112 COSMAE PRAGENSIS CHRONICA BOEMORUM. LIB. U, CAP. XX. XXI. XXII. 113 1067. Da. 9. XX. Anno dominice incarnationis MLXII. VI. kal. Februáru obiit ductrix* Adlevth1", mater Iudithe0-1 et. Ludmile, similiter et Bracizlai iunioris et Wratizlai, qui ind primo floře iuventutis occidit XIII. kal. Decembris2. Bvoluto autem fere unius anni spacio post obitum ductrieis 5 Adleythe Wratizlaus dux accepit uxorem nomine Zuata-vam°-3, Kazimir Poloniorum ducis natam, Bolezlai vero et Wladizlai' germanam, ex qua- habuit quatuor liberos, bone indolis viros, Boleziaume, Borivoy, Wla-dizlaumh, Zobezlaum1, *, de quibus in suis locis, uti Deus "> dabit, satis copiose tractabitur. XXI. Anno dominice incarnationis MLXII!. [Anno dominice incarnationis MLXVII. V." id. Decembris 5_J3everus sextus Pragensia ecclesie episcopus i» Migra^ ab hoc mundo, bravio fruiturque iocundoTj Hic utramque fortunám prospeiam et adversam satis expertus est; nam aliquando a duce Bracizlao captus catenatuß, carceri mancipatus, utrumque simul in oc-culto et in aperto martirium tulit6. Hic fere omni tem- 20 pore - sui presulatus sine aliqua refragatione0 et sine " omni contradictione Boemie et Moravie quasi unum • et individuum episcopiumd rexit et rexisset, si non post obitum Zpitigneu6 nimia devictus efflagitatione n, 20 f A1.1». 2.8. B. O). — a) ductrlx nomine A 2. b) Adlegtb. A1; Adleyt 25 jlľ». B: Adleyta A2b; Adleyth, Korr. Adleyta, Ol». c) Iudite Al. G 2a. 3. d) fehlt A 2. e) Zuatanlam A 1»; Swatau(w)am A2*>, immer Cl. B*. f) ulad-4.2**; wad-4 8>>. g) Bolezlav A 2» (Bolezlavum *). h) Wlad. et A 2i>. 8. •i) so A S. O 3; Zobcsl- 41«; Zobzlauum Al und öfters (72»; Sobezl. sehr oft A 2». B (Sobezlavnm *); Soby(l)esl- A 2>> und öfter C 1; Sobesl- C 2b öfter. 30 H, 21 f A1.1». 2. 8. B. C). — a) quinota A 1. b) migravit C1; de hoc nečulo brav. A3. c) so A S; reflagracione, horr. lefragl., A 1; reflagao-, Horr. reflaglao-, C 2«; refraglatione die übrigen. d) cpiscopatum C I» auch sonst. 3. e) Spitignei A 8; Splgnel O 1». 1) Sie heiratete um 1080 den polnischen Herzog Ladislam 35 Hermann (vgl. Baiser, Gerieal. Piast. S. 4. 101,); in den Quellen heißt sie: regina Iudita, d. h. die böhmische Königstochter; sie starb im Jahre 1086. Ihren Tod scheint auch das Ňecrol. Bohem. S. 9 zum gleichen Tage, zu verzeichnen. 2) Den gleichen Todestag nennt auch das Necrol. Bohem. S. 16. Novotný Ö. D. I, 2, S. 117, 40 N. 2 möchte es für wahrscheinlicher halten, daß Wratislaus 1061 vor der Mutter gestorben sei. 3) Polnisch heißt sie Swieloslawa, s. Balzer a. a. O. S. 107; auch im Kalendár des Klosters Pegau erscheint sie unter dem Namen Zwatislawa. 4) Außerdem noch eine Tochter Judith, Gemahlin Wigberts von Groitzsch, des Gründers von Kloster Pegau. 45 6) Den gleichen Todestag nennt auch das Necrol. Boliem. S. 16. 