CUNTENIDORES GRAMMATICALES III S'avèrbiu Pro definire sos ogetos in s'ispàtziu est importante a ischire sa categoria grammaticale de sos avèrbios. Si tratat de una classe de paràulas dotada de significadu chi mudat o cumplementat unu verbu, un'agetivu o un'àteru avèrbiu. Esempru: inoghe, meda, bastante etc. In sas àteras limbas romanzas est fitianu a agatare avèrbios chi cumprint in -mente/ment e in sardu si traduent cun a manera + paràula: personalmente, personalmente, personnellement, personally, osobně. a manera personale claramente, chiaramente, clairement, clearly, jasně. a manera crara o finas cun sas locutziones averbiales: a+sa (artìculu)+ paràula o a+paràula rápidamente, rapidemente, rapidement, quickly, rychle. a sa lestra lentamente, lentamente, lentement, slowly, pomalu. a bellu B'at de nàrrere però chi in sa limba sarda esistit carchi avèrbiu chi cumprit in -mente comente mescamente, massimamente, malamente etc. Avèrbios de logu inoghe (here, aquí, tady, ici, qui) in cue (there, allí/ahí, tam, là, là a tesu (far, lejos, daleko, loin, lontano) a curtzu (close/near, cerca, blizko, à coté/proche, vicino) a intro (inside/within, adentro, uvnitř, à l'intérieur, dentro) subra (above, arriba, nahoře, au-dessus, sopra) destra (right, derecha, pravo, droite, destra) manca (left, izquierda, levo, gauche, sinistra) (a) foras (outside, fuera, ven, en dehors, fuori) (a dae) in antis (ahead, delante, před, devant, davanti) a (dae) segus (behind, detrás, vzadu, derriére, dietro) suta (below/under, debajo, pod/dole, dessous, sotto) inoghe: sa pinna est inoghe (the pen is here, el bolígrafo está aquí, propiska je tady, le stylo c'est ici, la penna è qui) in cue: sa vetura est in cue (the car is there, el coche está allí/ahí, auto je tam, la voiture est là, la macchina è là) a tesu: mama istat a tesu (my mother lives far, mi madre vive lejos, máma bydlí daleko, ma mère habite loin, mia madre vive lontano) a curtzu: sa crèsia est a curtzu (the church is close, la iglesia está cerca, kostel je blízko, l'èglise c'est a coté, la chiesa è vicino) a intro: sa linna est a intro (the firewood is inside, la leña está dentro, dřevo je uvnitř, le bois de chauffage est à l'intérieur, la legna è dentro) subra: a los intendes sos passos in s'apartamentu de subra? (do you hear footsteps in the apartment above? oyes los pasos en el apartamento de arriba? slyšíš kroky v bytě nahoře ? entends-toi les pas dans le appartement au-dessus?senti i passi nell'appartamento di sopra) destra: sa potecaria est a destra (the farmacy is on the right, la farmacia está a la derecha, lékárna je napravo, la pharmacie est à droite, la farmacia è a destra) manca: sa cafeteria est a manca (the coffee bar is on the left, la cafetería está a la izquierda, kavárna je nalevo, le café est à gauche, la caffetteria è a sinistra) a foras: sorre mea est essida a foras (my sister went outside, mi hermana salió fuera, má sestra šla ven, ma soeur a sorti au dehors, mia sorella è uscita fuori) a dae in antis: su caminu est a dae in antis, ajò! (the road is ahead, came on! el camino está delante, vámonos! cesta je vpředu, pojďme! la route c'est devant, alleznous! il cammino è davanti, andiamo!) a dae segus: Pedru est andende a dae segus (Peter is going behind, Pedro está volviendo detrás, Petr jde vzadu, Peter va derrière, Pietro sta andando dietro) suta: chie b'istat in sa domo de suta? (who lives in the apartment below? quien vive en el apartamento de abajo? Kdo bydlí v bytě dole? Qui vit