Sos amigos de Giuanne
Giuanne est de Bono ma istat in Tàtari. Issu tenet amigos e amigas chi istant in
cada zona de sa Sardigna e de s'Europa. Cada annu andat a fàghere bìsita a sos
amigos suos chi istant in Bordeaux, Brussellas e Berlinu. Tàtari est a trinta (30)
chilòmetros dae s'aeroportu de Fertìlia ue partint aèreos chi andant a sas
destinatziones printzipales europeas.
Ditzionàriu:
a dae in antis: delante, davanti, in front of, devant, vpředu.
nuraghe: nuraga, nuraghe, nurage.
Barùmini: nombre de pueblo, nome di paese, name of a small town, nom d'un
ville, jmeno vesnici.
isetende (isetare inf.): esperar, aspettare, to wait, attendre, čekat.
cumentzare: empezar/comenzar, cominciare, to begin/to start, commencer,
sačit.
pertocant (pertocare inf.): pertenecer, riguardare, to be due/to concern, se tikaji
preguntare: preguntar, chiedere, to ask, demander, zeptat se.
cada: cada, ogni, every, chaque, kazdy
Letzione duas
Preguntare su significu de una paràula
Cando si faeddat una limba furistera a cale si siat livellu, est naturale chi non si
cumprendet a bortas su significu de una paràula.
In sardu lu podimus fàghere impreende, pro como, custas solutziones:
• Ite cheret nàrrere “domo” in sardu?
• Comente si narat “home” in sardu?
Cumparatzione de sas frases cun àteras limbas:
What does it mean “domo” in Sardinian?
Que quiere decir “domo” en sardo?
Che cosa vuol dire “domo” in sardo?
Qu'est ce que ça veux dire “domo” en sarde?
Co znamená “domo” v sardštině
How to say “domo” in English?
Como se dice “domo” en español?
Come si dice “domo” in italiano?
Comment se dit “domo” en français?
Jak se řekne “domo” do čestině?
CUNTENIDORES GRAMMATICALES II
Su verbu
Su verbu podet èssere singulare e plurale e est una parte importante meda de sa
frase chi indicat s'atzione printzipale, un'istadu de ànimu, su TEMPUS (passadu,
presente e benidore) etc. de sas cosas, persones e animales, e est formadu dae
duas partes:
Una chi non mudat: “raighina” (latinu radix) ing. 'root', isp. 'raiz', tze. 'kořen',
fra. 'racine', ita.'radice'.
Una chi mudat: “desinèntzia”
esempru cun carchi possibilidade de de su verbu traballare (to work, trabajar,
pracovat, travailler, lavorare):
traball-are; traball-adu; traball-aia; traball-ende; traball-es etc.
Infinidu e sas tres desinèntzias
S'infinidu est unu tempus verbale chi espressat un'atzione indeterminada1
chi est
caraterizada pro sas tres desinèntzias chi sunt: -are -ere -ire.
mandigare (mandig + are + o + as + at + amus + ades + ant etc.)
(to eat, comer, jíst, manger, mangiare )
intèndere (intènd + ere + o + es + et + imus + ides + ent etc.)
(to listen, escuchar, poslouchat, ascoltare)
dormire (dorm + ire + o + is + it + imus + ides + int etc.)
(to sleep, dormir, spát, dormir, dormire)
In sardu, duncas, b'at tres desinèntzias chi sunt: ARE – ERE – IRE
Es. mandigare – intèndere – dormire
Ma esistit finas su casu ue sos verbos de sa desinèntzia in -ere, comente su verbu
bènnere, chi si coniugant comente sos verbos de sa desinèntzia in -ire:
Coniugatzione de sos verbos a su presente indicativu:
mandigare (to eat, comer, jíst, manger, mangiare )
Deo màndigo Nois mandigamus
Tue màndigas Bois mandigades
Issu/issa màndigat Issos/issas màndigant
fàghere (to do, hacer, dělat se, faire, fare)
Deo fatzo Nois faghimus
Tue faghes Bois faghides
Issu/issa faghet Issos/issas faghent
bènnere (to come, venir, přijít, venir, venire)
Deo bèngio Nois benimus
Tue benis Bois benides
Issu/issa benit Issos/issas benint
dormire (to sleep, dormir, spát, dormir, dormire)
1
Pro àteros usos de s'infinidu si consìgiat de bìdere sa pàgina 66 de „Règulas de Grammàtica Sarda“ de
G.Coròngiu, C.Becciu, M.Cossu, C.Mulas, M.Ladu; Casteddu 2013.
Deo dormo Nois dormimus
Tue dormis Bois dormides
Issu/issa dormit Issos/issas dormint
Proa como a coniugare sos verbos chi sighint cun s'agiudu de su professore:
traballare (regulare) (to work, trabajar, pracovat, travailler, lavorare)
bìvere (regulare) (to live, vivir, žít, vivre, vivere)
fàghere (irregulare) (to do, hacer, dělat se, faire, fare)
istare (regulare) (to stay/live, estar/vivir, zůstat/bydlet, être/vivre, stare/vivere)
mandigare (regulare) (to eat, comer, jíst, manger, mangiare)
tènnere (irregulare) (to have, tener, udržet/mít, disposer/avoir, tenere)
Un'àteru verbu de importu chi amus bidu est nàrrere. Custu verbu est curiosu ca
sende de sa segunda coniugatzione, si coniugat comente cussos de sa prima cun
sa r dòpia chi mudat a simpre:
nàrrere (to say, decir, říkat, dire, dire)
Deo naro (cun una r!) Nois naramus
Tue naras Bois narades (no est de sa prima!)
Issu/issa narat Issos/issas narant
SOS VERBOS AUSILIARES (parte 1)
(èssere e àere)
Sos verbos ausiliares (dae su latinu auxilium 'agiudu') in sardu sunt duos e sunt
de importu mannu ca isvilupant unu valore funtzionale o grammaticale
ispetzìficu de tempus, modu, nùmeru, persone etc.
A livellu funtzionale currispondent a sas limbas romanzas cun carchi diferèntzia,
e s'at a tratare in sa setzione de su tempus Passadu Pròssimu de custu manuale.
èssere (to be, ser, být, être, essere)
Deo so Nois semus
Tue ses Bois seis
Issu/issa est Issos/issas sunt
àere (to have, haber, mít, avoir, avere)
Deo apo Nois amus
Tue as Bois ais
Issu/issa at Issos/issas ant