K.E<PAAAIO OFAOO
0QT|GX81JTLXÓ ÖQttjia
Wim Bakker
VI thn Kl'hth aen Yíl apxei kanena ixnoe Tr|g tooo YVU>aTT|5 ott| ÖUTLXTJ
L* Eupcúiiri nagá6oor|g tou hi)ott)qíou.' Exouv avaxaX.utpO£Í \iéxQi otiy|tt|$ HÓvo TQLcc xeÍ|í£vci Jtori 6u|uítouv aitó OQio\iévzc, aitóipEig (xai ctě &iaqx>Q£Tixó 6a0|ió to xaSÉva) to eí&oj tou SoriaxEUTixoú SoájEaTog. To éva EÍvat o vo; £i£ ra TláOrj xai rrjv žiavQwoiv rov Kvgíov xai 0eav xai Zojzi/gog rj^tcóv Irjoov Xqioxov tou Maph'ou/í>a>.i£í>oikÍYÚQu> axa 1395-1474), npóxEixai. yia évav opa^aTi-xá avEiXTUY^Evo Planclus Maiiae 404 axíxcov, jiEfHaaóxEoo ano Ta &úo TQLTCt xcov ojxoícov xaxaX.a|.i6ávouv 01 8pr|voi tt|5 navayias. Oi imó-Xouroi oluXtitěs EÍvar r| MápOu, o Io>ávvr|Q, 11 MnoLa MayoaXTivřj, o X010TÓ5 HOtL oqioieévol aKÓ[ir\, ^ETa^ú Ttóv ojtoUov ar||iavTi.xT| OÉar] éxei o E6oaíoc; Tt;a&óx. Eívai auxóc; ixou, xaxá :xagáxXr|0r| tou Jtoir|xř| xai tcov cpííícov tou, HexaqppátEi xa EOpalxá jiou Xéve xa jtQÓacorta Ta ojxoia napouoiá^ovtai OTov jrívaxu n_E Ti] axr|vr| xr\c, Xxaúgioarij tiou exouv imgoora xou?.2 To 6eúxe-qo ogriaxEuxixó KEinevo nou ^.oiá^Ei xáraug ixe 9éaxpo xai jtou jrgoÉQXETai Entöle ano to jxptÓTo |jlgó tou 15ou aicóva3 EÍvai to avcóvuno Aóyoi naga-
1 ttoo Yia xr)v imay5>] ojtoiao&ipioie (iOQ<J% 6Q*)axtimx0Ů oQckuaxos črto Bu^ávno, öl yvcóoEis |Jag eívai. irEvixgei; nai jtoM aöeöaifq. H oeSaiótiyra iie xr|v ojroía iil-Xoúv yi' auro to 0é(io o Pernoud 1965 Kal o Bréhier 1970: 348-54, yia irapaöEiyria. sivou evteWjc, a6áai\ir\. Bk. Baud-Bovy 1975 xca IIoíixveq 1984a: 15-92. Kaivoúoyia éx6oot], hod 9a stvai ÉTOLitT] ae Jiya xoóvra, etoiiiú^ouv 01 Wim Bakker xai Arnold van Gemert.
H i,íyo agyÓTEoa (jToáyria tiov iojJxi 161105 yia tou; Aóyovg smQaxÄtjuxovg), akXá oíyouga óxi xóao aoyá ócro to jtqcúto liloó tou 16ou airáva, ÓJtco; ujioGétouv 01 ex-
224
WIM BAKKER
8PH2KEYTIK0 APAMA
22?
