M. TVLLI CICERONIS IN L. CATILINAM ORATIO PRIMA
[i] Quo usque tandem abutere, Catilina, patientia nostra? quam diu i etiam furor iste tuus nos eludet? quem ad finem sese effrenata iactabit audacia? nihilne te nocturnum praesidium Palati, nihil urbis uigiliae, nihil timor populi, nihil concursus bonorum omnium, nihil hie munitissimus habendi senatus locus, nihil horům ora uultusque mouerunt? patere tua 5 consilia non sentis, constrictam iam horum omnium scientia tcneri con-iurationem tuam non uides? quid proxima, quid superiore nocte egeris, ubi fueris, quos conuocaueris, quid consili ceperis quern nostrum ignorare arbitraris? o tempora, o mores! senatus haec intellegit, consul uidet; hie 2 tamen uiuit. uiuit? immo uero ctiam in senatum ucnit, fit publici consili particeps, notat et designat oculis ad caedem unum quemquc nostrum, nos autem fortes uiri satis facere rei publicae uidemur, si istius furorem ac tela uitemus. ad mortem te, Catilina, duci iussu consulis iam pridem 5 oportebat, in te conťerri pestem istam quam tu in nos omncs iam diu niachinaris.
An uero uir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, Ti. Gracchum 3 mediocritcr labefactantem statum rei publicae priuatus interfecit, Catili-nam orbem terrae caede atque incendiis uastare cupientem nos con-sules perferemus? nam ilia nimis antiqua praetereo, quod C. Serui-lius Ahala Sp. Maelium nouis rebus studentem manu sua occidit. fuit, 5 fuit ista quondam in hac re publica uirtus ut uiri fortes acrioribus sup-pliciis ciuem perniciosum quam acerbissimum hostem coercercnt. habc-mus senatus consultum in te, Catilina, uehemens et graue; non deest rei publicae consilium nequc auctoritas huius ordinis; nos, nos, dico apcrte, consules desumus. [2] decreuit quondam senatus uti L. Opimius consul 4 uidcret, ne quid res publica dctrimenti eaperet: nox nulla intercessit; inter-fectus est propter quasdam seditionum suspiciones C. Gracchus, claris-simo patre, auo, maioribus, occisus est cum liberis M. Fuluius consularis. shnili senatus consulto C. Mario et L. Valeno consulibus est pcrmissa 5 res publica: num unum diem poslea L. Saturninům tribunům plebis et C. Seruilium praetorem mors ac rei publicae poena remorata est? at uero nos uicesimum iam diem patimur hebescere aciem horum auctoritatis. habemus enim eius modi senatus consultum, uerum inclusum in tabulis tamquam in uagina reconditum, quo ex senatus consulto confestim te 10
a 6 pcslem istam C'ßy: pestem or      49 eius CA V: huiusee ah : huius ßy
25
Uli
M. T V L LI GICKRONIS
IN L. CATILINAM ORATIO PRIMA
27
interfectum esse, Catilina, conuenit. uiuis, et uiuis non ad deponendam sed ad confirmandam audaciam.
Cupio, patres conscripti, me esse elementem, cupio in tantis rei publi-cae periculis me non dissolutum uideri, scd iam me ipse inertiae nequiti-aequc condemno. castra sunt in Italia contra populum Romanům in Etruriae faucibus collocata, crescit in dies singulos hostium numerus; eorum autem castrorum imperatorem ducemquc hostium intra mocnia atque adeo in senatu uidemus intestinam aliquam cotidie perniciem rei publicae molientem. si te iam, Catilina, comprehendi, si interna iussero, credo, erit uerendum mihi ne non potius hoc omnes boni serius a me quam quisquam crudelius factum esse dicat. uerum ego hoc quod iam pridem factum esse oportuit certa de causa nondum adducor ut f'aciam. tum deniquc intcrficiere, cum iam nemo tam improbus, tarn perditus, tam tui similis inueniri potent qui id non iure factum esse fateatur. quam diu quisquam eril qui te defendere audeat, uiues, et uiues ita ut uiuis, multis meis et firmis praesidiis obsessus, ne commouere te contra rem publjcam possis. multorum te etiam oculi et aures non sentientem, sicut adhifstf'ccerunt, speculabunlur atque custodient.
