
Sa paràula mamutzone benit cun probabilidade dae:
• Sas limbas primitivas de su mediterràneu.
• Dae s'invocatzione a Maimone5
• Dae sa paràula bizantina majuma o majumada.6
Sa màscara, sa bisera, est fata de linna de sa figu o de suèrgiu e tenet sos caràteres tràgicos e
drammàticos. Pro custu motivu non podimus faeddare de mostruosidade ca a dies de oe no est
agatada in Sardigna peruna màscara de esortzismu, de sepultura, de batalla e de cultu.
Sos Mamutzones sunt acumpangiados dae sos issohadores chi sunt òmines chi giughent sa soga7
e
sunt bestidos in manera originale cun elementos feminiles totu colorados.
Sos Mamutzones e Issohadores essint in sa bidda issoro e pro sa prima borta su 17 de ghennàrgiu8
durante sos fogos in onore a Sant'Antoni, ma in àteros tempos antigòrios su grupu essiat finas in sa
die de Sos Tres Res o in Nadale.
Sos mamujadinos9
narant chi non bi podet èssere carrasegare sena sos mamutzones. Custa
espressione cheret nàrrere chi su sìmbulu de sos mamutzones est su prus importante de custu
avenimentu e chi sa presèntzia issoro est sinnu de festa e de allegria de sos tempos de prosperidade.
Sa preparatzione de sa màscara est unu momentu importante meda pro totu sa comunidade e sos
giòvanos chi pro sa prima borta depent partetzipare a sa tzerimònia, sunt cussos prus emotzionados
ca depent imparare a fàghere su passu. Pro fàghere custa dantza si serrant in una domo cun sos
maistros, sos antzianos de sa bidda, chi los sighint in totu sos movimentos. Dae sas espressiones de
custos giòvanos si podet bìdere chi pro issos est unu momentu ispetziale, unu momentu importante
de sa bida issoro cun un'ambiente de ritu de initziatzione.
Su grupu est formadu dae dòighi mamutzones e oto issohadores chi formant una protzessione
dantzada, ordinada e solenne. Su ritmu de avantzamentu est pesudu e lentu ca sos mamutzones
sighint ponende passos uguales dende corfos de palas a destra cun su contrapesu de s'anca manca. A
pustis de unu nùmeru de passos si faghent tres passos lestros in su matessi logu, faghende intèndere
su tzocu de sos pees e su sonu de sas campaneddas.
Sos issohadores realizant sos passos o brinchitos de una manera prus elàstica, lestra ma semper in
cuncordu cun sos movimentos prus pesudos de sos àteros cumpàngios suos. A pustis tirant sa soga a
1 Mamuthone: currispondet a sa forma mamutzone de su sardu ufitziale. Su nessu th est de lèghere comente fonema
interdentale comente sa z e sa c de s'ispanniolu caza e cinta.
2 Càrrigu: Totale de sas campanas chi sos Mamutzones giughent in palas. A livellu generale unu de sos significos de
sa paràula pertocat sas cosas chi trasportat una persone, unu mesu o un'animale. càrico charge, chargé
load(ed).
3 Bisera: màscara de linna de colore nieddu chi giughent sos Mamutzones. (dae Visum o Visus)
4 Bonete: parte de sa bestimenta chi serbit a covecare in totu o in parte sa conca.
5 Maimone: abbàida sa chistione chi pertocat s'etimologia de Maimone. (dae Dionisu Mainoles)
6 Majuma est su nùmene de unu burgu marìtimu de sa tzitade de Gaza. Segundu custa versione de su prof. Frantziscu
Naseddu, sos mamujadinos sunt sos atores de un'ispetàculu o festa de orìgine bizantina: Sa majuma o majumada.
Segundu custa interpretatzione sunt istados sos bizantinos a instaurare in Mamujada custa festa.
7 Soga: narada a livellu locale finas soha. Est una genia de cannau longu.
8 Die chi cointzidet cun su cumentzu de s'annada agrària in Sardigna.
9 Mamujadinos: abitantes de Mamujada.
s'improvisu cun s'obietivu de leare a carchi ispetadore chi los est abbaidende.
Preguntas:
1. Cantu podet pesare su càrrigu de sos sonàgios?
• trinta chilos
• deghe chilos
• trinta chimbe chilos
2. Cale figura de su grupu de sos Mamutzones tenet sa soga?
• Sant'Antoni
• Sos issohadores
• Sos ispetadores
3. Cale sunt sas cosas chi su Mamutzone giughet in conca e in sa cara?
4. Descrie sos movimentos de su ritmu de avantzamentu de su grupu de sos
Mamutzones/issohadores.