362 C. PLINI
tur, concessum est eranum habere, possumus, quo-minus habeant, non impedire, eo facilius, si tali colla-tione non ad turbas et inlicitos coetus, sed ad susti-nendam tenuiorum inopiam utuntur. in ceteris civi-tatibus, quae nostro iure obstrictae sunt, res huius 5 modi prohibenda est.
94. (95.)
C. PLINIUS TRAIANO IMPERÁTORI
1 Suetonium Tranquillum, probissimum, honestissi-fflum, eruditissimum virum, et mores eius secutus et 10 studia iam pridem, domine, in contubernium adsumpsi tantoque magis diligere coepi, quanto nunc propius inspexi.
2 Huic ius trium liberorum necessarium faciunt duae causae: nam et iudicia amicorum promeretur et pa- 15 rum felix matrimonium expertus est impetrandumque
a bonitate tua per nos habet, quod illi fortunae ma-
3 lignitas denegavit. scio, domine, quantum benefícium petam, sed peto a te, cuius in omnibus desideriis meis indulgentiam experior. potes autem colligere, quanto 20 opere cupiam, quod non rogarem absens, si medio-criter cuperem.
95. (96.)
TRAIANUS PLINIO
Quam parce haec benefícia tribuam, utique, mi Se- 25 cunde carissime, haeret tibi, cum etiam in senatu ad-firmare soleam non excessisse me numerům, quern apud amplissimum ordinem suffecturum mihi profes-
1 eranum] -nos Cat. quominus Cat. qui minus rell. 2 habeas impedire Cat. 3 et a eí ad A Ber. nee ad Cat. sed om. a 12 nunc von Winterfeld (oppos. verbis iam prídem) hunc libri (eiecitKe.) 19 sed] quod a 20 indulgentiam] plenissimam indulgentiam a autem a enim rell. 28 pro-fessus sum i a Cat.   professus Ber.   professum A
EP. 10,94,1- -96,5 3t)3
sus sum; tuo tamen desiderio subscripsi et dedisse me ius trium liberorum Suetonio Tranquillo ea con-dicione, qua adsuevi, referri in commentaries meos iussi.
5 96. (97.) *-<?\
C. PLINIUS TRAIANO IMPERATORI
Sollemne est mihi, domine, omnia, de quibus du- 1 bito, ad te referre. quis enim potest melius vel cuncta-tionem meam regere vel ignorantiam instruere?
10   Cognitionibus de Christianis interfui numquam: ideo nescio, quid et quatenus aut puniri soleat aut quaeri. nec mediocriter haesitavi, sitne aliquod discrimen ae- 2 tatum, an quamlibet teneri nihil a robustioribus diffe-rant, detur paenitentiae venia, an ei, qui omnino Chri-
15 stianus fuit, desisse non prosit, nomen ipsum, si fla-gitiis careat, an flagitia cohaerentia nomini puniantur.
Interim in iis, qui ad me tamquam Christiani de-ferebantur, hunc sum secutus modum. interrogavi ip- 3 sos, an essent Christiani, confitentes iterum ac tertio
20 interrogavi supplicium minatus; perseverantes duci iussi. neque enim dubitabam, qualecumque esset, quod faterentur, pertinaciam certe et inflexibilem obstina-tionem debere puniri. fuerunt alii similis amentiae, 4 quos, quia cives Romani erant, adnotavi in urbem
25 remittendos. mox ipso tractatu, ut fieri solet, diffun-dente se crimine plures species inciderunt
Propositus est libellus sine auctore multorum no- 5 mina continens. qui negabant esse se Christianos aut fuisse, cum praeeunte me deos appellarent et imagini
7 sqq. cf. Tertull. apol. 2       13 Hier. epist. 60, 19, 1
1 et <(ut scias)> dedisse Cat. 3 qua] quae Cat. 8 de-ferre Cat. 9 instruere i a extruere A excutere Ber. (haud male: cf. Cic. Tusc. 1, 111) exuere Cat. 12 aetatium i 14 de-turne a 15 si A etiam si a 17 in Cat?; (cf.Sch.134; vid. ad ep. 10, 56,1), om. rell. 22 pervicaciam a 28 negabant Ke. negant (-arent Cat?) Aa    esse se A Ber.   se esse Cat. a
r"
364
C. PLÍNI
EP. 10,iX),»i í)
"7,
tuae, quam propter hoc iusseram cum simulacris iiii-minum adferri, ture ac vino supplicarent, praeterea maledicerent Christo, quorum nihil cogi posse dicun-tur, qui sunt re vera Christiani, dimittendos esse pu-
6 tavi. alii ab indice nominati esse se Christianos dixe- 5 runt et mox negaverunt; fuisse quidem, sed desisse, quidam ante triennium, quidamante plures annos, non nemo etiam ante viginti. hi quoque omnes et imaginem tuam deorumque simulacra venerati sunt et Christo maledixerunt. ío
7 Adíirmabant autem hanc fuisse summam vel culpae suae vel erroris, quod essent soliti stato die ante iucem convenire carmenque Christo quasi deo dicere secum invicem seque sacramento non in scelus aliquod obstringere, sed ne furta, ne latrocinia, ne adulteria is committerent, ne fidem fallerent, ne depositum appel-lati abnegarent. quibus peractis morem sibi discedendi fuisse rursusque coeundi ad capiendum cibum, pro-miscüum* tarnen et innoxium; quod ipsum facere desisse post edictum meum, quo secundum mandata tua 20
8 hetaerias esse vetueram. quo magis necessarium cre^ didi ex duabus ancillis, quae ministrae dicebantur, quid esset veri, et per tormenta quaerere. nihil aliud inveni quam superstitionem právam, immodicam.
