Gabonetarako ikuskizuna Pedro Ignazio Barrutia XVIII. mendea, 1897 Iturria: Teatro zaarra. Gabonetako ikuskizuna. gabon-sariak. Acto para la Noche Buena Cantan adentro La divina Magestad ha querido que este dí se despose con María Joseph por su bondad. Salen S. José y la Virgen SAN JOSE: Benturosoa milla bider ni Zeren juntadu naizazun zeuri Mila grazia ematen deusat Au ordenadu dauen Jaunari. VIRGEN: Ni mila bider benturosea Josefe Dabiden semea Zerren zeruak ala nairik Naizan zeure esposea. SAN JOSE: Ainbat bentura ¿nundik nik, nundi? Responde de dentro el angel ANGEL: Doa gustia dator zeruti SAN JOSE: (Ponese de rodillas) Kunplitu bedi sekula beti Ordenadua zeru altuti. VIRGEN: Nundi nik nundi ainbat bentura ANGEL: Jaun zerukuak ala dau gura VIRGEN: (de rodillas) Cunplitu bedi beti sekula Zeru altuak ordenadua. Cantan de dentro Esta Virgen celestial de San José digna esposa será con Dios piadosa á remediar nuestro mal. Sale la Virgen VIRGEN: Trinidade altuko seme bakarra Arren adiezazu gure negarra Zatoz Orienteko eguski klarua Akordadu bekizu Adan ichua Adanek egiñ eban ichurik bekatu Aren da gure kulpak damu ditugu Merezidu ez arren parkazionoa Bakigu zen zarana piadosoa Profeta sagraduak eskribidu eben Nola zan Jaun aundi bat jaioko Belenen Bera zala izango salbadorea Desegindu egian gure kulpea Donzella bategainik xaiokozala Nor izango ote dau Jaun onek Ama? Sale el Angel ANGEL: Ave mila bider Birjiña Maria Ni naiz zeru altuko mandataria Zerureanik dakart embajadea Zeu zarala izango Jaunaren amea. VIRGEN: Ezagutu ezpadot sekula gizonik nola jaioko da Jaunori neugainik? ANGEL: Ez dozu zer ifini batere dudarik Ez ta zeruarentzat imposiblerik Imposibleak eurak aditu nagizu Egimbite esanak egite ditu. (váse) VIRGEN: Zeu zara ene Xauna, esklabea naiz ni Zeure borondatea kumplitu bidi (váse) Cantan dentro Josepf, con resignación Pon los ojos en el cielo Que á sus siervos da consuelo En la mayor aflicción. Sale Sn. José SAN JOSE: Izorra sentizen dot neure esposea Aditu ezin dot nik zer dan kausia Donzella bat ain garbia Nola zaran zu Maria Nola da posible ay, ay, ay ene! Ez dot nik merezizen zeugaz geldizea Zer egingo neuke ¡ai! ene tristea Fuerza jat juatia Imposible egotea Zeugainik ausente ay, ay, ay ene! (échase a dormir) Aparece el Angel ANGEL: Jospeh itzi bekio pentsamentu orri Biotzeko penea desterra bidi, Zure esposeagan ez da posible Inok edirozea kulparik batere Labur da gizonaren adimentua Adizeko Jaunaren ordenadua Espiritu Santuak keriza eginik Jesusa xaiokoda Virjiniea gainik (váse) Edicto de Cesar Salen el Ministro y el Gracioso MINISTRO: Mundu guztiko Enperadore Zesar Augusto aundiak Ala nairik alista bitez aren basallo gustiak Gizon bakoizak pagatu bedi tributua ta zensoa GRACIOSO: Diruak ez atara zeori eztok egingo beloa Ene bolsea arina beti urrin neuganik dirua Nik neuk ere dirua baneu ederra neuke mosua MINISTRO: Chakurrak eurak egiten dabe danza diruagaiti GRACIOSO: Gure Mondragoen pagatzen dogu dirua dazeagati Auxe dok bizitza modu Neska zarrok danza egin da mutilok dirua pagadu Ibini bidi, Alkate Xauna, ibini bidi legea Mutilak libre, neskachak eurak paga dezeela danzea MINISTRO: Zuk