xXrytixoi eig xa Ti/uia xai dyca jräßij xov xvgiov yiiäv Itjoov Xqioxov nai dffrj-vag xijg vjxtgayiag Oeoxöxov. 2Toug 112 OTi.xot>g tcov exotiv O"W0ei,4,d_jioiiTTr|g Am xiiv loxogia tojv IlaOcov axoXouOibvTag to xeilievo ton EtrayyEXiou (löiwg xox) xaxd MaTÖaiov) udXXov oovXixd. Exei svöiacpEgov, cootooo, to yEyovög oxi oev naQovaiätßi tt|v icrrogia tou ae acf 7Tyx]uaxixr| uogqjrj^XXd oe öidXoyo, JiEgvwvxag aixö xov Evav ouiXr|Tr| oxov dXXo ue eioayiDyixeg cpgdaeig oe jxe^ö Xöyo, xugiiog oxov evEaxwxa aXXd xdjxoTE xai oxov aogiaxo,5 coote avagomexai xaveig \ir)jiK><; oi (pgdoxig auxeg ejxai^av xov göXo axryvixcbv oör]-ywiiv r) £vöei!;£(üv yia xov avayvraoTT|. Töoo anxö xo xeiuevo oao xai exeivo xov (paXiEQOi! Lijtogei va ur|v exotjv xaitia oxear] |ie xo Oeaxgo, r) emögaax] öinog xou OedTgou aocpaXcjg yivETai aLo6r|xr|. Tijxote öev 8a eivai 6£6aio eng jxgog xo 0£ua airco, Etog 6xox> avaxaXxxpOouv xa irgÖTiuta (r| oi Jn)y£g) avxujv tcov egywv, jioi! avau.cpi.6oXa Oa jiqeixel va ava^Y]Tr|6ov)v ott] Aiioi]. löiiog ott|v iTaXia."
<J>aivexai Xourov öxi öev ujidgxoTJv oxov eXXrjvixo ywgo BtaxQixoi jxpöögo-uoi auToii Tioit [.iJioQEi va 0gcoQT|0ei xo agioToiJgyr|u,a xou OgrjaxEuxixoi) ögd-Liaxog —xo tqlto uag xetuevo—, xyßvola xov Aooaafx. AvtlOeto iie Ta öuo irgoTryouuEva, ujtogEi va 6Etugr|0Ei 0£aTgixö egyo xai i] Osox] jiod xotexei ötv| ÖDTLxoEi'Qconaixri jxagdöoori cijiopei va arcoöeixOei jteioTixd. nagöXo jtoi) to Egyo öev e/fii ngöXoyo xai exei cptdoei u»s eudg x<°pis oi«igEar| oe jrgdE.£ig xai axiTveg,7 aacpaXwg öev exei xauxd ou.oiötr|Ta p» xa axavfj xai ou^vd dfiogtpa |xuoxT[Qia, Jtou r|xav xooo Ör|uoipiXr| axx) öutixt) Eugcnjtr] xaxd xov M£oalcova.s Ajto nXeugdg öoni|g xai xsigiOLioij trjg iHTÖÖEarig, sivai axgL&ög--o«(»g-xdOE dXXo a^ö xa ixoXXd 6i6Xixd Egya jtou, Xiyo [i£Ta tt]v agx>l Tt)g Avayevvriaiig, dgx^aav va öiaiiopcpcbvow axraTr|gr) öoin'i oe ngd^Eig xai axrjvEg xai jxgooEy-
boxnQ Muvoüoaxac xai Parlaneeli (1954: 113' 6X. tov 6i6Xioygaqpixö oSiiyö, EvÖTi^xa 1(8)).
4    To SeiJteqo HFQOg EXEi %adei av[l<(.u>va |IE xowc Ef.äÖTiig (Mavoi'OfiKac; xai Parkingeli 1954: 114). xo öXo xti|j£vo öev 6a |eTOQVOii.os xoug 3Ü0 axixong. Kdxi «vdXoyo iyn 6(ie6ei oxov XEyö^evo Kvhäo xujv IlaBuiv xov Xgiaxov aitö xr]v Kii^qo (ty.öoai) aitö xov Mahr 1947). Tia tiq mo Jigöocfaxtc u^ö^'Ei; oxexixd \i' auxo xo jißoßXllnaTixö xeifiEvo. 6X. rioir/vtg 19846: 91-107.