Ideo dilata cognitione ad consulendum te decurri. 25
3 (quorum — Christ.): Iustin. mart. apol. 2, 4, 43 A &>v ovdlv TtoÖGZGxi too álri&lvg) Xqigxiuvw {cf. Steck p. 554) llsqq. cf. Tertull. /. I. (§ 6)... nihil aliud se (i. e. Pliniiim) de sacramentis eorum (sc. Christianorum) comperisse quam coetus antelucanos ad canendum Christo et deo et ad confoederandam disciplinám, homicidium, adulterium, íraudem, perfidiam et cetera scelera prohibentes. cf. Tertull. de cor. mil. 3. 15 sq. (ne íurta eqs.): Epist. Petri 1, 4, 15; cf. ibid. 4, 14 et 3, 16 sq.
3 cogi posse a, cf. Bra. 92 posse cogi rell. 4 esse om. a 5 indice i a Cat. iudice A Ber. 6 quidem] -am Cat. desisse a -iisse rell. 8 hi suppleuit Ke. 18 coeundi i a, om. rell. 19 desisse a -iisse rell. 23 sed nihil a 24 právam et imm. a 25 ideoque a decurri A Ber., recŕe; cf. Sch.5 8   decucurri Cat. a
visa est enim mihi res cligna consultatione, maxime '» propter periclitantium numerům; imilti enim omnis aetatis, omnis ordinis, utriusque sexus etiam, vocan-tur in periculum et vocabuntur. neque civitatis tan-
5 turn, sed vicos etiam atque agros superstitionis istius contagio pervagata est; quae videtur sisti et corrigi posse, certe satis constat prope iam desolata templa 10 coepisse celebrari et sacra sollemnia diu intermissa repeti passimque venire victimarum  camera, cuius
io adhuc rarissimus emptor inveniebatur. ex quo facile est opinari, quae turba hominum emendari possit, si sit paenitentiae locus.
97. (98.) <T/ TRAIANUS PLINIO
is    Actum, quern debuisti, mi Secunde, in erxéuuéríais 1 causis eorum, qui Christiani ad te delati fuerant, secu tu s es. neque enim in universum aliquid, quod quasi certam formam habeat, constitui potest, conquirendi non sunt; si deferantur et arguantur, puniendi sunt,
2o ita tarnen, ut, qui negaverit se Christianům esse idque re ipsa manifestum fecerit, id est supplicando dis nostris, quamvis suspectus in praeteritum, veniam ex paenitentia impetret. sine auctore vero propositi libelli 2 in nullo crimine locum habere debent. nam et pessimi
25 exempli nec nostri saeculi est.
19 cf. Tertull. /. I. (§ 6) Traianus rescripsit . . . inquirendos quidem non esse, oblatos vero puniri oportere. 25 cf. ep. 10,1,2. vid. quae W. Weber exposait in fFestgabe für Karl Müller', Tubing. 1922, 24—45
4 neque] neque enim a 9 passimque i a Cat.2 passum-que A pastumque A Ber. Cat.xP victimarum (carnem)> cuius Körte, Herrn. 1928,484 victimarum cuius A Ber. Cat.1 i* victi-mas quarum a Cat.3 19 deferentur A Ber. 21 dis] diis libri     22 praeteritum fuerit ven. a     24 in add. Gi., om. libri