6) Diese Bestrafung steht wohl in Zusammenhang mit der oben Kap. 12 erwäJinten Flucht Severs ins kaiserliche Lager; vgl. über Um die Bemerkung in Othlohs Lib. visionům (SS. XI, 38&), vtsio XIV gegen Ende. Wratizlai ducis consensisset promoveri Iohannem1 epi scopum in Moravia, prius tarnen multorum sub testimonio huiusmodi* deliberate pbeodo et allodio sive concam-bio, scilicet ut Pragensis presul XII villas, que sunt in c omni Boemia potiores, pro illo episcopio eligat, insuper et centum marcas argenti anmiatim de camera ducis acci-piat; curtem autem, que est in Moravia ad Sekrrcostelb, cum suis appendiciis ut antea sie et in posterum possi-deat, . similiter et villam Sliunicam cum foro atque Castrum 10 ibidem situm in media aqua Zuartka0 nomine, Podiuin**2 dictum a conditore suo Podiua, Iudeo sed postea catho-lico. Fertur autem, quod fuisset in Moravia ante tempora Severi quidam episcopus, ut reor, nomine Wracene; De qua parrochia quantum conflictum cum predicto piesule 15 Iohanne successor Severi Iaromit habuerit, in loco suo de-clar'abitur. XXII. Tunc Conradus et Otto audientes PragenBem episcopum migrasse ad Christum mittunt et revbeant a) fehlt A 2. b) Sekyr- AW>. 8. C1»; S-castel, harr, -costel, A 1; S-koätel 20 AU. Cl\8; Beklt 4 2» Joostel — similiter fehlt). 0) Zuratka B*; Zuartka, korr. Zuratka, A 2»; Zwarcka C 8; Zwartka A SK C 1>; Suartkn O 2>>; d) Podiun 01». 2.. /«, Vracen A 2'; Wraczen 01. 1) Die Urkunde, auf die sich Grandaur S. 113 N. 8 besieht (1065, Juni 28,), in der Johannes angeblich zum ersten Male als Bischof von 25 Mähren erwähnt wird (Cod. dipl. Moraviae I (1836), 139 n. 161J, ist eine moderne Fälschung. Für promoveri und ähnliche Ausdrücke vgl. ' auch M. Hein, Die Besetzungsform des Bistums Olmütz in der Zeit . von 1063 bis 1207 (Jahresbericht der I. deutschen Staatsrealschule Brünn . 1911/12, S. 8 ff.). ' 2) Um diese Güter entstand ein langwieriger Streit, so vgl. meine Gesell. Böhmens und Mährens 150, 154^. — Wie ehedem Palackyu. a... so nimmt auch Novotwj 6.D. I, 2,122 an, daß Cosmos das Besitzrecht an den genannten Gütern parteiisch und falsch darstelle und daß Sekirkostel, Sliunica und Podxwin nicht als Entschädigung für das Prager Bistum, sondern als Ausstathing des neuen mährischen 85 Bistums zu betrachten seien. Ich glaube hier nicht, daß diese-Annahme'' aus den bezüglichen Urkunden (vgl. Cod. dipl. regni Bohemiae I, n. 72, 73,138,157) sieh belegen lasse; vgl. wegen Sekirkostel auch Cosmos LZ, 27 und IM, S3. 3) Über dessen Lebenszeit ist nichts bekannt. Daß er, wie Bachmann, Gesch. Böhmens 1,162, 249 annimmt, um 970 40 bestellt ward und erst zur Zeit des Frager Bischofs Severus (1030—1067) starb, ist nicht zu erweisen* Der letzteren Annähme widerspricht, wie . auch Novotny U. D.I, 2, 121 ausführt, Cosmos' ausdrückliche Angabe ante tempora Severi. Die erstere stützt sich auf die uns überlieferte Nachricht, daß ein mährischer Bischof an der Mainzer Synode von 976 45 teilgenommen habe (vgl. Will, Begesten z. Gesch. d. Mainzer Erzbischöfe ^^1,119 n. 13^, doch wird kein Name genannt; an Wracen hat schon Dohner, Annates 17, 245 gedacht. Vgl. meine Gesch. Böhmens und Mährens S. 150. _ K. 80,13. 1067. Cosmos Pragensis. 8 114 COSMAE PRAGENSIA CHRONICA BOEMORUM. LIB. n, CAP. XXII. XXIII. 