112 COSMAE PRAÖENSIS CHRONICA BOEMORUM. K.79,«. XX. Anno dominice incarnationis MLXII. VI. leal. jm. 27. Februarii obiit ductrix8, Adleythk, mater Iudithe0,1 et 1062. Ludmile, similiter et Bracizlai iunioris et Wratizlai, qui Nov. 19. ind primo flore iuventutis occidit XIII. kal. Decembris 2. Evoluto autem fere unius anni spacio post obitum ductricis Adleythe Wratizlaus dux accepit uxorem nomine Zuata- vam e. 3 Kazimir Poloniorum ducis natam, Bolezlai W<:':;-. WW*. veto et Wladizlaif germanam, ex qua- habuit quatuor liberos, bone indolis viros, BolezlaumB, Borivoy, Wla-dizlaumh, Zobezlaum1- *, de quibus in suis locis, uti Deus w dabit, 3atis copiose tractabitur. XXI. Anno dominice incarnationis MLXII!. BAA* " £$5 - ■ I LIB. II, CAP. XX. XXI. XXII. ■ ■ 113 iwfl" P^nno dominice incarnationis MLXVII. V.8 id. Decem-' bris 5_J3everus sextus Pragensis ecclesie episcopus u Migrat1' ab hoc mundo, bravio fruiturque iocundoTj Hic utramque fortunam prosperam et adveraam satis expertus est; nam aliquando a duce Bracizlao captus catenatus, carceri maneipatus, utramque simul in oc-culto et in aperto martirium tulit6. Hic fere omni tem- 20 pore - sui presulatus sine aliqua refragationec et sine * omni contradictione Boemie et Moravie quasi unum • et individuum episcopiumd rexit et rexisset, si non post obitum Zpitigneu8 nimia devictus efflagitatione n, 20 (A1.1». 2,8. B. C). — a) dttctrlJt nomine .12. b) Adlegth A1; Adleyt 25 Al*. B; AdleytaA2b; Adleyth, korr. Adleyta, 0V>. o) Iudite Al, C2». 8. d) fehlt A 2. e)ZuatanlamA 1»; Swatau(w)am A 2i>, immer Ol. 2b. f) ulad-A2»»; wad-A8b. g) Bolezlav A 2« (Bolezlavum *). h) Wlad. et A 2K 8. •i) so A3. CS; Zobeäl- Al»; Zobzlauum Al und alters C2»; Sobezl. sehr oft A2«. B (Sobezlavum *); 8oby(l)esI- A 2b und öfter C 1; Sobesl- C 2b älter. 30 II, 21 (A 1.1«. 2. 8. B. C). — a) quineta A 1. b) migravlt C1; de hoc - scculo brav. A3. o) so A 3; reflagracione, korr. refragl., A 1; leBagac-, korr. reflaglao-, C2»; refraglatione dw übrigen. d) epiacopatum C 1» auch sonst. 3. e) Spitignei A 3; Spignel C lb. 1) Sie heiratete um 1080 den polnischen Herzog Ladislaus 36 Hermann (vgl. Balzer, Geneal. Piast. S. 4. 101,); in den Quellen heißt sie: regina Iudita, d. h. die böhmisclie Königstochter; sie V starb im Jahre 1086. Ihren Tod scheint auch das Necrol. Bohem. S. 9 zum gleichen Tage, zu verzeichnen. 2) Ben gleichen Todestag nennt auch das Necrol. Boliem. S. 16. Novotny Ö. D. I, 2, 8.117, 40 N. 2 möchte es für wahrscheinlicher halten, daß Wratislaus 1061 vor der Mutter gestorben sei. 3) Polnisch heißt sie Swietoslawa, s. Balzer / a. a. O. S. 107; auch im KaJendar des Klosters Pegau erscheint sie unter dem Namen Zwatislawa. 4) Außerdem noch eine Tochter Judith, Gemahlin Wigberts von Groitzsch, des Gründers von Kloster Pegau. 15 5) Den gleichen Todestag nennt auch das Necrol. Böliem. S. 16. 6) Diese Bestrafung steht wohl in Zusammenhang mit der oben Kap. 12 erwähnten Flucht Severs ins kaiserliche Lager; vgl. über ihn die Bemerkung in OthloJis Lib. visionum (SS. XI, 384), visio XIV gegen Ende. ■ . Wratizlai ducis consensisset promoveri Iohannem1 epi scopum in Moravia, prius tarnen multorum sub testimonio huiusmodi* deliberato pbeodo et allodio sive concam-bio, scilicet ut Pragensis přesul XII villas, que sunt in omni Boemia potiores, pro illo episcopio eligat, inBuper et centum marcaa argenti annuatim de camera ducis acci-piat; curtem autem, que est in Moravia ad Sekircostelb, cum suis appendieiis ut antea sie et in posterům possi-deat, . similiter et villam Sliunicam cum foro atque Castrum 10 ibidem situm in media aqua Zuartka0 nomine, Podiuin*-2 dictum a conditore suo Podiua, Iudeo sed postea catho-lioo. Fertuř autem, quod fuisset in Moravia ante tempora Severi quidam episcopus, ut reor, nomine Wracene; ,?