dans l'appartement du dessous? chi vive nell'appartamento di sotto? Avèrbios de tempus luego (soon, pronto/enseguida, ihned, bientôt/immédiatement, subito) tardu (late, tarde, pozdě, tard, tardi) chitzo (early, temprano, brzy, tôt, presto) galu (yet, aún/todavía, ještě, encore, ancora) giai (already, ya, už, déjà, già) eris (yesterday, ayer, včera, hier, ieri) oe (today, hoy, dnes, aujourd'hui, oggi) cras (tomorrow, mañana, zítra, demain, domani) semper (always, siempre, vždy, toujours, sempre) mai (never, nunca, nikdy, jamais, mai) luego: t'apo naradu de torrare luego! (I told you to come back soon! te he dicho de volver enseguida! Řekl jsem ti, že se máš vrátit ihned, je t'ai dit de revenir bientôt! ti ho detto di ritornare presto!) tardu: como est tardu. (now it's late, ahora es tarde, teď už je pozdě, maintenant il est tard, adesso è tardi) chitzo: cussa butega aberit chitzo (that shop opens early, esa tienda abre temprano, tento obchod se otevře brzy ráno, cette boutique-là ouvre tôt, quel negozio apre presto) galu: su trenu no est bènnidu galu (the train has not arrived yet, el tren no ha llegado aún, vlak ještě nepřijel, le train n'est pas encore arrivé, il treno non è ancora arrivato) giai: giai cumpridu est? (Is it finished already? ya se ha terminado? je to už hotové? est-il déjà fini? è già finito?) eris: so in fèrias dae eris (I'm on vacation since yesterday, estoy de vacaciones desde ayer, jsem na dovolené od včera, je suis en vacances depuis hier, sono in vacanza da ieri) oe: su mercadu aberit oe (the market opens today, el mercado abre hoy, trh se otevirá dnes, le marché ouvre aujourd'hui, il mercato apre oggi) cras: a su mare b'ando cras (tomorrow I'm going to the sea, a la playa voy mañana, Zítra jdu k moři, demain je vais à la mer, al mare vado domani) semper: deo màndigo semper sa tomata (I always eat tomatoes, yo siempre como tomates, Vždy jím rajčata, je mange toujours des tomates, io mangio sempre i pomodori) mai: Pedru no andat mai a teatru (Peter never goes to the theatre, Pedro nunca va al teatro, Petr nikdy nechodí do divadla, Peter ne va jamais au théâtre, Pietro non va mai al teatro) Avèrbios de modu bene (well/good, bien, dobře, bien, bene) male (bad, mal, špatně, mal, male) a pianu/a bellu (slowly, despacio, pomalu, lentement, piano) a lestru (fastly, rápidamente, rychle, rapidement, velocemente) gasi (almost/mostly, casi, téměř/skoro, presque, quasi) comente (how, cómo, jak, comment, come) peus (worse, peor, hůře, pire, peggio) mègius (better, mejor, lépe, mieux, meglio) bastante (enough, bastante, dost, assez, abbastanza) bene: su maistru at faeddadu bene de Giuanne (the teacher spoke good of John, el maestro habló bien de Juan, učitel mluvi dobře o Janovi, l'enseignant a parlè bien de Jean, l'insegnante ha parlato bene di Giovanni) male: mi sento male (I'm feel bad, me siento mal, já se cítím špatně, je me sens mal, mi sento male) a pianu: custa vetura andat a pianu (this car goes slowly, este coche va despacio, to auto jede pomalu, cette voiture va lentement, questa macchina va piano) a lestru: Maria est caminende a lestru (Marie is walking fastly, María está caminando rapidamente, Marie chodí rychle, Marie marche rapidement, Maria sta camminando velocemente) gasi: su traballu est gasi cumpridu (the work is almost finished, el trabajo está casi terminado, práce je téměř dokončena, le travail est presque terminé, il lavoro è quasi finito) comente: comente si iscriet unu contu? (how to write a story? cómo