115 ty?" mm ■ ■ . 81,4. fratrem suum Iaromir de Polonia1 et discingunt eum zona 1068. militari, et řterum. recipit" habitům et tonsuram cleri-calem. Interea dux Wratizlaus precavens sibi in futurum etb timens, ne germanus suus, cum přesul factus foret, cum predictia fratribus contra se conspirarent °, čepit 5 tacitus secum tractare2, quoquod modo posset eum episcopio defraudare. Erat autem tunc temporis in curia duciß quidam Lanczo capellanus, de Saxonia nobili prosapia natus, vir personatus3 et admodum literatus ac prepositura Lutomericensis* ecclesie sublimatus, mori- io bus et vita non contradicens honori pontificatus; et quia duci semper fidelis mansit, omnibus modis dux elaborabat6, his* Pragensia přesul ut sit. Interim Conradus et Otto veniunt de Moravia fratrem suum Iaromir secum offeren-tes« et subnixe ducemb pro eo1 postulantes, quo sit 35 memor germanitatis, memor pater ne instituci onis, memor sacramentoTum, quibus pater suus obligarat fidem comitum, quod poBt Severi presulis obitum Iaromir sibi eligerent in episcopum. At ille, sicut erat in simu-landis et dissimulandis rerum causis vir ingeniosus 20 atque dolosus, ut vulpecula, que nonk illuc fugit1, quo suam iactavit caudam6, ita dux aliud clausum retinens in pectore, aliud promit™ suis fratribus ore: 'Non est', inquit, 'unius hominis tractare hoc negotium, quod" postulát communis ratio omnium. Sed quoniam nunc 25 interim iam° parsp maior popuH et procerum miUcie pro-cessit in castra6, nusquam melius, ut reoT, hac tracta-bitur de causa quam istius« terre ad custodie claustra; ibi omnes maiores natu huius gentis, ibi proceres et II,28 (A1.1».2. 8. B. C). — a) recepit A3. 02. b) fehlt O8. o) conapi- SO rentU. d)iiaoC8. e) elaborát A 2. f) so A1; his, korr. is, A 2»; is die übrigen. g) aft- A1». 2*. O 1»*; vgl. S. 118, Z. 1. h) due, korr. duoem, A1. i) pro eo fehlt A 2«. k) niel C 8 (am Bande: pro non nl»U. 1) fuigt, korr. iuigtt, A 1. m) promlsit A 2. 0 8. n) Durch Grandaurs Übersetzung wird verdunkelt, daß quod als Objekt und ratio als Subjekt aufzufassen ist; quod bezieht sich auf tract, neg. o) fehlt 35 A 8». O 2b. p) par Al. B. C 1«. 2b; par, korr. pars, A 2. C W q) lUiUS O 3. 1) S. oben Kap. 18. 2) Vgl. oben S. 73, N. 6. 3) Für personatus vgl SS. XXIII, 366, Z. 7, 407, Z. 25 (Gloss.: 'Standesperson'), XXV, 213, Z. 9, Hinschius, Kirchenrecht II, 110, N. 5 und K. Hegel, \Latemische Wörter und deutsche Begriffe, in: Neues Archiv XVIII 40 (1892), 219. 4) Die Gründungsurkunde der Kolkgiatkirche in Leitmeritz stammt von c. 1057; vgl Cod. dipl. regní Bohemian I, 53, n. 55; Lanczo ist der erste bekannte Propst. 