6 SxETixd he iTuAixeg EJtiöoddEic oxr)v .Toiiiai] xou 4>aXiE@ou, 6X. Bakker xai van Gemen 1977a: 28-30 xai van Gemen 19806: 38-48. Tia xo üonaxeiraxd hei^ievo 3tou «va(pEo6r]xf nuoujidvu», 6X. fjiiori; Eöoi), xccp. 3, o. 73-4.
Kat ejiiitAeöv x^eis xo 6vö|ia xou ouyyQaipEa. jtgdyfia rcou aoqpaXcx 6ev [ijioQci va UEWQr)0ei m)|tavTixö ajtooEixxixö oxoixeio yia xo öxi Jiyöxtixai yia Jipo'iöv xr|g AvayEvvTiaTig! Tia tr|v anouoia ixfjoXoyou xxX., 6X. jtaoaxuxio. ao. 230-2. 8 'Emq itrjöacfjaxa, i) Qvoia xov A6Qad/i Oeiüfjoiivxav nuoxr|Qio. BX., yia jiagdöeiyH«, 2oXo|.iög 1973: 36. Tia |.isgixd nagaSEiyHaxa (luaxiigiiuv |ic xo 0t(.ia xov A6gad|i, 6X- xov 6i6Xioygaif ixd oörf/ö, Evöxr)xa 1(6) xai yia oqiohevec heXexes itdvcu axa \m-oxiigia yEVtxd, Evöxr|Ta l(a) (H. Craig, Kinghorn xai Prosser).
LiEVT) ogydvü)ot| xt|c ^XoxT)g, xdxca anö Eixiögaor) xcov xtanwöicöv xou nXaiiTou xai ton Teqevtiod xai, agyötEga, xcov TgaywÖiüiv xov Sevexo.9
H Ovaia xov Aßgad^i Eivai Eva ouvtoho Egyo 1.144 ÖExaixEVTaouXXa6iov axl-xcov'" opyaviouevwv oe onoioxaxdXr|Xta öioxixa, yganuEvo axr|v avaToXixi] HogcpT) tx|g xgx|xixT|g oiaXixxou. H Jiagdöooii xoi' xei^evoii Eivai EXdxioxa ixa-vojcoiTrci»r|. Anö tt| ^ia ixXEugd, exoune eva xEigdygaipo yga^iLiEvo iie Xaxivi-xovg xapcmxripEg, öitcog axrvr|ei^öxav exeivr) xr|v Eitoxi), ott| ZdxuvOo, jxgdy|j,a not! arinaivEi ötl ngsiiEi va avTiygdcpxx|XE ajiö xdjxoio XEigoygoipo nov Eips-gav |.ia^L touc KgriTixoi xtgdaipnyEg cpExiyovxag anö to vx|oi Toug crca 1669. Aitö xr\v äXkr), DirdgxEi |Eia oXöxXrigr| OEigd exööoecov, lie 7igi»tt| exeivt| tot« AvTiDviou BögToXi (Bevetiü 1713). 'Exodiie, üiotöoo, heiotixi) ajiöÖEt^ii yia tt|v iJ3tag^t| [iiag jtgoyEVEOXEgrig Ex6oar|g ajiö tov NixöXao Zdggo (BsvExia 1696).11 Kai oi ovo xXdöoi xx|g jtagdöoai)g eivai axeXeig: xo xeigöygacpo, etoi-öj|, exxög xoi) dxi tou Xeitoi [xia oeXiöa (=70 anö toug 1.144 OTLxoug) xai exei eva giogö |iixgoo(fdX(iuTa, cpaivexai, ajtö xig noXXeg reagaXEixpEig (awoXixd 80 axixojv) xai itgooOtiXEg (44 oxixoi), öxi exei dhootei ExxsvEig |XExaxgojteg-12 n exöoar), EiiEiöri xo keihevo xou xsigoygdcpoxi siou o Ejiii(EXr)xr|g tt]g 0a itgfjtei va Eixe (.ircgooTd tod (xai nov r|Tav x™^? a(icpi6oXia öiacpogeTixö anö ai.'tö
JlOl) 6ia6ETOII|l£) EXEI DJIOOTEl TT] OTJVT)01OUEVT1 yia XTjV ETlOXT] (lETaXEigiOT]: o
EJTiLieXr]tt]g xr\c, Exöoor|g xo jtgoaag|iO0E, cüote va to xdvei Jtio JxgoaiTÖ oto etj-gxi xoivö, avTixaBioTtbvTag xugiojg Toug jtEgiaaÖTEQOijg aitö Toug xagaxTX|gi-
" rgdcpxi|xav oe 6Xt| xt| ouxixr| Evq6)jIx\, aXXd xnoicoc oxr| TaXXia, xt|v OXXavSia xai xig yEg]iavdqju)ve5 x&geq. BX. xov 6i6Xioyoa<jixo o6t|y6, evbiTfra 1(a) (Blackburn. Herford. Le Hir xai Reckling). Tia jiagadtiyuaxa 6i6Xik(ov egyaiv xo 9£]ia tov A6gad|i, 6X. xov 6i6Xioygacpix6 o6t|yo, Ev6xx|xa l(y).
