51 Puer natus in Bethleem (cantio, cantilena) 1. Puer natus in Bethleem unde gaudet Iherusalem; assumpsit carnem filius dei patris altissimi; per Gabrielem nuncium uirgo concepit filium. 2. Tamquam sponsus de thalamo processit matris vtero; ponitur presepio qui regnat sine termino; cognouit bos et asinus, quod puer esset dominus. 3. Reges de Saba veniunt, aurum, thus, myrram offerunt; intrantes domum invicem salutant nouum hominem; trino vni sempiterno benedicamus domino. 4. Gaudet chorus celestium et angeli canunt deo palamque fit pastoribus; in terris pax hominibus; cui semper angelicas deo dicamus gracias. (Geistliche Lieder und Gesänge in Böhmen. Band II, 1. Bearbeitet von B. Böse, F. Schäfer, herausgegeben von H. Rothe. Köln, Wien: Böhlau Verlag, 1988, 170a, s. 179–180. V Analecta hymnica medii aevi I. Ed. G. M. Dreves. Leipzig: Fues’s Verlag, 1886, 178, s. 163–164.) Slovní zásoba assumo, ere, sumpsi, sumptum – vzít na sebe sponsus, i, m. – snoubenec, ženich praesepium, ii, n. – jesle thus = tus, turis, n. – kadidlo myrra (murrha, murra, myrrha), ae, f. – myrha angelicus, a, um – andělský VII. Duchovní lyrika 52 ČÍTANKA SNADNÝCH TEXTŮ ZE STŘEDOVĚKÉ LATINY Jan z Jenštejna – De beata Virgine Cantilena 1. Quid modo dictarem Teque commendarem Cantuque dulci psallerem De te, o virgo pia? Tu laude dignior, Tu cantu dulcior, Tu carmine iucundior, Semper virgo Maria. Gaude, in Dei lumine, Virgo, illustrata, Sine virili semine Puero fecundata, De glorioso nomine Iesu mater vocata. 2. Tu ardes amore, Tu nites decore, Tuque praepolles honore, Tu stillas dulcore. Tu callis erranti, Tu portus natanti, Tu spes in exsilio, Tu lumen in obscuro (…) (Analecta Hymnica Medii Aevi 48. Hymnographi Latini. Lateinische Hymnedichter des Mittelalters. Herausgegeben von C. Blume, G. M. Dreves. Leipzig: O. R. Reisland, 1905, 413, s. 441.) Slovní zásoba illustratus, a, um – ctihodný virilis, e – mužský ardeo, ere, arsi, arsurus – planout niteo, ere, ui, — – třpytit se, lesknout se praepolleo, ere, ui, — – vymykat se (ve smyslu převyšovat někoho nebo něco) stillo, are, avi, atum – stékat, řinout (pův. kapat) dulcor, oris, m. – sladkost callis, is, m./f. – stezka 53 Jan z Jenštejna – In festo B. M. V. ad nives Sekvence 1. Eburnea, Nivea, Lactea, 2a Liliata, Margarita, Fulgida, 2b Alba, nitens, Candens virgo Maria. 3a Caelis admiranda Et saeclis praedicanda, 3b Cantica tuorum Suscipe famulorum, 4a Quos pellicit falsitas Perimit vanitas, 4b Taeterrimis, sordidis Vitiis implicat. 5a O mater Dei, Carens omni Macula, [Lucida], Facula, Candens nubecula, 5b Manna quae pluis Semper tuis Servulis, Optima, Nobis da Iugiter gaudia, 6a Ut fruamur caelico Pane angelico, 6b Ne ruamus callido, Sub hoste bellico, 7a Cuius tu confringe Cervicem, mitissima; Fortissima, Adiuva, Depelle noxia; 7b Christum nobis ducem In valle miserrima, Pulcherrima, Condona, Donet, qui aethera, 8a Tecum qui solio sedet sidereo, 8b Quem prece supplici Flagita, nancisci VII. Duchovní lyrika 54 ČÍTANKA SNADNÝCH TEXTŮ ZE STŘEDOVĚKÉ LATINY 9 Ut possimus Gaudiorum gaudia. (Analecta Hymnica Medii Aevi 48. Hymnographi Latini. Lateinische Hymnedichter des Mittelalters. Herausgegeben von C. Blume, G. M. Dreves. Leipzig: O. R. Reisland, 1905, 393, s. 424–425.) Slovní zásoba eburneus, a, um – bělostný jako slonovina liliatus, a, um – bílý jako lilie margarita, ae, f. – perla candeo, ere, ui, — – být běloskvoucí, lesknout se pellicio, ere, lexi, lectum – zlákat perimo, ere, emi, emptum – zahubit implico, are, avi, atum – ovíjet, zaplétat macula, ae, f. – skvrna, hanba facula, ae, f. – pochodeň nubecula, ae, f. – mráček manna (neskoln. nebo ae, f.) pluit, ere, pluit, — – původně pršet, přenes. hustě padat iugiter – trvale ruo, ere, rui, rutum – řítit se callidus, a, um – lstivý noxius, a, um – škodlivý solium, ii, n. – trůn sidereus, a, um – hvězdný supplex, plicis – pokorný flagito, are, avi, atum – usilovně žádat nanciscor, nancisci, nanctus sum – dosáhnout 55 Jan z Jenštejna – De corpore Christi Hymnus 1. Ave, pascha sacrum, Sanguinis lavacrum, Manna, nectar rite Tu caelestis vitae. 2. Salve, sacer panis, Deifice favus, Vera ferax vitis Spiritalis sitis. 3. Iesu corpus, ave, Gustu praesuave, O memoriale Dulce, cordiale. 4. Christi salve sanguis, Quem profudit anguis Cruce soporatus, Membris perforatus. 5. Victus beatorum, Salus viatorum, Corda filiorum Reple tu tuorum. 6. Flagrans odor mentis Es concupiscentis, Amoris ingentis, Indeficientis. (Analecta Hymnica Medii Aevi 48. Hymnographi Latini. Lateinische Hymnedichter des Mittelalters. Herausgegeben von C. Blume, G. M. Dreves. Leipzig: O. R. Reisland, 1905, 401, s. 431.) Slovní zásoba deificus, a, um – božský favus, i, m. – plástev, med ferax, feracis (+gen.) – bohatý, úrodný (na něco) gustus, us, m. – chuť crux, crucis, f. – kříž victus, us, m. – potrava salus, utis, f. – spása indeficiens, entis – nevyčerpatelný VII. Duchovní lyrika