emoniko sentenzi orrek chapadamente dirudi Zu legezko abogadurik ez da sekula ikusi GRACIOSO: Zerrebeta xo bidi emon daiztan salto bi CHAMB.: Zer soñu? GRACIOSO: Gura doana xoegik eze gustirako nok agudu Danza el grazioso un villano Salen Sn. Joseph y la Virgen SAN JOSE: Goazen Maria, goazen Belenera Zesari tributua an pagatzera VIRGEN: Borondate asko gaz xarten naiz bidean Pozik etorriko naiz zure atzean SAN JOSE: Emeti Belenera dago bide luzea Zure trabajua da ene penea VIRGEN: Ordenadurik dago gu ara xuatea Cunplitu bidi Xaunaren borondatea (váse) Cantan dentro A Belen caminan Josef y María Jesús vá encubierto, El es quien los guía Seguid sus pisadas, seguid, alma mía, Errar no es posible con tan zierta guía. Salen Sn. Joseph y la Virgen SAN JOSE: Xaunari demazugan graziak Maria Orra nun agertudan Belengo uria VIRGEN: Eperik ezta Josef cunplitzen eztanik Laster xaioko da Jesusa niganik Kontenturik bioz au kabidu ezin jat Neu sentizen dot paradisu bat SAN JOSE: Pensamentuan nator zerren dan berandu Izango ote dogun Belenen ostatu VIRGEN: Ostaturik ezpada Belengo errian Zeruko Jauna dago leku guztian Ordua etorri da esposo maitea Seinonek xaio beardau xokudi atea (tocan la puerta) Cantan dentro Llamando está San Josef A las puertas de un meson Con la Reina de los cielos Virgen y Madre de Dios. Dentro el mesonero y el criado TOMAS: (da voces) Mutill, aditzen dok, mutill! CHATO: Beti arran eginik naduka adikaturík Erribateko kanpaetzat ez tau bere parerik TOMAS: Ez al nok aditu Zori gaiztoan artu indudan nere echean criadu CHATO: Lo egiten iskuzu; goiza etorri echazu Puntu onetan oera naiz da enaiz ondo berotu TOMAS: Ara norbait da atean CHATO: Gu ondo gauza oean TOMAS: Mutil nagia xagi adi CHATO: Xaginendi albanegi TOMAS: Arraka Gura al dok ibili nadin makilaka ta agaka CHATO: Arzaraz beti gure nagusi Alamenean ezteuz ichi Olloa nola iskintokian Gizenzen jaku losagerian TOMAS: Aguro Ondo ikasteko bearneuskio zaukazanak ebagui Bera dazan oearekin su emon prestu ezari CHATO: Eso sí Orrelako orazinoak zure aoan ugari TOMAS: Chato mutil lotsagabe, desvengonzadu perroa Xagi banadi ichiko deustat moltsuarekin aoa Ay kora mutill CHATO: Flema oberik ekusi dozu urtezen daben zerekin. SAN JOSE: Ostatu eske gabilz ez arren beatu Zeuroen trabajua pagatuko xazu. CHATO: Zuentzat ostaturik eztago emen Akomoda zaitez bazterren baten SAN JOSE: Belenen ostaturik guretzat ezpada Arren erakuskuzu nun irago gaua. CHATO: Or dago portale bat uriaz ateti Iskuzu lo egiten zuaz emeti (váse) VIRGEN: Besterik ezin bada guazen bada ara Xaungoikoa dan lekuan ezer ez ta falta (Entran en el portal) Tocan algún instrumento y cantan dentro Bekatariak alegrabitéz alegrabidi zerua Portale baten jaiorik dago Mesias prometidua Zeruarentzat gloria dakar gizonarenzat bakea Bakea bere ez nola nai ondasun askoz betea Amorioak dakar zerurik Jesusa zuen artera Bekatuaren poderiotik guztiok atarazera Bekatariak ez desechadu Xaun onen amorioa Mundureanik apartaduta agan ibinzu gogoa Askoda lorik esnaazaitez; bioz garbierazazus Bioz garbira etorriko da, an izatera kontentuz Sale el demonio echando fuego LUZIFER: Izanik infernuko prinzipe andia Demonio guztien