[3] Etenim quid est, Catilina, quod iam amplius exspectes, si neque nox tenebris obscurare coeptus nefarios nec priuata domus parietibus continere uoces coniurationis potest, si illustrantur, si erumpunt omnia? muta iam istam mentem, mihi crcde, obliuiscere caedis atque incendio-rum. teneris undique; luce sunt clariora nobis tua consilia omnia, quae iam mecum licet recognoscas. meministinc me ante diem XII Kalendas Nouembres dicere in senatu fore in armis certo die, qui dies futurus esset ante diem VI Kalendas Nouembres, C. Manlium, audaciae satellitem atque administrum tuae? num me fefellit, Catilina, non modo res tanta, tarn atrox tamque incredibilis, uerum, id quod multo magis est admi-randum, dies? dixi ego idem in senatu caedem te optimatium contulisse in ante diem V Kalendas Nouembres, tum cum multi principes ciuitatis Roma non tarn sui conseruandi quam tuorum consiliorum reprimendo-rum causa profugcrunt. num infitiari potes te illo ipso die meis praesidiis, mea diligentia circumclusum commouere te contra rem publicam non potuisse, cum tu discessu ceterorum nostra tamen qui remansissemus caede contentum te esse dicebas? quid? cum tu te Praeneste Kalendis ipsis Nouembribus occupaturum nocturno impetu esse confideres, sensistine illam coloniam meo iussu meis praesidiis, custodiis, uigiliis esse munitam?
nihil agis, nihil moliris, nihil cogitas quod non ego non modo audiam, sed etiam uideam planeque sentiam.
[4J Recognosce mecum tandem noctem illam superiorem; iam intel-leges multo mc uigilarc acrius ad salutem quam tc ad perniciem rei publicae. dico te priore nocte uenisse inter falcarios — non agam obscure — in M. Laecae domum; conuenisse eodem complures eiusdem amentiae scelerisque socios. num negare audes? quid taces? conuincam, si negas. uideo enim esse hie in senatu quosdam qui tecum una fuerunt. o di immortales! ubinam gentium sumus? quam rem publicam habemus? in qua urbe uiuimus? hic, hie sunt nostro in numero, patres conscripti, in hoc orbis terrae sanctissimo grauissimoquc consilio, qui de nostro omnium interitu, qui de huius urbis atque adeo de orbis terrarum exitio cogitent! hos ego uideo consul et de re publica sententiam rogo et quos ferro truci-dari oportebat eos nondum uoce uulnero! fuisti igitur apud Laecam ilia noctc, Catilina, distribuisti partes Italiae, statuisti quo quemque proficisci placeret, delegisti quos Romae relinqueres, quos tecum educeres, discrip-sisti urbis partes ad incendia, confirmasti te ipsum iam esse exiturum, dixisti paulum tibi esse etiam nunc morae, quod ego uiuerem. reperti sunt duo equites Romani qui te ista cura liberarent et se ilia ipsa nocte paulo ante lucem me in meo lectulo interfecturos esse pollicerentur. haec ego omnia uixdum etiam coetu uestro dimisso comperi; domum meant maioribus praesidiis muniui atque firmaui, exclusi eos quos tu ad me salutatum mane miscras, cum illi ipsi uenissent quos ego iam multis ac summ is uiris ad me id temporis uenturos esse praedixeram.
