2.3.1 Geert Mak, In Europa
Ten eerste werd In Europa (2004) van Geert Mak onderzocht. In net boek komt de geschiedenis van West-Europa vaker aan bod dan de geschiedenis van Midden- en Oost-Europa. In totaal ligt 32% van de bezochte locaties in Midden- of Oost-Europa. Wat de Eerste Wereldoorlog betreft, worden de gruwelijkhedcn uitsluitend aan het westfront beschreven, zonder enige vermelding van het oost-front, i.e. de oorlogshandelingen tussen de Centrale mogendheden en Rusland. In zijn passages over de Tweede Wereldoorlog behandelt Mak echter wel het oostfront. In de hoofdstukken over de periode 1944-1980 komen elf West-Europese Steden en drie Steden in het toenmalige Oostblok aan bod. De pe-riodes 1980-89 en 1989-99 zijn gekenmerkt door een vollcdige focus op Midden- en Oost-Europese Steden waaronder Gdansk, Moskou, Tsjernobyl, Boeka-rest, Novi Sad en Sarajevo. In het algemeen is dc verhouding inzake aandacht tussen West- en Oost-Europese Steden onevenwichtig, met een overwicht voor het Westen.
In doorsnee beschouwt Mak Midden- en Oost-Europa als onderontwikkeld. Van vrijwel elk land beschrijft hij de aftandse transportmiddelen en zijn alcohol dnnkende travelees, maar tijdens zijn omzwervingen in West-Europa komen deze onderwerpen nauwelijks aan bod. Tijdens zijn treinreis van Berlijn naar Wenen via Praag beschrijft hij bijv. gedetailleerd de duistere Tsjechische om-geving, de ouderwetse restauratiewagen, het zwaarmoedige personeel en be-sneeuwde landschap vol roestige industriele overblijfselen. Tijdens een treinreis naar Litouwen drinkt Mak wodka met zijn medepassagier die uitvoerig praat over 'Litouwse treinhoeren'. Ook de beschrijving van de hedendaagse staat van Russische en Oekrai'ense Steden bevat stereotypische beeiden van primiuviteit.
Mak neemt een standpunt in tegen culturele globalisering en westerse in vloed. In de havenstad Odessa aan de Zwarte Zee is het authentieke geluid van de zee vervangen door terrasjes die geteisterd worden door frisdrankreclames en oorverdovende muziek. Zelfs in passages over West-Europa vinden we beeiden van onderontwikkeling. In Dublin verbaast Mak zieh over de armoede aan-
101
gezien 'zelfs in Tsjechie de wegen en de huizen er stukken beter uitzien dan hier'. Het Baskenland is een vrije droomwereld die 'in zichzelf geklonken is als een Oost-Europees bergdorp' en Lissabon heeft 'een vervallen schoonheid zoals in sommige Oost-Europese hoofdsteden'.
In de epiloog bepleit Mak de Europcsc culturele en poütieke integratie en waarschuwt hij tcgcn opkomend nationalisme in Oost-Europa. Hij beschouwt uitsluitend Scandinavie, Nederland, Belgie, rrankrijk en Engeland als demo-cratisch en plaatst zo de tweedeling democratie versus ürannie. Om de toe-nadering tussen de EU-burgers en de culturele integraüe te vergroten, moeten volgens de auteur stereotypen worden blootgelegd en ontkracht. Desondanks bevesügt hij in In Europa stereotypen over Midden- en Oost-Europa.
2.3.2 Jelle Brandt Corstius
Rusland voorgevorderden. Berichten van een overlever (2008) van Jelle Brandt Corstius is een bundeling van Tnww-arukels van april 2005 tot mei 2007. In de negen hoofdstukken, over reizen naar Altaj, Kazachstan, Moskou, de Nenetsen, Ar-menie, Moermansk en de Kaukasus, worden mysterie, onderontwikkeüng, ab-surditeit en genotzucht toegekend. Brandt Corstius' bezoek aan de Russische deelrepubkek Altaj Staat in het teken van het onverklaarbare. Ongezond voedsel, zwaar alcoholgebruik en absurde tafereien tijdens douanecontroles vormen de kernonderwerpen. Zijn travelees verkiezen hompen en bükken 'goor' vlees boven zijn gezonde pasta en tonijn en hun overmatige alcohol- en voedsel-consumptie Staat in contrast met zijn matiging
De voortdurende beschrijving van het uiterlijk van de bevolking en de door-reisplekken zorgt voor een beeld van onderontwikkehng. Zo ontmoet hij 'een man met drie tanden', 'een jongen op blote voeten', 'een zuster met een paar tanden' en 'een lokale maffioso met een dikke pens.' Onderweg bezoekt hij 'een primitief hotel', 'een ongure stad', 'een buitenaards dorp' en 'een shitdorp'. Het
102