1,1 ngoxEixai yia xoug 1.160 oxixoug xt|g EXOOOT|g xrig TaavxodvoyXou (1971) (r\ agiO-|lt)o*r] xt|5 ojioiag axoXoufleixo atr|v ayyXixi) Exftoaii auxoti xoi) 6i6Xiotr ebio 6110)5 axoXou0£txai r\ agi0]o]ov] xt]g ngoocpaxt]? viae, Exdooi^g xcov Bakker xai van Gemert (1996)) [ieiov 10 oxixou; "ou yevixioc OEiagoiivxai nXaoxoi (xai ajtd xr|v Toavxod-voyXov. 6X. ax. 1134a-b, 1136a-b xai 1144a-f (=avxioxoixa, Toavxa. 1141-2, 1145-6 xai 1155-60)) xai 6 axixoug (206a-b xai 270a-d=avxioxoixa, Toavxa. 207-8 xai 273-6) Jtoxi, cru|)(|;cova ue xi)v dnoc])t] xou ouy^/gaifEa axrroti xovj XEipaXaioi), bnv iigejrEi va 6eu)qx|6oi1v 6x1 avr|xox'v oxo agxixd xEifievo (3x6. EJiiar]g Mtyag 1954).
" riEgioaoxEgEg .TXiigoifiogtEC yia xo XEigdygaip0 xai xic exSooei; 6gioxovxai axov 61-fiXioygacpixo o6r|yo, rv,-xt|-i ; 3(6) xai (y).
13 O MEyag, ETOiiid^ovxug xr]v xgLxixV] xou £.xdomr| (6X. MEyag 1954 xai 6i.6Xioygacpi-x6j oSriydg. evcixt|xu 3(y)), e|etaoE Xejixonegiiig xo xeiedygaipo, aXXd xo exave auxo liiovo yia va fuiogeoEi va ajiocpaaioEi xi ygd((iXT]XE and xov auyygu^Ea xai xi oxi. EeXa°e OLicog va 6eoei orifiavxixd EgtotT|iiaxa, oraug yiaxi xo egyo 6iaoxtudoxr|XE, ue jtoiEq ]tgo8EOEig xai and ndooug xai xi Ei6ou5 avOgcbitoug. Tia xo Otua auxo xai yia Evav axoXiaa[.i6 xi]g taxogiac xou xeiuevou xcov jigwxcov ex86oecijv, 6X. Bakker 1990 xai Bakker xai van Gemert 1996: XE(p. I-III.