[5] Quae cum ita sint, Catilina, perge quo coepisti: egredere aliquando ex urbe; patent portae: proficiscere. nimium diu te imperatorem tua ilia Manliana castra desiderant. educ tecum etiam omnes tuos, si minus, quam piurimos; purga urbem. magno me metu liberabis, modo inter me atque te murus intersit. nobiscum uersari iam diutius non potes: non feram, non patiar, non sinam. magna dis immortalibus habenda est atque huic ipsi Ioui Statori, antiquissimo custodi huius urbis, gratia, quod hanc tam taetram, tarn horribilem tamque infestam rei publicae pestem totiens iam effugimus. non est saepius in uno homine summa salus periclitanda rei publicae. quam diu mihi consuli designate, Catilina, insidiatus es, non publico me praesidio sed priuata diligentia defendi. cum proximis comi-tiis consularibus me consulem in campo et competitores tuos interficcre uoluisti, compressi conatus tuos nefarios amicorum praesidio et copiis
5 4 uidemus Py : uidctis a       6 t 2 ut uiuis py: ut nunc uiuis a,      6 coeptus py : coctus 4 quod non ego] non inser. Halm'       9 3 nostro in Marí. Cap. 5305, Schol. (Iron. BIy : in nostro
a      7 coniurationis AVy : coniurationis tuae 8 1 tu tc py : te or: ru u <xú
2a M. TVLLI C ICERON IS
nullo tumultu publice concitato. denique, quotienscumque me petisti, per : io me tibi obstiti, quamquam uidebam perniciem meam cum magna calami-
12 täte rei publicae esse coniunctam. nunc iam aperte rem publicam uni-uersam petis, templa deorum immortalium, tecta urbis, uitam omnium ciuium, Italiam denique lotamadexitiumet uastitatemuocas. quare, quo-niam id quod est primum et quod huius imperi disciplinaeque maiorum
5 proprium est, facerc nondum audeo, faciam id quod est ad seueritatem lenius, ad communem salutem utilius. nam si te interfici iussero, residebit in re publica reliqua coniuratorum manus; sin tu, quod te iam dudum hortor, exieris, exhaurietur cx urbe tuorum comitum magna et perniciosa sentina rci publicae.
13 Quid est, Catilina? num dubitas id me imperante facere quod iam tua sponte faeiebas? exire ex urbe iubet consul hostem, interrogas me, num in exilium? non iubco sed, si me consulis, suadeo. [6] quid est enim, Catilina, quod te iam in hac urbe delectare possit? in qua nemo est extra
j istam coniurationem pcrditorum hominum qui te non metuat, nemo qui non oderit. quae nota domesticae turpitudinis non inusta uitae tuae est? quod priuatarum rerum dedecus non haeret in fama? quae libido ab oculis, quod facinus a manibus umquam tuis, quod flagitium a toto corpore afuit? cui tu adulescentulo, quern corruptelarum illecebris irretisses
14 min aut ad audaciam ferrum aut ad libidincm facem praetulisti? quid uero? nuper cum morte superioris uxoris nouis nuptiis domum uacue-fecisses, nonne etiam alio incredibili scelere hoc scelus cumulasti? quod ego praetermitto et facile patior sileri, ne in hac ciuitate tanti facinoris
5 immanitas aut exstitisse aut non uindicata esse uideatur. praetermitto ruinas fortunarum tuarum quas omnes impendere tibi proximis Idibus scnties; ad ilia ucnio quae non ad priuatam ignominiam uitiorum tuorum, non ad domesticam tuam difficultatem ac turpitudinem sed ad summam rem publicam atque ad omnium nostrum uitam salutemque pertinent.
15 potestne tibi haec lux, Catilina, aut huius caeli spiritus esse iucundus, cum scias esse horum neminem qui nesciat te pridie Kalendas lanuarias Lepido et Tullo consulibus stetisse in comitio cum telo, manum consulum et principům ciuitatis interrlciendorum causa parauisse, sceleri ac furori
5 tuo non mentcm aliquam aut timorem tuum sed fortunám populi Romani obstitisse? ac iam ilia omitto (neque enim sunt aut obscura aut non multa commissa postea); quotiens tu me designatum, quotiens uero consulem interficere conatus es! quot ego tuas petitiones ita coniectas ut uitari posse non uiderentur parua quadam declinatione et, ut aiunt, corpore efFugi!