5) Vgl. J. Werner, Latein. Sprichwörter des Mittelalters (1912), S. 67, nr. 73: Ore trahens_predam replicet vulp. caud, 6) Nach Lantpert von Hersfeld herrschte damals zwischen Polen 46 und Böhmen infestissima dissonsio, die Heinrich IV. im Sept. 1071 auf einem Meißner Tag auszugleichen versuchte; vgl G. Meyer v. Knonau, Jahrb. unter Kaiser Heinrich IV. und Heinrich V, Bd. II (1894), 85. KS comites, ibi qui sunt in clero meliores aderunt, quorum1 X. 81, si. in arbitrio stat episcopalis electio'. Hoc ideo dux fecit, 1068-ut ibi inter suos rtulites septus armis, munitus presidiis posset contraire* suorum voluntati fratrum et hunc, quern volebat, Lanczonem b sublimaret in episcoprun. Sed frustratur0 sinistra intencio ducis, quia omnia pote-stas2 a Deo est et esse přesul non potest, cui a Deo predestinatum autd permissum0 non est. XXDH. Quid mTJltaB? Ventum erat ad custodie por-10 tarn, . qua iturb in Poloniam, et in loco, qui dicrttu Dobenina0-*, dux convocat populum et proceres in ce-tum et fratribus suisd a* dextris et a sinistris- assistenti-bus'**, clericis vero et comitibus. per longum gyrum con-sidentibuflB et post eos cunctis militibus astantibus is vocat Lanczonem et stantem11 in medio laudat et com-mendat eum populo, sic ei clara voce dicens: 'Egregia tua fides mihl spectata cotidie exigit hoc et cogit me, ut faciam, quod facturus sum hodie, et ut per hoc discant posteri, quantum dominis suis debeant fideles fieri1, so. Accipe en anulum et baculum, esto sponsus Pragensia ecclesie et pastor sanctarum ovium s.' Fit murmur8 in populism nec resonat vox congratulationis, sicut semper solet in tempore episcopalis electionis. Tunc Koyata1, filius Wseborm, palatinus comes, hoc nimis inpatienter fe-25 rens, sicut erat verax in sermone et simplex in verbo, stans a dextris Ottonis fratris ducis fortiter impingit latus eiusn dicens: 'Quid stas? An Svog Xvgas7? Quare . a) contravenire O 8. b) Laczonem, korr. Lancz., A 1. o) f-tor, korr. •to, A 1. d) et A 2»; vel A1*. e) prom- A1. n, 25 (A 1.1». 2.8. B. C). — a) plura A 8. b) qať, korr. qua lto, A 1, c) debonlna AS; dobeulna C8; Bob- .4 2» (Anfangsbuchstabe undeuUieh); dn-benlna 0 2»; de Bohemia C 2b; Doblcnlna O lb. d) jehlt A Si e) ad A 1. 2». I) assldentibus, korr. assist., A2»; astantibus A3. g) consed- (71; consld-, korr. consed-, A U resid- A 8. h> artantem A 8. 1) flel, korr. fieri, A 1. k) populo 1) Kotatha A 8« after; Eoytha A 8»; Coy- A1. . m) Swebor A 3» immer; SO 85 ii. 45 m:mě Wssebor 02b efter; Wsseborll Ol' immer. ' n) (lraping)it lat' ,el" auf Rasur Al. o)an AVoff kvgag Dobrowsky; fehlt A1«; ANANOC AYPA0T B; Ana noö ayäpaoT u!2»; Bn onae aya pao A®>; ana noe ay pac(k) 0 2; an» noc ay(i)pac die übrigen. 1) A. Breitenbach, Die Besetzung der Bistümer Prag und Olmütz in Zeitschrift d. deutschen Vereines f. Geschichte Mahrens u. Schlesiens VIII (1904),/ 15, Anm. 2, verweist auf die Möglichkeit, quorum entweder auf alle 4 Glieder: maiores natn, proceres, comites, in clero meliores, oder, was aber nach seinen sonstigen Ausführungen ausgeschlossen erscheint, bloß_ auf das letzte Glied zu beziehen. 2) Rom. 18, 1: non est enim p. nisi a D. 3) Heute Wenzelsberg bei Nachod, vgl. W. Friedrich, a. a. O. S. 41, 91, N. 5.. 4) HJ. Beg. 22, 19: assi-stentem ei a d. et a s. 5) Gen. 4, 2: fuit ... past. ov. 6) Num. 11,1: ortum est m. populi; Act. ap. §, 1: factum est m. 7) Boeth., Cons.phil 1, 4; vgl J. Dobrowshy, Uber eine unverständliche Stelle in 8*