178 ZIMMERMANN ■ PAPSTUBKUNDEN MAEINUS II. 943 179 toritate oonfirmavit, insuper"p anathematise vinculo innodavit ad monasterium faciendum, a presenti hora restituasar. Et convocatis univerais ecclesie ordinibus taliter con-firmaas, ut in perpetuum ibi sit monasterium et semper sit sub custodia et dominio at saneti Benedicti vestre civitatis au et te ibi tuisque successoribus in nullo molestiam ingerentibus, nisi quantum a precessoribusavnostrisa"' saneitum est10). Si verohuic nostre exortationi et preceptioni inobediens"1 fueris8? sis Dei omnipotentis et beatorum apostolorum princi-pumPetri etPauli et omnium simul sanctorum atqueaz venerabilium septem universálním conciliorum auctoritate necnon et Spiritus Saneti per nos iudicio omni»" sacerdotalis honore et nomine alienus et omni officio clericatus exutus, ita ut si ulterius ausus fueris more pristino aliquid de saoro ministeriobl> contingere nulio modo tibi liceat communionis vel satisfactionis spem habere, sed in perpetuum anathematizatus<>c corpus et sanguinem Domini vicino tantum mortis periculo pereipias. flOl Mai (943—945) Marinus (II.) bestätigt wunschgemäß dem Erzbischof Adaldag von Hamburg (laut früheren Urkunden) die Metropolitanrechte und Besitzungen. Angebl. Org.: 12. Jh., Kopenhagen, Beichsarchiv E (Hamborgs pergamentsbreve) la (A) — Kop.: 17-18. Jh., Hannover LBibl. XXIII 1052 jol. 38*-39r (B) — Facs. v. A.: P. F. Suhm, Historie af Danmark (Kopenhagen 1787) 37; Gursch-mann, PUU. Hamburg n. 16; Seegrün, EU. Hamburg, Taf. 12 — Ed.: 1) Lappenberg, Hamburg. ÜB. I 43 (zu 946) (fragm.) (aus A) = 2) Migne, PL. CXXXIII 875 (zu 946); 3) P. Hasse, Schleswig-Holstein-Lauenburgische Begesten und Urkunden, I (1886) 9 (aus A); 4) Curschmann, PUU. Hamburg 39 (aus A u. Kopiar d. Bremer Domkirche d. 14. Jh.) — Reg.s J. CCCL1X; JL. f3630; May, Heg. 1 29 n. 104; Böhmer-Zimmermann fl75; Seegrün, EM. Hamburg 10 u. 104 Gu. 16; OP. VI 45 n. f47 — Lit.: Curschmann, PUU. Hamburg 100 ff.; Peitz, Hamburger Fälschungen 187 u. 213; Seegrün, EU. Hamburg 45 ff.; Fried, Laienadel und Papst 386 maßgebend, die im Pontifikát des Marinus II. nur für 943-945 möglich erseheint. Die Indiktionsangabe ist dagegen falsch und unbrauchbar. Peitz meinte, daß Marinus II. tatsächlich ein Privileg für Hamburg ausgestellt habe, das später durch eine Fälschung ersetzt wurde. Den Papstnamen im angeblichen Original beurteilt er als spatere Hinzufügung. Laut Seegrün handelt es sich um eine Fälschung aus der Zeit des Eb. Hartwig I. von Hamburg (1148-1168) zur Sicherung der Hamburger Metropolitanrechte. Marinvs episeopua, servus servorum Dei, reverentissimo et sanetissimo Adaldago, sanete Hamma-burgensia ecclesie archiepiscopo1) et confratri nostro, paternam dilectionem et perpetua m in Christo benedictionem. Cum pie desiderium voluntatis et laudande devotionia intencio apostolicis sit semper studiis adiu-vanda, oura est sollioitudinis adhibenda, ut ea, que legaliter geruntur et equitatis forme conveniunt, nulla valeant refragatione perturbari, aed iurefragabili iure Deo auetore debeant permanere, et ob hoc apostolicis promulgatis sanetionibus propria unicuique, que rationi subpetunt, possidenda fas exigit confirman. Et quoniam postulasti, ut privilegium tue faceremus a ecclesie et apostolica tutione roboravissemus b, eandem in pristinum manere statum concedimus et apostolioo iure firmamus