14 2 domum ßy: locum a
IN L. CATILINAM ORATIO PRIMA 29
nihil agis, nihil assequeris neque tamen conari ac uclle desistis. quotiens 16 iam tibi extorta est ista sica de manibus, quotiens uero excidit casu aliquo et elapsa est! tamen ea carere diutius non potes. quae quidem quibus abs te initiata sacris ac deuota sit nescio, quod earn necessc putas esse in consulis corpore defigere. 5
[7 ] Nunc uero quae tua est ista uita? sic enim iam tecum loquar, non ut odio permotus esse uidcar, quo debeo, sed ut misericordia, quae tibi nulla debetur. uenisti paulo ante in senatum, quis te ex hac tanta frequen-tia tot ex tuis amicis ac necessariis salutauit? si hoc post hominum memoriam contigit nemini, uocis exspectas conlumeliam, cum sis grauissimo 10 iudicio taciturnitatis oppressus? quid, quod aduentu tuo ista subsellia uacuefacta sunt, quod omnes consulares, qui tibi persaepe ad caedem con-stituti fuerunt, simul atque assedisti, partem istam subselliorum nudam atque inanem reliquerunt, quo tandem animo hoc tibi ferendum putas? serui mehercule mei si me isto pacto metuerent ut te metuunt omnes 17 ciues tui, domum meam rehnquendam putarem; tu tibi urbem non arbitraris? et si me meis ciuibus iniuria suspectum tarn grauitcr atque ofľensum uidercm, carerc mc aspectu ciuium quam infestis omnium oculis conspici mallem; tu cum conscientia scelerum tuorum agnoscas odium 5 omnium iustum et iam diu tibi debitum, dubitas quorum mentcs sen-susque uulneras, eorum aspectum praesentiamque uitare? si te parentes tirnerent atque odissent tui neque eos ratione ulla placare posses, ut opinor, ab eorum oculis aliquo concederes. nunc te patria, quae communis est parens omnium nostrum, odit ac mctuit ct iam diu nihil te iudicat nisi de 10 parricidio suo cogitare; huius tu neque auctoritatem uerebere nec iudi-cium sequere nec uim pertimesces? quae tecum, Catilina, sic agit et quo- 18 dam modo tacita loquitur: 'Nullum iam aliquot annis facinus exstitit nisi per te, nullum flagitium sine te; tibi uni multoruin ciuium neces, tibi uexatio dircptioque sociorum impunita fuit ac libera; tu non solum ad neglegendas leges et quacstiones uerum ctiam ad cucrtendas perfringen- 5 dasque ualuisti. superiora ilia, quamquam ferenda non fuerunt, tamen ut potui tuli; nunc uero me totam esse in metu propter unum te, quic-quid increpuerit, Catilinam timeri, nullum uidcri contra me consilium iniri posse quod a tuo scelere abhorreat non est ferendum. quam ob rem discede atque hunc mihi timorem eripe; si est uerus, ne opprimar, sin 10 falsus, ut tandem aliquando timere desinam.' [8] haec si tecum, ita 19 ut dixi, patria loquatur, nonne impetrare debeat, etiam si uim adhibere non possit? quid, quod tu te ipse in custodiam dedisti, quod uitandae
16 \', tamen . . . potes] del. Heitmann       19 3 ipse aßy: an. CVAb Amiax GL j.354, 27
30 M. TVLLI CICERONIS
suspicionis causa ad M\ Lepidum te habitare uellc dixisti? a quo non receptus etiam ad me uenire ausus cs atque ut domi meae tc asseruarem rogasti. cum a me quoque id rcsponsum tulisses, me nullo modo posse isdem parictibus tuto esse tecum, qui magno in periculo essem quod isdem moenibus contineremur, ad Q Mctellum praetorem uenisti. a quo repudiates ad socialem tuum, uirum optimum, M. Metcllum, demigrasti, quem tu uidelicct et ad custodiendum te diligentissimum et ad suspi-candum sagacissimum et ad uindicandum fortissimum fore putasti. sed quam longe uidetur a carcere atque a uinculis abesse debere qui se ipse iam dignum custodia iudicarit? quae cum ita sint, Gatilina, dubitas, si emori aequo animo non potcs, abire in aliquas terras et. uitam istam multis suppliciis iustis debitisque ercptam fugae solitudinique mandare?