226
WIM BARKER
QPHJKEYTlKO APAMA
227
axixd xpTixixoüg yXtooaixqljg rxmovg, Xe|ei5 xai £xcppöa£i5 (.ie xoivöxEgoug eX-XrjVixoiJg. Auxög sivai o Xöyo5 nov o MEyag ott|V xgixixr| xou exöoot| (1954) axoXouOxiOE xaxö xavöva xo xei(.ievo xüjv ngiixtov exoöasiov a>g Jigog xov xa-Oogiajiö xou agiöiiou luv axi-/ß)v xaL ton ji£piExo|xsvou x0115, avayxöaxi<]XE ö^tfig va xaxatpuyEt axo xEiQÖygaq» yia va ötciaEi axo X£i(i£vö xou xr] amoxi] xqt]ttxr| XQOia xou.13
HLÄxaa rau Aßgad/x upEiiei va f|xav iroXü ör|no(piXT|5, 6%i im:,-: r<- Gea xgixö eqy°- KavEvag anö xoug xXdöoug tr|g jiaQaöoaiqg öev exei ar)ji£ia öiaio£-OT|5 OE jipdlEig xai axiqvEg- napöXo jiou xai 0x15 Suo icEgiJixwoeig avaygdqiov-xai xa ov6(iaxa tüjv Jipoadmcov jiou fiiXpiiv, |xövo axLj ExööaE-ig Emotiv oiaxr]-t>7]GEi ((.ieqlxe?) axT|vixE5 o8r)yi,£5. 2x15 öe?u&es tixXou xiov 6x6öoeü)v Sev qya-tpEQExai cog Gsaxpixö Epyo aXXd (uAiaxogia t|)ux<MpeXesx^^y^£vcb exouv jiqooteOel axr|v xf,X.£tixaia axT]vt| Mxa «T|6ojTXacxi.xoi» axtxoi xaöaod 6qt|-axEuxLxf|5 ai"|[xaaiag, aav va rjGEXav va xo ujToyQa(xuLaouv auxö. Ol oxixoi av-xol öev vnaQxow oxo xEipöygatpo, öjxou xo xeijievo xeXelüjvei |xe e|i Si.qtpope-xwoi'5 CTtLXOUg, axov xgixo ajtö xoug 01101.00)5 öiaöö^ouuE «O001 xi av xrj öia-6ä£,ovoi..,», \>xa axö(.ii] ev6ei§t| öxi o övögcojiog jtou jigöaBEOE 011x01)5 Töu§ oxi-X0U5 axo xeijievo xo öecoqouoe laxopia xai öxi Öeaxgixd Egyo.15
üagöXo xiou exei acoGei novo Eva XEipöygacpo,16 hjtoqoüue va EiitaaxE 6e-6aioi yia xr| öt][iOxix6xT|xa auxoii xou Egyou. Exxög xou öxi EXOUtiE (t| yvogi-^od(iE öxt eyivav) xgidvxa enxd EXÖöaEig avö)iEoa oxa 1696 xai xa 1874, icxdo-Xouv axoLXEia Jtou 6eixvouv 6x1 avxic, 01 cpuXXdSeg xuxXotpogouaav o' öXti xt]v EXXööa xai öxl 01 dvGpiojroi X15 öiö6at;av, ajto|ivri|iovET)ovxa5 oXöxXTjga xop.-[idxta xou Egyou xai xprioiiioiroicuvxag 0x1x0115 xou oe dXXa nOLii^axa.17 ÜEga-
" BX. Meya? 1954,161015 ocr- 55-8- r| ToavxadvoyXou 1971 xai o ToJna6tixTi5 1971 (ßX. xov ftiftA.u)yii<«i|..xö oöriyö, evoxr]x« 3(y)) axig [ir\ XQixixsg tuSoaeig T0135 a«oXoii-Soiiv [Lia Elacpgujg SLaipogetLXTi ^OQeia, öivovxag (.ityaXijtEQTi or][iaaLa, o evag ite-Q10OOXEQO ajiö t^v aXXr\, 0x15 yg«cjjE5 toxi XELQOv^dqjoxi. H vea kqltikY] exäoaT) jtou 8v]^0(ii£iJTr]XE jiQÖacpaxa aito xov miyyeaqjEa aiixoxi toxi XE<paXaioii xai xov ouvd-beXrfo xov A.F. van Gemen 6fiai5Exat ot e^avxXi]xixri \xeXixv\ xmv xeiu.ev(av tiuv ovo jiaQxiJQffiv xai xotioi|,iojiolel xai X0115 8uo |,ie xf] ^eyaXiixEgr] öuvaxii Jigoooxii, Xu,5^5 va EXEL neyäXri £HJii,oxooiivT| oijte oxov eva oijxe axov dXXo, BX, Bakker xai van Gemen 1996: XE<p. III.