„. De qua parrochia quantum conflictum cum predicto presule 15 Iohanne successor Severi Iaromir habuerit, in loco suo de-clarabitur. XXH. Tunc Conradus et Otto audientes Pragensem episcopum migrasse ad Christum mittunt et revocant K. 80, is. 1067. a) fehlt A 2. b) Sekyr- A SK 8. C 1»; S-castel, korr. -costel, A 1; 8-kostel 20 Al». CV>.8; Beklr A 2» (costel — aimUiter fehlt). c) Zoratka U«; Zuartka, korr. Zuratka, A2«- Zwarcka O 8; Zwartka A 2b. Ol»; Suartka 0 2b; d) Podlun C1». 2. ret Vracen A 2»; Wraczen O 1. 1) Die Urkunde, auf die sich Grandaur S. 113 N. 8 bezieht (1066, Jr Juni 28), in děr Johannes angeblieh zum ersten Male aus Bischof von 25 Mähren erwähnt wird (Cod. dipl. Moraviae 1 (1836), 139 n. I6l), ist eine moderne Fälschung. Für promoveri und ähnliche Ausdrücke vgl. auch M, Hein, Die Besetzungsform des Bistums Olmüts in der Zeit von 1063 bis 1207 (Jahresbericht der I. deutschen Staatsrealschule Brünn 1911/12, S. 3 ff.). 2) Um diese Güter entstand ein langwieriger Streit, 80 tgl. meine Gesch. Böhmens und Mährens 150, löiff. — Wie ehedem Palácku u. a., so nimmt auch Novotný O. D. I, 2,122 an, daß Cosmas das Besitzrecht an den genannten Gütern parteiisch und falsch darstelle und daß Sekirkostel, Sliunica und Podxutm rächt als Entschädigung für das. Prager Bistum, sondern als Ausstattung des neuen mährischen 85 Bistums zu betrachten seien. Ich glaube iiber nicht, daß diese-Annahme' aus den bezüglichen Urkunden (vgl. Cod. dipl. regni Bohemiae I, n. 72, 78,138,157) sieh belegen lasse; vgl. wegen Sekirkostel auch Cosmas LT, 27 und LH, 33. 3) Über dessen Lebenszeit ist nichts bekannt. Daß er, wie Bachmann, Gesch. Böhmens 1, 162, 249 annimmt, um 970 10 bestellt ward und erst zw Zeit des Prager Bischofs Severus (1080—1067) starb, ist nicht zu erweisen. Der letzteren Annahme widerspricht, wie auch Novotný C. D.I, 2, 121 ausführt, Cosmas' ausdrückliche Angabe ante tempora Severi. Die erstere stützt sich ■ auf die uns überlieferte Nachricht, daß ein mährischer Bischof an der Mainzer Synode von 976 45 teilgenommen habe (vgl. Will, Begesten z. Gesch. d. Mainzer Erzbischöfe 1,119 n. 13), doch wird kein Name genannt; an Wracen hat schon Döbner, Annales TV, 245 gedacht. Vgl. meine Gesch. Böhmens und Mährens S. 150. - Coimas Pragenels. 8 114 COSMAE PRAGENSIS CHRONICA BOEMORUM. I K. 81, *. fratrem suuni Iaromir de Polonia1 et discingunt eum zona 1068. militari, et iterum. recipit* habitum et tonsuram cleri-calem. Interea dux "Wratizlaus precavens sibi in futurum et* timens, ne germanus suus, cum presul factus foret, cum predictis fratribus contra se conspirarent °, cepit » tacitus secum tractarea, quoquo3 modo posset eum episcopio defraudare. Erat autem tunc temporis in curia ducis quidam Lanczo capellanus, de Saxonia nobili prosapia natus, vir personatus3 et admodum Iiteratus ac prepositura Lutomericensis* ecclesie sublimatus, mori- 10 bus et vita non contradicens honori pontificatus; et quia duci semper fidelis mansit, omnibus modis dux elaborabate, hisf Pragensis presul ut sit. Interim feonradus et Otto veniunt de Moravia fratrem suum Iaromir secum offeren-tesß et subnixe ducemh pro eo' postulantes, quo sit is memor germanitatis, memor paterne institucionis, me-^nor sacramentorum, quibus pater suus obligarat fid em comitum, quod post Severi presulis obitum Iaromir sibi eligerent in episcopum. At ille, sicut erat in simu-landis et dissimulandis rerum causis vir ingeniosus 20 atque dolosus, ut vulpecula, que nonk illuc fugit1, quo 8uam iactavit caudam*, ita dux aliud clausum retinens in pectore, aliud promit™ suis fratribus ore: 'Non est', inquit, 'unius hominis tractare hoc negotium, quodn postulat communis ratio omnium. Sed quoniam nunc 25 interim iam° parsp maior popuh et procerum milicie pro-cessit in castra6, nusquam mehus, ut reor, hac tracta-bitur de cauBa quam istiusq terre ad custodie claustra; ibi omnes maiores natu huius gentis, ibi proceres et II,22 (Al. 1».2.8. B. C). — a) recepit A3. C2. b) fehlt C8. o) conapl- 80 rent B. d) quo CS. e) elaborat A 2. 