agintaria Ni orain indar baga ni orain loturik Sein bat baster baten jaioagaitik Luzifer altibo soberbioa Nun da anchiñako ire brioa Pena garratz, rabia, tormentu andiak Abrasatzen deust errai gustiak Iregibidi lurra irunsi nagi Sekula ainbat pena estot eugi Ene infernua dago Belenen Enaiz atrebitzen gaizki esaten Señora birtuosa (zer esango dot Gaizki nai arren esan ezin dot) Señora birtuosa ¡ai ene tristea! Andra gustien artean kulpa bagea Donzella daguala semea egin dau Nik ezin aditu dot misterio au An dago agura bat ez mundukua Gura nukean baño santuagua Aí ni mila bíder desdichadua! Nola ausi deusten neure burua Orain portalean jaio-dan orrí Ausía emango deusat sekula beti Gizonak ene kontra ainbat podere Gizona izatea ez da posible Nun aiz Asmodeo, nun aiz Berzebu Ocasino onetan fabore indazu Fabore infernua, fabore, fabore, Lagun izango dogu Erodes errege Zierra, zierra, guerra, guerra. (hacen ruido: salen Asmodeo y Berzebu (sic.) ASMODEO: Luzifer andi balerosoa ez adila turbadu Ire favore etorri gaituk Asmodeo ta Berzebu Baal, Belial, Lebiatan ta beste gañeko jentea Azean dituk dakardela ire estandartea Publicavidi gerra eruela gerra mundu gustiti Emon bekio álada kumpli xaio dan infante oni BERZEBU: Gure kontra etorri da benturaz bere kostuan Padezídu bearko ditu mila trabaju munduan Aldagidana egingodot nik neure podere gustían Kruzebaten isete-arren Jerusalengo mendían. Sale el Gracioso GRACIOSO: Lian, lan bere, lian lan bere gabaren alegerea Lian, lan bere gauza ona dok buzkantz ondo betea Lian, lan bere, emenchen datoz amar libra okela Lian, lan bere birao gura eztala ene sabela Lian, lan bere, bai nik ekarri presentean neurekin Guzurrik batere asmatu baga zaspi ochaba chakolin Afaritako esala falta arrain zabala salsatan Salsatako zeruak xakin zeinbat inchaur jo ziran Lian lan bere, Lian lan bere ondo nago kontuan Salsa xaiten iru motrallu pedazadu nituan Lian lanbere irunsi ditu eunda ainbat gaztaña Egía da ta artu zituen lagun bik garau bana Sagarrak bere eziran falta mispil ustelak abondo Lian lan bere ediro zenda ene tripea gaur ondo Ogiak bere baziran iru bakocha lau librakoa Lian lanbere ezegoala geldirik orduan aoa Lian lanbere echetik nator egiten paseadea Lian lanbere dijerizeko neure afari puskea Lian lan bere, Lian lan bere Mira á los demonios, túrbase y dice: Arako ura zer jente Losauaño bildurragoñok ikaratu najok Korpuz gustia ikara jarri auxe dok bide obia Ene kontra baldin badatoz orpoak erakustia Berna gogorrak milazemai neuk egitea kunplida Menturaz neu legez ikaratuta igesi juango dira BELTRAN: Nor da ura ASMODEO: Aje dok Charles tripazabal mendietako on gura BELCEBU: Artu daigun ingura Gaurko gauaz akordadidin para siempre sekula Camaradas engañaduriz ezpadago begia Au dok mutil balz Veragarako danzari koplaria Mundu guztia kolpatzeko echaio falta grazia Probadu bedi nolakoa dan infernuko ogia Auxe dok auxe gure morroe alper kazadorea Kazara doean orduan beti aldamenean botea Akari sarri eman oijeusak apagozo dulcea ASMODEO: Adiezak Berzebu onen bizitza modu Goizean goizean bearko ijok entresilua kapazu Mantenitzeko tripea da gustiz dilijentea Ardan truke salduxok egun