148 COSMAE PBAGENSIS CHRONICA BOEMORUM. LIB. II, CAP. XLII. XLIII. 149 K. 96,80. missarum sollempnia, quotquot in capella quaque die fuerunt" celebrata, Trina darib fecit nummismata deuariorum. Omnibus autem diebus dominicis XII nummos, festis vero apostolicis et in aliis maioribus sollempnitatibus s CC offert° super pixidem sanctarum reliquiarum argenteos. Quamqued fuerit largus, si te delectat, o prudens, scire, lector, "pelliciam0 episcopalem numquam integrum per annum portabat, sed unam hiemalemf in pascha, alteram estivalem in festo sancti Wencezlai suis capellanis »" ift0] donat; sic et in ceteris donativis largům Msse scias0-1. Man t Tost cuius obitum anno dominice incarnationisMXCI, IUI.8 non. Marcii Co8mash electus est in episcopum tarn a Tege Wratizlao quam omni clero ac populo Boemorum, tercio Heinrico imperante1 augusto, sed in Longobardiak 15 bisdem temporibus imperialia tractante negocia. Apr. 17. XUIIv Éodema anno XV.b kal. Maii2, IUI. feria in secunda ebdomada pascbe, combustum est monasterium sanctorum martirum Viti, Wencezlai ^ atque Adalberti in urbe Praga*.* Bodem anno0 rex Wratizlaus valde iratus 20 estd contra fratrem suum Cunradum0, quia his' non in-• memor mutue dilectionis favebat parti8 filiorum fratris sui Ottonis, Zuatoplukh videlicet1 et Ottikk, quibus ex-pulsis de paterna hereditate filio auo Bolezlao1 rex urbem Olomuc et alias civitates tradiderat, ubi non longo 25 post tempore in predicta urbe inmatura preventus est *) A 3 fügt hinzu: et in hieme neque nix nequo pluvia fuit. a) fuerlnt A1». 2». 8. B. C 1. 2*. b) data, korr. darl, A 2«. o) offet, korr. offert, Al. d) quamque— solas fehlt AU. e) pelllceam A3; pellioinam Al. í) gemalem Al. g) nn fehlt A3, h) Cozmaa O1K 2«; Comas A 3b auch 30 tonst. i) imperátora A 8. k) Lombardla 0 lb öfter. U, 48 (Al. 1». 2». 2>> bit heredltatis et S. 149, Ž. 10. 3. B. C). — a) eodem ' — Praga am unteren Bande nachgetragen A 2». b) V C lb. c) XV. kal. mail wiederholt A 8. d) fehlt 42». e) to A1 ;■ Cunr- A 8". O 2b; Chunr- A 3<>: Conr- die übrigen; Ohounr- '. f) to A 1. 8»; 1b die übrigen. g) patri A1. h) Zvatoplio 35 Al; Zuatoplic, korr. -pluo *, i2«; Zwatopluk A 2b; Zu(w)atoplik sehr oft A 1«. Cl».2n.3. i) fehlt AS. 02. k) Otl(y)k C lb. 2b. 3; Otlo A 1. 1) Bolezlaus A1. 1) Nach Nomtný Ö. D. I, 2, 140 ist diese Charakteristík jener Oumpolds vom heil. Wenzel und Cosmas1 selbst vom Herzog Spitihnew, ferner teilweise auchfdem Begino nachgebildet; außer einem ganz all- io gemeinen Anklang finde ich keine Berührungspunkte. 