1) so Al; his, korr. Is, 2»; Is die übrigen. g) aff- Al:2t>. CI**; vgl. S. 118, Z. 7. h) due, korr. ducem, A1. i) pro eo fehlt A 2». k) nisi C 8 (am Rande: pro non nlslj. 1) fuigt, korr. fuigit, Al. m) promlslt A 2. 0 8. n) Durch Grandaurs Übersetzung wird verdunkelt, daß quod alt Objekt und ratio als Subjekt aufzufassen ist; quod bezieht sich auf tract, neg. o) fehlt 85 A 8». C 2b. p) par Al. B. 01». 2f>; par, korr. pars, A 2. 01>>. q) illius C 8. 1) S. oben Kap. 18. 2) Vgl. oben S. 73, N. 6. 3) Für personatus vgl. SS. XXIII, 366, Z. 7, 407, Z. 25 (Gloss.: 'Standesperson'), XXV, 213, Z. 9, EinscHus, Kirchenrecht II, 110, N. 5 und K. Segel, \Lateinische Wörter und deutsehe Begriffe, in: Neues Archiv XVIII io (1892), 219. 4) Die Gründungsurkwnde der Kollegiathirche in Leitmeritz stammt von c. 1057; vgl. Cod. dipl. regni Bohemiae I, 53, n. 55; Lanceo ist der erste bekannte Propst. 5) Vgl. J. Werner, Latein. Sprichwörter des Mittelalters (1912), S. 67, nr. 73: Ore trahensjredam replicet vulp. caud. 6) Nach Lampert von Sersfeld herrschte damals zwischen Polen m und Böhmen infestissima dissensio, die Seinrieh IV. im Sept. 1071 auf einem Meißner Tag auszugleichen versuchte; vgl. G. Meyer v. Knonau, Jahrb. unter Kaiser Eeinrieh IV. und Eeinrich V, Bd. II (1894), 85. lib. n, cap. xxh. xxiii. 115 15 20 25 80 35 -10 45 comites, ibi qui sunt in clero meliores aderunt, quorum1 in arbitrio stet episcopalis electio'. Hoc ideo dux fecit, ut ibi inter suos milites septus armis, munitus presidiis posset contraire* suorum voluntati fratrum et hunc, Žuem volebat, Lanczonemb sublimaret in episcopum. ed frustratur0 sinistra intencio ducis, quia omnia pote-stas2 a Deo est et esse presul non potest, cui a Deo predestinatum autd pennissum* non est. xxIii. Quid multa»? Ventum erat ad custodie r>or-tam, qua iturb in Poloniam, et in loco, qui dicitur Dobenma0-*, dux convocat populum et proceres .in ce-tum et fratribus suisd a6 dextris et a sinistris- assistenti-btis^4, clericis vero et comitibus. per longum gyrum con-sidéntibuBS et post eos cunctis militibus astantibus vocat Lanczonem et stantem11 in medio laudat et com-m'endat eum populo, sie ei clara voce dicens: 'Egregia tua fides mihi spectata cotidie exigit hoc et cogit me, ut faciam, quod facturus sum hodie, et ut per hoc discant posteri, quantum dominis suis debeant fideles fieri1. Accipe en anulum et baculum, esto sponsus Pragensia ecclesie et pastor sanetarum ovium5.' Fit murmur6 in populism nec resonat vox congratulationia, sicut semper solet in tempore episcopalis electionis. Tunc Koyata1, filius Wsebolm, palatums comes, hoc nimis inpatienter fe-rens, sicut erat verax in sermone et simplex in verbo, stans a dextris Ottonis fratris ducis fortiter impingit latus eius" dicens: ' Quid stas ? An 8vos kvQag "■7 ? Quare , a) contravenlre C 8. b) Laczonem, korr. La tics., A 1. o) í-tor, korr. ■tur, Al. d) et A 2«; Tel A 1». e) prom- A1. n, 88 (A 1.1». 2.8. B. C). — a) plura A B. b) qat", korr. qua ltnr, A 1. c) debonlna AB; dobeuina 08; Bob- 12» (Anfangsbuchstabe undeutlich); du-benlna C2«; de Bohemia C2b; Doblenlna OV>. d) fehlt AB; e) ad A 1. 2*. f) assidentlbus, korr. assist., i2»; «stantibus A3. g) consed- C 1; consld-, korr. consed-, A lj resid- A 8. h> astantem A 8. 1) flei, korr. fieri, A 1. k) populo it 1) Koiatha A 8» öfter: Koytha A 8i>; Coy- Al. . m) Swebor A 8» immer; Wsscbor 02b ifter; Wsseborll Olb immer. n) (Imping)lt lať ,el* auf Hasur A 1. o) an ßyoe Ivßae Bobnwstv; fehlt AU; JUTANOC AYPAOÍ B; Aná noó řiyílpac? A 2»; Ba onao aya pne A 2^; ana noe ay pac(k) O 2; ana noc ay