emazte aren moldea Au dok fiesta zaleak gure adiskidea Guganik orain eroan begi merezidu dauen doea Da infernuko legea sekula ausi gabea Obeto serbitzen gaituanari aumentazea penea GRACIOSO: Ordu gaistoan ken zaitez orrik ezpabere ta fedea Xakin baixakin nolakoa dan ene ukabil parea BELCEBU: Quien eres tú? GRACIOSO: Orren mesediori serbitzeko ni naiz Jauna Machi frisa ASMODEO: Zer gizon? GRACIOSO: Tontorron ton TODOS: Emon, emon! tiene lindo barrigón (aporreanle) GRACIOSO: Auxe dala Zeledon, artu bai ta ez emon. Mari Gabon, nun aiz ene Mari Gabon Neure azurrak pedazatuta emeti jagi ezin non Asoma Mari Gabon á la ventana MARI GABON: Edan eitegi adinon Ondatu naxok ire tripa traidore gextoa Or konpon: GRACIOSO: Mari Gaboncho enea, biozeko puskea, Orienteko perlea ¿Nun da zure legea? ¿nun zure karidadea? MARI GABON: Berbok eder aoan orapiloa kolkoan Leen legez egongo enaiz zure ukaondoan GRACIOSO: Echeko-andra maitea eukidazu piedadea MARI GABON: Zurekin beti gerran baño Obedot zubaga baquea GRACIOSO: Orrela tratatzen nozu MARI GABON: Bestelako tratamenturik merezizen ez dosu GRACIOSO: Guarda xagi banadi MARI GABON: Zemai, Mari Gaboni, Mari Gaboni zemai (baja y dice) Orain xaukat neure aldi Galdunok eta galadi (aporrea á su marido: váse) GRACIOSO: Berdin ossa banadi Laster da ondo egingo deusat Pagu erreala beroni Adiezazu mundua Ze modutan emaiten dauen Emaste onak pagua. Asoma Mari Gabon y dice MARI GABON: Munduak aditu begi Senar gaizak emaste ona esperadu ezpegi (váse) GRACIOSO: Ene tripa tristea Zori gaistoan ikusi neban araisteko jentea. Salen los pastores cantando lan beres BELTRAN: Charles guerea ordirik daza Aikona laster Machi Ardanza Levantase el gracioso y da saltos GRACIOSO: Lian lan bere gauaren ona Xaunak emona Bestebat nago puntuti ona LORENZO: Esak mutil modu orretan zek arabil GRACIOSO: Iru deabruk erruki baga Lastasakuba baininzan ala Kendu jeuste zayak Barberu gaba osatu xataz neure azur ausiak GABRIEL: Matasanoen eskuan, osasuna dabena bere Xarten dok peliburuan Aparece el Anxel y canta Gloria in excelsis Deo: Túrbanse los pastores y dicen en su orden: LORENZO: Ene lagunak zer ete dogu arako misterioa Choriak legez egoak dakarz dulzea bere aoa Zori onian juntatu gara gustiok leku batera Angeruzko exerzituak, xasi dira lurrera. TOMAS: Ala sarde eztok agertu ene dempora gustian Onelako gizon ederrik gure Belengo mendian Agana begira dago kontentu askoz begia Beragatarren trukadu nei pozik mundu guztia GRACIOSO: Aserik orain franko dago onela esanagaitik Kalchapotak eman leizke bokadu on bategaiti BELTRAN: Angerua dok ez dok gizona Aren abegi ederrak Duda baga benzizen ditu Kanpoetako eperrak Kantore asko arkizen dira Jerusalengo temploan Musika dulzeagoa dago angeru onen agoan GRACIOSO: Beltranikocho aleizako esaminadorea No se hizo para los asnos estimakaz dulzea ARICHA: Berau ikusi nuen ezkero da ene pentsamentua Zeruetako gloria gaiti irizeari mundua Desiertura juango naiz ni egiten penitenzia Ene xana ta ene edana, urarekin ogia GRACIOSO: Gure mutil au izango jaku santu gustiz andia Alboan falta dakionian kuartilloko onzia Arichabalcho gurea zezen toreadorea Penitenzia egite ori ez dok insaur