2) Ľie Angaben stimmen nicht zusammen; vgl. meine Studien zu Cosmos a. a. O. S. 681, wo ich die Korrektur IX statt XV vorgeschlagen, die Jahreszahl 1091 aber als richtig beibehalten habe; denn auf den 23. April 1091 passen alle Angaben. Vgl. auch Novotný C. B. I, 2, 295; A. Koster, U Bis staatlichen Beziehungen S. 209. Wegen der Kapitelscheidung an dieser Stelle vgl. meine Studien S. 681, N. 1 und die Einleitung. ! io morte III. id. Augusti1. Et quoniam illi" třes fratres, mn'*' scilicet1' Iarornir, Otto et° Cůnradus, quamdiud fuerunt Aug. li. vitales, ita erant unanimes, ut per nullas posset eos rez dtvellere • artes, et sieut fertur leo 2 pertimuisse tres iuvencos inter se collatis cornibus stantes, ita numquam aušus est rex invadere buos fratres; postquam' vero vidit Bolům.Cunradum post obitum fratrum: ex omni parte fraterno amminiculo privatum, ingressus est cum exercitu líoraviam, uteum ; similiter . expelleret de provincia, >quesibi sorte ac funiculo hereditatis9 et per concessio-nem iure ^ acciderat8 páternam'. Ventum erat ad urbem, cui nomen Brinen11-*, ubi rex circumstantibus teřre magnatibus' disponens obsidionem per girum, dum designat loca, ubi quisque comes tentoria figatk, Zderad1 16 villicus, sieut erat homo versipellis, ex obliquo innuens regi oculis iuvenem™ Bracízlaum inter satrapas coram patře suo stantem denotat elogion confusionis: 'Quoniam quidem', inquiens, 'tuus, o domine rex, natus libenter estate ludit in flumine et natat, si placet tue maie-20 stati, iuxta fluvium0 hac ex parte urbis cum suis pa-piliones ponať. Hec ideo dixit, quodp olimq in partibus Saxonie, dum meridie natat predictus iuvenis in flumine, hostes ex adverso' irruunt et eos invadunt, ut supra retulimus s. Hoc verbum nimis alte in corde iu-,25 venis" sedit0 et non minus doluit, quam si* toxicata sagitta cor eius vulnerasset. Tristis abiit iau castra et* non sumpsit cibum usque noctisT ad astra. Nocte autem sub opaca turma suorum advocata pandit cordis sui ■ 30 85 a) hl (hli) A 3. b) fehlt AS. 0 8. ti) fehlt A í. í. d) quam A 1. e) dlvellire, korr. -ere, Al. f) posta Al. g) acceperatf?korr. acold.. A 2». h) to Al. 0 2; Brynen O8 (am Bande Braňa,); Byrno, korr. Brynen, Clh; Birnen Al'; Braen A 2». 8. B*; Bmno C1». 1) clro. asstant. t. primatibnB B. k) flglt korr. ngat, A 1. 1) Sderad A2«». m) lnventem, korr. -nem, A 1. n) el. val oarboneXl: el. carbone A 1». 8; carbone *. o) flumen A3. O lb. p) qnla A3. q) oenili, korr. von 2. Ed. ollm, A 1. r) averao, korr. adv., A 1. s) ln« uens A 1. t) fehlt A 2». u) ad A 8. v) fehlt A S. 1) Im J. 1091; s. meine Studien zu Cosmos II a. a. O. S. 682. — Zwei undatierte Beileidsschreiben an H. Wratislaus aus Anlaß dieser Todesfälle haben sieh erhalten, s. Cod. dipl. regni Bohemiae I, 99, ICO, 40 n. 92, 93, woselbst sie zum J. 1090 gesetzt werden.' 2) Gessin erinnert an Hist, vitae fortunaeque Aesopi studio Ioachimi Camerarii, Leinziq 1544, 5.177 ff.: Boves et leo. 3) Beut. 82, 9: funiculus h-J twt auch Esth. 13, 17: sorti et funiculo tuo. 4) Vgl. meine Qesch. Brünns I (Brünn 1911), 20. 5) Vgl. oben S. 142, Z. Uff. 6) Sali. 45 lug. 11, 7: quod verbum in pectus Iugurthae altius, quam quisquam ratus erat, descendit. U* 97,19. 1091. 