se escribe un cuento? jak se píše příběh? comment s'écrit un conte? come si scrive un racconto? peus: oe ses cantende peus de eris (today you are singing worse than yesterday, hoy estás cantando peor que ayer, dnes zpívaš hůře než včera, aujourd'hui tu chantes pire qu'hier, oggi stai cantando peggio di ieri) mègius: lu potzo fàghere mègius de tene (I can do it better than you, lo puedo hacer mejor yo que tú, umím to udělat lépe než ty, je peux le faire mieux que toi, posso farlo meglio io di te) Avèrbios de cantidade pagu (a little/a bit, poco, málo/trochu, peu, poco/un po') meda (very, muy/mucho, velmi, très, molto) bastante (enough, bastante, dost, assez, abbastanza) prus (most/more, más, více, plus, più) tropu (too, demasiado, příliš, trop, troppo) gasi (almost, casi, téměř, presque, quasi) feti/isceti (only, sólo, pouze/jen, seulement, solo) (a) nudda (at all, nada, vůbec/nic, pas du tout, niente) pagu: amus mandigadu unu pagu e a pustis nos amus leadu unu cafè (we ate a bit and then we took a coffee, hemos comido un poco y después nos hemos tomado un café, jedli jsme trochu, a pak jsme měli kávu, nous avons mangé un peu et puis nous avons pris un café, abbiamo mangiato un po' e poi ci siamo presi un caffè) meda: sos macarrones sunt bonos meda (the macarons are very good, los macarrones son muy buenos, makaróny jsou velmi dobré, les macarons sont très bonnes, i maccheroni sono molto buoni) bastante: custa domo est bastante manna (this house is big enough, esta casa es bastante grande, tento dům je dost velký, cette maison est assez grande, questa casa è abbastanza grande) prus: sa vetura de Giuanne est prus manna de custa (the John's car is more bigger than this one, el coche de Juan es más grande que este, Janův vůz je větší, než tento, la voiture de Jean est plus grand que cette-là, la macchina di Giovanni è più grande di questa) tropu: sa vetura est andende tropu lestra (the car is going too fast, el coche va demasiado rápido, auto jede příliš rychle, la voiture va trop vite, la macchina sta andando troppo veloce) gasi: su trenu est currende gasi a 120 km/h (the train is running almost 120 km/h, el tren está corriendo casi a 120 km/h, vlak jede téměř 120 km/h, le train est en marche presque 120 km/h, il treno sta correndo quasi a 120 km/h) isceti/feti: custas sabatas costant feti 20 èuros (these shoes only cost 20 euros, estos zapatos cuestan sólo 20 euros, tyto boty stojí pouhých 20 eur, ces chaussures coûtent seulement 20 euros, queste scarpe costano solo 20 euro) (a) nudda: no est a nudda preocupadu (he is not at all worried, no está nada preocupado, nemá vůbec žádné obavy, il n'est pas du tout inquiet, non è per niente preoccupato) Avèrbios de afirmatzione eja/emmo (yes, sí, ano, oui, sì) eja: eja! so benende (yes! I'm coming, sí! voy, ano! jdu, oui! je viens, sì, sto arrivando) Avèrbios de negatzione no/nono (no, no, ne, non, no) nemmancu (even, ni siquiera, ani ne, pas même, nemmeno) no: no! non b'andes (no! don't go there no! no te vayas allí, ne! nechoď tam, no! tu n'y vas pas! no! non andarci) nemmancu: no apo mandigadu nemmancu sa fruta (I haven't even eaten fruit, no he comido ni siquiera la fruta, ani jsem nejedl ovoce, j'ai mangé pas même de fruit, non ho mangiato nemmeno la frutta) Avèrbios de duda forsis (perhaps, tal vez, možná, peut-être, forse) forsis: forsis est mègius gasi (perhaps it is better this way, tal vez es mejor así, možná je to lepší takhle, peut-être qu'il est mieux comme-ça, forse è meglio così)