saltsea CHATO: Anteoxoak ibini eizke Charlesikocho laztana Esan egidak zer misterio etorri jakun geu gana GABRIEL: Aren aoko berba dulzea aditu neban puntuan Sentidu neban argi andibat neure biotz barruan Arzain ignorantea ninzan biurtu naiz sabio Ene ustez mundu guztiak eztau zuribat balio GRACIOSO: Parabolok esan franko Gabrieliko gureak Biar goiseko beste alderuz izulikoxok aizeak Beistegiko Gabriel kañaberan kaskabel Lindo mozo despachazeko de vino blanco un pichel Sekula iñok eztau ikusi onereango konturik Ezta posible eztaodela ene lagunak ordirik Ez aldezu dijeridu arrasaldeko salsea Chakolin orrek turbadu deusu begietako bistea Sermonadore barri orri egonaizako begira Orida buru moz Oñatiko Peru Jainkoen mutila Kasi buruan ilerik echok, diranak ere bakarrak Mosu linduan argizen dira begi eder gorri bi Goizean bein ematen dabe estimakaza ugari Gidalbi-gidalgozoagorik eztira jamas ikusi Badirudie izan dirala Durangon errementari Arpegiko narru ederrak pergaminoa dirudi Pergaminoa bustita gero erakusia suari Berba baten esan dagidan nolakoa dan mutila Egin eginik aren gorpuza Nativitate subila Izan ezidin gauza gustian mutil au desgraziadu Zerren dauen kantu ederra egingo dogu angeru Mila grazia emon eusan Jaun zerukoak aoan Mila maña on erakusten dau bere ofizioan Gure burloi ichita orain biurtu gaitezen azera Zertara xakin gura genduke zatozen gure artera GABRIEL: Bateti ene bioza poz da, besteti dabil ikara Ezkutaria konbeni bada esan egizu nor zara ANGEL: Ni naiz zeruetako Jaunaren angerua Dakardana zeruti barri deseadua Asegin arrezazu Belengo pastoreak Iditen asi dira zeruko portaleak Donzella batenganik jaio dan infanteak Zeruko jaunarekin egin ditu bakeak Donzella santa onek izena dau Maria Erakusiko deusu xaio dan eguzkia Belengo portalean baturik oxalean Kumearen ordeaz daraza pesebrean Sartu zan infante au Amaren sabelean Adanen bekatuti ezebela arean. Berau da Xangoikoa ama dau Birjinea Ori da marabilla andi parebagea Josephe dichosoa amaren esposoa Ezta Jesusen aita bañan bai ordekoa Abere mutu biren erdian xaio dana Bera adoratzera zeruti xasi gara Iru errege Mago izar baten azean Bisitazera datoz dromedario gainean Desegingo ditu Xaun onen geraziak Bekatu oraingaño egiñiko gustiak Da gure infantea bioz garbi zalea Apareja bekio esse natto bagea (vánse todos) Dice la Virgen VIRGEN: Adorazen zaitut Xainkoa legez Laztan egiten deusut semeari legez SAN JOSE: Zeruak eta lurrak zeureak izanik Nola zatoz mundura orren billoxik Zer da ori Jauna portale baten Guri umildadea erakusterren Nola konfundizen ez da mundua Admiraturik dago zeru altua VIRGEN: Eji ene laztanchoa, eji negar tanta bat da asko Oraingañiko kulpa egiñak deseginzeko Amorioak irizi zaituz zerueanik lurrera Adanen ume desterraduak zeugana konbertizera Magestatea bateti dakuts, besteti umildadea Xangoikoa ta gizona zara, milagro parebagea Zeureak dira gure biozak, mundu gustia zeurea Erakuskuzu Jaun zerukoa, zarala gure xabea Eji ene laztantxoa exi: etc.: Entran los pastores a adorar GABRIEL: Lizenzia iguzu birjina santea Adoradu daigun zeure infantea Zeruko erregea dana bakigu Aingeruen aoti aditu degu VIRGEN: Pastoreak, ea, barrura