150 COSMÁE PRAGENSÍS CHRONICA BOBMORÜM. .vulnera consuiena, qualiter in villico ' ulcisci possit ini-quo". Eadem etiam nocfce clam mittit ad patruum snům Cunradumb, dedecus sibi et» a quo 3itillatum exponens, quid opus ßit° facto, querit ab eo consilium. At ille: 'Si te', inquit, 'quis sis cognoscis, ignem me non minus quam te uientem extinguere noli timere; negligere laudabile non esť. Non enim latuerat Cfinradum, quod rex kec omnia ageret Zdeiad per consilium. Cumque nuncius dieta patrui Bracizlao retulisset, favent omneš et assenciunt et quasi a Deo1 sibi datam laudant ducis sententiam, quoniam et ipsi itentidem d prius consuluerant. ■ Quid multa ? Tota nocte illa agitur, quod mane peragitur. áQjíyl Nam lucescente die Bracizlaus mittit ad pre-dictum villicura demandans ei, ut, ubi sibia placeret, sécretum. consilii simul ineant. Qui nihil mal i suspi-cans accepto comite Drisimirb tantummodo soli0 duo pio-cedunt. Quos ut vidit a longe iuvenis, tantum a euisd prosiliit6 obvi am eis, quantum iactus1 est Iapidis2; dederat enim suis militibusd signum, ut quanof» suam cirotecamř illius proiceiet in ainum, facerent, quod facere spopon-derantd. Ubih pauca exprobrans illi1, quibus sepe off enderat eum; 'Quam', inquit, 'pollicitus^um, en abrenuncio tibi údem meam', et averfcens equum proiecit in faciem eius cirotecamk. Non1 aliter quam cumm iratus leo erexitn iubas3 et submittens caudam nodo, qui est in exfcremitate caude, percuciens frontem suam et stimulo, qui est sub cauda sua, pungens posteriora0 fertur in omne quod obstat, ita prosiliunt ilico ex agmine aidentes et armati iuvenes, Nozizlaup et frater eius Drisikray, filii Lubo-mirr, et tercius Borsa", filius Olen, atque* frustra fugientemp Zderad ternis hastilibus alte in aera sustollunt et ut mani- a) in aliquo A S. b) Chonr- A 2» auch weite". o) et — Sit fehlt A 2». d) idemtidetn (idettdö) A3\ ldentldom •. II, 44 (A\. 1». 2". 3. B. 0). — a) fehlt A 2* \ auf Batur AI. b) Drys-Al; Dirayroir jll«; Disimtr A 8; Draimlr B; Durztmir, Icon. Drlslmii, ; Dria-mir C 2t>, o) illi A 3. d) auls mil. aecesslt, ut aignum possent oognosoerc, quod lacere ,ie spopondorat. UM (dat übrige fehlt) A3. e) so AI. O 1». 2i>; prosilit äieübrigtn. 0 ictua A t». g) AI. 1«. i». (72»; chiioth-, horr. cyi., C S; oyrofce-di» übrigen- Ii) uoä, leorr. un(unde). A 2«. 1) el A 2«. k) to A 1". 2». O 2»; yioth- OSo; cyrote- die übrigen. 1) m AI. m) fehlt A2*. a) eraxerlt .4 8. o) pactora AS*; post, aua A 3, p) Noz. — iuglentem fehlt A1»; Noz(a)lz(a)l&vř 01.2i> auch senil. q) Dralfcrai A 3; Dy(i)rzlttay C1 auch tonst; Drysykiay (dwsifc-) O 2; Drysimir AI. i) Mb- ö 1<>. 8) Boreas O lb. t) at A 8. 1) lÄv. I, 54, 3: Tarquinium dono deum sibi missum ducem credere. 2) June. 22,41: avtilBUS eat ab eis quantum iactus est lapidis. 8) Lucan. Phars. 1,208; mox ubi se saevae stimulavit verbere caudae | erexitque iubam; Ob. Fast. II, 209: non aliter quam cum Libyca de gente leones. LIB. II, CAP. XLUI. XLIV. XLV. 151 10 15 20 25 3Q 85 10 is *j its pnlum in terram deiciunt et calcanfc equorum pedibus et'%K* 97«8J-• iterum' atque iterum vulnerant et affigunta corpus : .