'Refer', inquis, 'ad senatum'; id enim postulas et, si hie ordo placere sibi decreuerit te ire in exsilium, obtemperaturum te esse dicis. non referam, id quod abhorret a meis moribus, el tarnen faciam ut intcllegas quid hi de te sentiant. egrederc ex urbc, Gatilina, libera rem publicam metu, in exsilium, si hanc uocem exspectas, proficiscerc. c|uid est? ccquid attendis, ecquid animaduertis horum silentium? patiuntur, tacent. quid exspectas auctoritatem loqucntiurn, quorum uoluntatem tacitorum perspicis? at si hoc idem huic adulescenti optimo P. Sestio, si fortissimo uiro M. Marcello dixissem, iam mihi consuli hoc ipso in templo senatus iure Optimo uim et manus intulisset. de te autem, Catilina, cum quicscunt, probant, cum patiuntur, deccrnunt, cum tacent, clamant, neque hi solum quorum tibi auctoritas est uidelicet cara, uita uilissima, sed etiam Uli equi-tcs Romani, honestissimi atque optimi uiri, cetcrique fortissimi ciues qui circumstant senatum, quorum tu et frequentiam uidere ct studia per-spicere et uoces paulo ante exaudire potuisti. quorum ego uix abs te iam diu manus ac tela contineo, eosdem facile adducam ut te haec quae uastare iam pridem Stüdes relinquentcm usque ad portas prosequantur.
[91 Quamquam quid loquor? tc ut ulla res frangat, tu ut umquam te colligas, tu ut ullam fugam meditere, tu ut ullum exsilium cogitcs? uti-nam tibi istam mentem di immortales duint! tametsi uideo, si mea uoce perterritus ire in exsilium animum induxeris, quanta tempestas inuidiae nobis, si minus in praesens tempus recenti memoria scelcrum tuorum, at in posteritatem impendeat. sed est tanti, dummodo tua ista sit priuata calamitas et a rei publicae periculis seiungatur. sed tu ut uitiis tuis com-moueare, ut legum poenas pertimescas, ut temporibus rei publicae cedas
IN L. C ATI LI NAM ORATIO PRIMA 31
non est postulandum. neque enim is es, Catilina, ut te aut pudor a turpi-tudine aut metus a periculo aut ratio a furore reuocarit. quam ob rem, 23 ut saepe iam dixi, proficiscere ac, si mihi inimico, ut praedicas, tuo con-flare uis inuidiam, recta perge in exsilium; uix feram sermones hominum, si id feceris, uix molem istius inuidiae, si in exsilium iussu consulis ieris, sustinebo. sin autem seruire meae laudi et gloriae mauis, egrederc cum 5 importuna sceleratorum manu, confer te ad Manlium, concita perditos ciues, secerne te a bonis, infer patriae bellum, exsulta impio latrocinio, ut a me non eiectus ad alienos, sed inuilatus ad tuos issc uidearis. quamquam quid ego te inuitem, a quo iam sciam esse praemissos qui 24 tibi ad Forum Aurelium praestolarentur armati, a quo sciam pactam et constitutam cum Manlio diem, a quo etiam aquilam illam argen-team, quam tibi ac tuis omnibus confido perniciosam ac funestam futu-ram, cui domi tuae sacrarium constitutum fuit, sciam esse pracmissam? 