sar zaitez Xaio dan Xaun onekin konsola zaitez Eskatu zakio oa askoren Umildadeai ez taki ezer ukazen ARICHA: Adanen bekatua kausa izanik Denbora luzean gabilza issurik Desegindu beiz zeure argiak Gure biozetako odei guztiak Pobrero xaio zara Jesus dulzea Ediro ezin arren ostatu obea Portale ori ichita zatoz geugana Bakizu gure biozok, zeureak dirana. Sale Aseginzoro y dice: ASEGINZORO: Mila barrion puntu onetan aditu ditut esean Seiñ eder bat xaioxakula abere biren artean Neuk ere gura neuke ikusi chikirritiko gurea Ugasabari artuta nator isilik lukainkea Trabajo asko kosta jat neure egungo lapurretea Ezoixaku sekula falta eskarazen jentea Eseko andra noblea dogu bear bere ala nik Zerren bestela egongo ninzan oraingo enterradurik Gure andreak uste oidau naizala mutil santua Echok osorik ediroko lukainken kontua Kontazen asi didin orduan, xarririk eskarazean Ene kulpea xauxikoda alabearen gañean Ofrecen dones los pastores GABRIEL: Guchiagaiti parkatu Borondatea bakussu Zure seme xaun orrendako Esne gichi bat dakargu VIRGEN: Atsegin artu egizu Borondatea bakussu Beronek borondate on ori Pagatuko deussu GRACIOSO: Falta bajat saria Echat falta naia Afari onek eruan deust Etxean neban gustia Trabaxu andi mortal bat Andrea opukadu xat Mila golpe artuta nago Gusti gustiak neuretzat Beste marabilla bat Neri sucedidu xat Nundi ta nola eztakidala Neke gustia kendu jat VIRGEN: Dicha gustia zeruti Xaun onen eskuetati Biozerean emon bekioz Mila grazia beroni GRACIOSO: Usik banator barkatu Borondatea bakussu Sekula beti izango naiz ni Onen eta zure kriadu VIRGEN: Atsegin artu egizu Borondatea bakusk Beronek borondate on ori Pagatuko deussu GRACIOSO: Mesede eske nagozu Ezarren orain ukatu Jesusikori bear deusat Billanziko bat kantadu Adi, adi, adi, adi, adiezazuz berba bi Azkonarraren azamarchoa ekarriko dot menditi Begizkorik eztegizuen bularchorean isegí Adi Adi Goizean bein nik ekarriko Esnea zure amari Amachok gero egingo deusa Aía semechoari adi adi Ezer ekarri bear danean kriadu izango naiz ni Bearrak pozik egingo ditut Sein ederra zeugati. Adi adi adiezazuz berba bi. SAN JOSE: Adanek ausi eban ezkero Xaunaren mandamendua Miseriazko balle onetan Echaku falta llantua Konbertibidi llantua gozo Konsolabidi mundua Guretakotzat jaio da Jesus Askoren deseadua VIRGEN: Biurrerazazuz orain geugana Jesussa zure begiak Ona nun ofrezizen deusut Munduko bioz gustiak ARICHA: Beste gauzarik eztozu gura Ezpada borondatea Guradozuna geugaz egizu Zaran ezkero xavea GABRIEL: Milla grazia emon bekioz Xaio dan infante oni Ainbat favore zelebrazeko Danza bat ordenau bidi == Fin == Canta uno CANCION: Gaur dala gabon gaua, gaur dala gabon Gaur egiten xaku Xangoikoa gizon Osbegi dambolinak, lutua ken bidi Fiesta degiogun infante oni Zerureanik dator gure artera Erratuai bidía erakustera Emaitera dator milla barri on Gaur egiten xaku Xangoikoa gizon Ezta besteren eske biozak bakarrik Beretzat gura ditu beste bagarik Kunplidu egiozu Xaun oni naia Beroni sal-erozuz bioz guztia Ordeaz bera zeuri, dakizun emon Gaur egiten xaku Xangoikoa gizon LOS REYES MAGOS: Marabilla bat argitu xaku Amabi egun danea Besteak baño ederragoa Izarbat Orientean.