tibi tueque sanete Hammaburgensi ecclesie sueoessoribusque tuis illam dignitatem et fines proprios cum prediis omnibus et parrochiis et omnibus rebus mobilibus vel immobilibus, cum maneipiis utriusque aexua possidere et teuere, quam pie memorie Gregorius, antecessor noster, Ansgarioc, antecessori tuo, quem archiepiscopum in tua ordinavit ecclesia, concessit2), stabilito scilicet iure et cunetis finibus, quas Lodewicus bone memorie imperator et Lodewicua, eius filius, tuam voluerunt3) habere ecclesiam et imperial! diffiniered potestate. Decernimus autem, ut potestatem habeas ordinandi episcopos infra tuam parrochiam et dioceaim, ita tarnen, ut sub tua tueque ecclesie salva dignitate ipsius mancant potestate. Si quis autem contra huius nostre auetoritatis privilegium ire temptaverit et quoquo modo in parte vel in toto frangere nisus fuerit, sit exeommunicatus a corpore et vivifioo sanguine domini nostri Jesu Christi et sanete Dei ecclesie aditu et conventione sepaTatus. Observatoř autem huius nostre ammonitionis et hiesionis habeat benedictionem omnipotentis Dei beatorum-que apostolorum et nostram, qui eorum fungimur vicariatione. Scriptum per manum Benedicti cancellarii sanctee Romane ecclesie in mense Maio, indictione sexta. Vgl. zur früheren Überlieferung Brackmann, PÜU. des Nordens 98; jedoch sind die Hannoveraner Kopien heute meist verloren. Das Scheinoriginal ist in diplomatischer Kursive des 12. Jh. geschrieben, die Intitülatio in Majuskel. Die Plika weist noch Spuren einer ehemaligen Besiegelung auf. Die Schrift bespricht Seegrün und weist Ähnlichkeiten zu einer gefälschten Urk. Heinrichs V. für Maastricht v. 1122 (Stumpf 3175) nach. Der Urkundentext folgt nahezu wörtlich der gefälschten Urk. Stephans V. für Hamburg (JL. f3461). Vgl. zum Formular Santifaller, LD. 98 u. 103. Der anachronistisch als Kanzler bezeichnete Notar paßt nicht in den Pontifikát Marinus' IL, wenn nicht der damalige Bibliothekar der römischen Kirche gemeint ist. Vgl. Santifaller, Elenco 83 f. u. 285. Für die Datierung ist die Monatsangabe 100. ap) folgt aut C aq) harr, ans alienatia C ar) restituat 0 as) oonfirmavit B3, O at) dominacione B2, B3, C au) in montis Casini statt vestre civitatis B3 av) prede-cessore B2, C aw) vestris B3; tuo B2, C as) horr. aas et obediens C ay) korr. aus fuerit G az) ac C ba) omnia B2, C bb) monasterio Bl bc) anathematizamus C — (Text-koUation: Zimmermann) 10)Einschlägige Papsturkunden aus früherer Zeit für Sant'Angelo in Forniis sind nicht über-liefert; vgl. IP. VIII 234 X02 (Rom), 11. November 943 Marinus (II.) bestätigt dem Bischof Johannes von Benevent wunschgemäß die Besitzungen seiner Kirche. Org.: — Kop.: 1694, Benevent, Arch.-bibl. cap., Cod. 27 p. 20-23 (B) (aus Rotulus v. 1464) — Ed.: 1) Vipern, Chronologia 61 (V) (aus Rotulus v. 1464); 2) Ughelli, Italia sacra VIII 73; 2VIII 50 (aus Botulus v. 1464); 3) Baccolta di dipl. 9 4) Migne, PL. CXXXIII 866 (ans 2) — Reg.: Georgisch 217 n. 7; J. 2776 JL. 3623; IP. IX 53 n. 11; Böhmer-Zimmermann 176 — Lit.: Gay, L'Italie 355 Klewitz, Aufsätze 347 ff. b) roboraremus B c) Ansehario B d) diffinivere B ( Textkollation: Zimmermann) a) faceremus tuae B e) 8(anctis)s(imae) B 1) Adaldag, Eb. v. Hamburg-Bremin (937-9S8); vgl. 76 Anm. 1 2) Vgl. die Urkunde bei Curschmann, PUU. Hamburg 13 ff. u. dazu Seegrün, EU. Hamburg 28 ff. 3) Böhmir-Mühlbacher 928 u. 1372