5 tu ut ilia carere diutius possis quam uenerari ad caedem proficiscens solebas, a cuius altaribus saepe istam impiam dexteram ad necem ciuium transtulisti? [10J ibis tandem aliquando quo te iam pridem ista tua 25 cupiditas effrcnata ac furiosa rapiebat; neque enim tibi haec res affert dolorem, sed quandam incredibilem uoluptatem. ad hanc tc amentiam natura peperit, uoluntas exercuit, fortuna seruauit. numquam tu non modo otium sed ne bellum quidem nisi nefarium concupisti. nactus cs 5 ex perditis atque ab omni non modo fortuna uerum etiam spe derclictis conflatarn improborum manum. hie tu qua laetitia perfruere, quibus 26 gaudiis exsultabis, quanta in uoluptate bacchabere, cum in tanto numero tuorum neque audies uirum bonum quemquam neque uidebis! ad huius uitae Studium meditati illi sunt qui feruntur labores tui, iacere humi non solum ac! obsidendum stuprum ueram etiam ad facinus obeundum, uigi- 5 lare non solum insidiantem somno maritorum uerum etiam bonis otioso-rum. habes ubi ostentes tuam illam praeclaram patientiam famis, frigoris, inopiae rerum omnium, quibus te breui tempore confectum esse senties. tantum profeci, cum te a consulatu reppuli, ut exsul potius temptare quam 27 consul uexare rem publicam posses, atque ut id quod esset a te scelerate susceptum latrocinium potius quam bellum nominaretur.
[11] Nunc, ut a me, patres conscripti, quandam prope iustam patriae querimoniam detester ac deprecer, pcrcipite, quaeso, diligenter quae 5 dicam et ea penitus animis ucstris mentibusque mandate, etenim si mecum patria, quae mihi uita mea multo est carior, si cuncta Italia, si
20 4 placere sibi CAV: sibi placere ßy       21 2-3 senatus iure Optimo cr: iure optimo senatus 24 2 a quo] ad quo (sic) B : tum aßy : etii Gulidmiiu      5 sa[crarium ul uiii. B (cf. Madewski ad
ßy       22 2 colligas CAV: cotrigas aßy be) : sacrarium scelcrum a: sacrarium scelcrum tuorum By
32
IN L. CA'ULtNA.M ORATIO PRIMA
33
omnis res publica sic loquatur: 'M. Tulli, quid agis? tune cum quem esse hostem comperisti, quem ducem belli futurum uides, quem exspectari
10 imperatorem in castris hostium sentis, auctorem sceleris, principem con-iurationis, euocatorem seruorum et ciuium perditorum, exire paticre, ut abs te non emissus ex urbe sed immissus in urbem esse uideatur? nonne hunc in uincla duci, non ad mortem rapi, non summo supplicio mactari
28 imperabis? quid tandem te impedit? mosne maiorum? at persaepe etiam priuati in hac re publica perniciosus ciues morte multarunt. an leges quae de ciuium Romanorum supplicio rogatae sunt? at numquam in hac urbe qui a re publica defecerunt ciuium iura tenuerunt. an inuidiam 5 posteritatis times? pracclaram uero populo Romano refers gratiam qui te, hominem per te cognitum, nulla commendatione maiorum tarn mature ad summum impérium per omneš honorum gradus extulit, si propter inuidiam aut alicuius periculi metům salutem ciuium tuorum neglegis.
