SU VERBU Su tempus benidore In sardu b'est su benidore e su benidore anteriore. Su primu tenet una forma cumposta o perifràstica formada dae s'ausiliare àere + a + su verbu a s'infinidu. Sa matessi costrutzione balet pro totu sas coniugatziones -are; -ere; -ire. Es. apo a andare; as a fàghere; at a dormire; amus a andare; ais a fàghere; ant a dormire. Si podet bìdere chi s'ùnicu verbu a èssere coniugadu est s'ausiliare àere. Su tempus benidore de su sardu est diferente de sas àteras limbas comente s'italianu, su frantzesu, su portoghesu, s'ispanniolu etc. Su motivu de custa diferèntzia est chi in custas limbas b'at àpidu unu fenòmenu de contratzione linguìstica de sa forma perifràstica latina formada dae: infinidu + ausiliare àere coniugadu. Impreos: 1. Su tempus benidore s'impreat mescamente in cuntestos temporales pro avenimentos chi depent galu sutzèdere e chi, pro lògica, no apartenent nen a su presente e nen a su passadu. 2. In cuntestos de supositziones in su presente. esempru: Giuanne at a èssere in domo; ite fragassu chi b'at in domo! at a èssere Pedru chi est galu traballende. 3. Cun sa duda. esempros: at a èssere custu su còdighe de sa cassaforte?; m'at a àere fatu su preju giustu? 4. cun un'informatzione berdadera però no importante meda. esempros: Antoni at a èssere iperativu, però dormit totu sa note. Sa forma ausiliare + a de su tempus benidore si podet confùndere cun sa forma ausiliare + de chi espressat modos e valores diferentes. (abbàida sa parte chi pertocat sa perìfrasi modale àere + de + infinidu) In sa limba tzeca su tempus benidore est formadu dae su tempus èssere + infinidu o podet èssere formadu finas cun su prefissu po- e pů- in sos verbos (imperfetivos) chi indicant movimentu. Esempros: budu dělat; pojedu; půjdu etc. In sas àteras limbas romanzas su tempus benidore tenet mescamente una forma sintètica, mentres in inglesu est formada dae s'ausiliare will o shall + s'infinidu:1 italianu frantzesu ispanniolu inglesu farò je ferai haré I will do Verbos in -ARE brincare apo a brincare amus a brincare as a brincare ais a brincare at a brincare ant a brincare Verbos in -ERE 1 Esistint finas formas perifràsticas comente su fr. il va faire froid ce soir e s'isp. va a hacer frío esta tarde chi in sardu si traduent semper cun sa forma de su tempus benidore: at a fàghere fritu istasero; o cun su presente cando b'at un'avèrbiu o una denominatzione temporale: cras ando a Praga. fàghere apo a fàghere amus a fàghere as a fàghere ais a fàghere at a fàghere ant a fàghere Verbos in -IRE cumprire apo a cumprire amus a cumprire as a cumprire ais a cumprire at a cumprire ant a cumprire Su benidore anteriore Su benidore anteriore «indicat un'atzione in unu tempus benidore ma chi est anteriore in cunfrontu de un'àtera. Pro su benidore anteriore s'unit s'indicativu presente de s'ausiliare àere+a+s'infinidu passadu de su verbu chi si bolet pònnere»2 Abbàida s'ischema: mandigare (cun s'ausiliare àere) Benidore anteriore benidore passadu àere coniugadu prepositzione verbu infinidu verbu partitzìpiu apo a àere mandigadu In sas àteras limbas romanzas custu tempus currispondet in s'impreu de sos verbos e est diferente isceti in sa forma de su benidore chi, comente s'est giai naradu, tenet una forma sintètica. S'inglesu tenet un'istrutura currispondente e sìmile a sas limbas romanzas. Si podet cumparare cun sas limbas chi sighint: italianu frantzesu ispanniolu inglesu avrò mangiato j'aurai mangé habré comido I will have eaten torrare (cun s'ausiliare èssere) Benidore anteriore benidore passadu àere coniugadu prepositzione verbu infinidu verbu partitzìpiu 2 Liniamentos grammaticales: pàg. 62 apo a èssere torradu italianu frantzesu ispanniolu inglesu sarò rientrato je serai habré vuelto I will be back In sardu, e no isceti, si podet finas sostituire, segundu su casu, cun s'istrutura de su tzecu ue no esistit custu tempus verbale: avèrbiu verbu nùmene asi bude doma forsis at a èssere in domo Est de importu finas cunsiderare chi non semper sas frases in una limba si podent intercambiare a favore de un'istrutura chi s'ischit impreare mègius. In sos primos momentos est de utilidade manna cunsiderare semper s'aspetu primàrgiu comunicativu de sa limba e afinigare, in unu segundu momentu, sas istruturas in base a sas connoschèntzias chi si pretendet de àere sena si pèrdere in cunsideratziones semànticas. mandigare (-adu) apo a àere mandigadu amus a àere mandigadu as a àere mandigadu ais a àere mandigadu at a àere mandigadu ant a àere mandigadu cùrrere (-idu) apo a àere cùrridu amus a àere cùrridu as a àere cùrridu ais a àere cùrridu at a àere cùrridu ant a àere cùrridu dormire (-idu) apo a àere dormidu amus a àere dormidu as a àere dormidu ais a àere dormidu at a àere dormidu ant a àere dormidu Impreos: S'impreat mescamente pro: 1. espressare duda subra un'atzione passada. Es. (Maria) at a èssere arribada a domo sua? 2. Pro espressare anterioridade de sa frase printzipale rispetu a sa frase subordinada. Es. Cras a cust'ora Giuanne at a èssere giai essidu.