>liumib telis. Tali morte sue de ^stsf.'i..45«/ . Summitate rote1 f&Uax-forfcuna deiecit vJ5^amicnm anum- Zderad T.° id. Iulii. Comes autem Drisimira iui. u. ^'pallidus advolat in castra. • et nunciat" regif, que fuerant« .Solus rex merefc et' plorafc efch omnes iuvenem1 ^X'jG í.„^ÍM**-:i';-;-'ř:Bolus •.•lex-'mewt et piorac; et" omnes iuvenem ^ tisjlattdant,■«» quamvis aperte laudare* non audeanť. Braciz - 'Vl)i*i ,Iaus, autem 'Hon longe ultra unummonticulum separatim sua -•^jio tránsfertm castrai' ' quem-maior pars exercitus et forcior" f ; tibello est'eecuta. .- ^ >sJSl4Ťí Qjaterea coniunxOůnradi* nbinine^ Wirpirk0-2, j vsa .mulierum . r de numero prudentum, "inscto maiito suo' *venit in castra regiaTJ Que cum nunciata esset regi, is convdeat4 rex proceres in cetum, et iussa venire stetiť coram reged large perfusa faciemf lacrimis3 et singultibusK Verba interrumpentibus tandem eluctata in vocem sic é3th lbcuta: - , ; ' 'Haud ego iam digna dici tua, rex pie', nurus, 1 «o Suppléx ad genua nunc non temere tua veni' ■ etvcecidit in faciem et adoravit4 regem. Que iussa surgere stetit et ait: 'Nullamk, domine mi rex, his in partibus belli invenis materiam, nullam de prelio hinc1 reportas victoriam, bellum plus quam civile 5 geris. At si nos so a) afíllffunt B. V) fehlt AS. o) v. id. iul. fehlt A1». d) Dliaimb: A 1*: nialmlr X8«; Drstalr A iK JB; Dirilmir C1; Dtlamir C 8. e) nunolant, fawr. -at, A1, DfthllAi*. 8) «raut A 1: iaerunt C1*. h) to AIj fehlt in dm übrigen*. . i) luv. Bracizlafcm laud, et glorlflcaiit qu. A S. k) laudant A 1. .■ 1) indent A 2».. tu) transferet Al. n) ícroclor O 8. - ' n, Á6 (AX. 1». 2«. 8. B. C). — .a) CÜionr- A 2»«. b) fehlt Ať. o) Wlrb-B auch tontt; VTirp-, iorr. Wirb- il. d) conv. — rege fehlt A 1. e) iuult ■ «am Ten. rtetltque A8. I) facie A2«. 5. Cl'. g) alngultia, iorr. -Ubue, A 1. ■V) loo. eat dleena A8. i) UMt A8. k) nulla rex d. m. hl» .AS. I) hic A 1. 1) Ygl. S. 97, N. 2. 2) Ihre vermeintliche Zugehörigkeit sunt a» Geschlecht der Grafen von Tengling aus dtm Hause der Aribonen vrird auch ättwcÄ die Bemerkungen von ff. Witte, Geneal. Untersuchungen zur Beichsgtschickle, in Mitteil, den lnslit. f. Österreich. Geschichtsforschung, 3rg, Bä. V, 404 niclit sicherer. Die andere auf die Bi-storia Welforum Weingartensis SS. XXI, S. 468 zurückgehende Ansicht, daß 10 Wirpirk identisch sei mit Wüburga, der Tochter des Herzogs Ulrichyon Kärnten und der Soßa von Ungarn, erörterte mietet A. JDauscher, Über die Familie des Markgrafen Ulrich von Kärntlien imd des Herzogs Magnus von Sachsen (Forsch, z. deutschen Gesch. XVI, 1816, ISift'.). Der nioeite Name Hilburg (nicht Hildburg) ist nur dureh eins stixifä-*b hafte Urkunde überliefert (God, dipl. Morav. I, n. 203/ 3) Verg. Am. XII,64: lacrimis . . , perfusa genas; vgl. olen S.S8, Z.25. 4) Apoc. 7, 11; angeli .. ceciderant .. in facies auas et adoraverunt Deum. 5) Vgl. Lucan. Phars. 1, 1: bella ... plus quam eivilia.