ag sed si quis est inuidiae metus, non est uehementius seueritatis ac forti-tudinis inuidia quam inertiae ac nequitiae pertimescenda. an, cum bello uastabitur Italia, uexabuntur urbes, tecta ardebunt, tum te non existimas inuidiae incendio conflagraturum?' 5 [12] His ego sanctissimis rei publicae uoeibus et eorum hominum qui hoc idem sentiunt mentibus pauca respondebo. ego, si hoc optimum factu iudicarem, patres conscripti, Catilinam morte multari, unius usuram horae gladiátoři isti ad uiuendum non dedissem. etcnim si sunvmi uiri et clarissimi ciues Saturnini et Gracchorum et Flacci et superiorům
10 complurium sanguine non modo se non contaminarunt sed etiam ho-nestarunt, certe uerendum mihi non erat ne quid hoc parricida ciuium interfecto inuidiae in posteritatcm redundaret. quodsi ea mihi maxime impenderet, tarnen hoc animo fui semper ut inuidiam uirtute partam glo-
30 riam, non inuidiam putarem. quamquam nonnulli sunt in hoc ordine qui aut ca quae imminent non uideant aut ea quae uident dissimulent; qui Spěni Catilinae mollibus scntentiis alucrunt coniurationemque nascen-tem non credendo corroborauerunt; quorum auctoritatem secuti multi 5 non solum improbi uerum etiam imperiti, si in hune animaduertissem, crudeliter et regie factum esse dieercnt. nunc intellego, si iste quo intendit, in Manliana castra, peruencrit, neminem tam stultum fore qui non uideat coniurationem esse factam, neminem tam improbum qui non fateatur. hoc autem uno interfecto intellego hanc rei publicae pestem paulisper
10 reprimi, non in perpetuum comprimi posse, quodsi se eiecerit secumque suos eduxerit et eodem ceteros undique collectos naufragos aggregarit,
exstinguetur atque dclebitur non modo haec tam adulta rei publicae pestis uerum etiam stirps ac semen maiorum omnium. [13] etenim iani 31 diu, patres conscripti, in his periculis coniurationis insidiisque uersamur, sed ncscio quo pacto omnium scelerum ac ueteris furoris et audaciae maturitas in nostri consulatus tempus crupit. hie si ex tanto latrocinio iste urvus tolletur, uidebimur fortasse ad brcue quoddam tempus cura et 5 metu esse releuati, periculum autem rcsidebit et erit inclusum penitus in uenis atque in uisceribus rei publicae. ut saepe homines aegri morbo graui cum aestu febrique iactantur, si aquam gelidam biberunt, primo releuari uidenttir, deinde multo grauius uehementiusque afflictantur, sic 10 hie morbus qui est in re publica releuatus istius poena uehementius reliquis uiuis ingrauescet. quare secedant improbi, secernant se a bonis, unum 32 in locum congregentur, muro denique, quod saepe iam dixi, secernantur a nobis; desinantinsidiari domi suae consult, circumstare tribunal practoris urbani, obsidere cum gladiis curiam, malleolos et faces ad inflammandam urbem comparare. sit denique inscriptum in fronte unius cuiusque quid 5 de re publica sentiat. polliceor uobis hoc, patres conscripti, tantam in nobis consulibus fore diligentiam, tantam in uobis auctoritatem, tantam in equitibus Romanis uirtutem, tantam in omnibus bonis consensionem ut Catilinae profectione omnia patefada, illustrata, oppressa, uindicata esse uideatis. 10 Hisce ominibus, Gatilina, cum summa rei publicae salute, cum 33 lua peste ac pernicie cumque eorum cxitio, qui se tecum omni scclere parricidioquc iunxerunt, proficiscere ad impium bellum ac nefarium. tu, luppiter, qui isdem quibus haec urbs auspiciis a Romulo es constitutus, quem Statorem huius urbis atque imperi uere nominamus, hunc et huius 5 socios a tuis ceterisque templis, a tectis urbis ac moenibus, a uita for-tunisque ciuium omnium arcebis et homines bonorum inimicos, hostes patriae, latrones Italiae scelerum foedere inter se ac nefaria societate con-iunctos aeternis suppliciis uiuos mortuosque mactabis.
32 6 uobis hoc Py: hoc uobis Bah       33 (j a tuis a : a tuis (a uis B) aris (sacris 0) Bfiy
27 8 sic Qiiinl. inst y.2.$2;rf. 18.1 : om. cell.