14 Aev avaiyegexai 105 6gd|.ia <i»s xa 1836, öxav axrrv exöoar] xou <I>gayxioxoi) Avögeü)-Xa r\ aeXiäa tltXou yia jrgmxrt cpogd xo ajiocaXEi «ögltua legöv». BX. AXiaavögdxog 1966.
15 DxETixd |je aXXoirooEig nxo xei(ievo xou XEigoygcKpoxi, Jtou Eivai tpavegö öxi eiaäyov-xai yia va iiExax^eHiowv xo Oeaxgixö xeIj.ievo ae avdyvioana, 6?,. Bakker v.m van Gemen 1996: 22-3 xai Bakker 1990, XErp. 3. A7.
16 Yndgxet Eva axöiiri XEigöygacpo, xo tayo^Evo xEigöygaqio KoXXu6d, ngöxeixai, ofiojg yLa avrLygacpo [XLag anö xig jigtoxEg exööatLg. ExETixd [xe axixö, 6X. Bakker 1989.
17 BX. itegiaoÖTEgsg XeÄto|iigeLe5 axov 6i6>iioyga(pixö oör|yö, evöxr|xa 3(5).
ae |idXioxa xai ae äXkcc, yXröoaEg, ögiaxovxag Evav jiexaqjgaaxri axr| S£g6ia xai xq£ig axx]v Tougxla yxigu axa 1800 r| Xiyo agyöxEga.18
Aevxviooi-SoiJ^e av xo Egyo avxö jtaQaaxd9r|x£ jxoxe axriv Kgrjxr), elxe dao i^ovgE 0 iioiT|XT|5 Eixe agyöxEQa. H itgioxri yvoiaxi) ^105 nagdaxaoi] axrrv EXXdöa syivE oxa 1855 oxr\ ZdxuvOo (6X. Puchner 1976). Msxd anö aijxii, EJtgEitE va jie-ginevEi xai jrdXi 105 xa 1930, öxav o <P(jjxog I1oXixf]5 xo avEÖaöE axyyv A9T)va,19
H Ovoio. im) AßgoAfi eivai av(ovu[io Egyo. H |x6vr] vij|rj yta xov rciOavö auy-ygacpEa xr]5 anavxd 0x0115 6110 jxgcbxou5 and XOH5 eil itQÖo0£XOU5 axi,xo'u5 0x0 xeXo5 xou XEigoygdcpox' noli avacpEgö^xav jiagajidvcD, aXXd fiivai xöoo aögi-axr|, jtou ^dXXov 6r|(iioxjgyEi £gtüxr|[j.axa icagd öivei airavxvjaEig: «Srovg %i-liovc, e^axöaiovi; XQiavtaithtt, £yivr) (x\ Ovoia rov A ÖQaäfi, ujio6ex£i xavEi?) in verso ojio 'vav Kq^xikö». H jtoiöxi]xa xwv e|i axixcov sivai xExoia, jtoxi öXoi avntpcovoijv a%iEQa öxt 6ev |jjcogEi va ypdcpxT|xav aicö xov L5io xov jioit]xt|. Kai yiaxi, ev jtdor] nEgiitxwoEi, 5ev eöoooe xo övo|xd xoxi; II0XX01 [leXExriXEg ex-cpgdi^ouv xeXEUxaLw5 xrrv diroipti öxi x\ Xi\x\ «Eyive» öev avarpEQExai axr| awOs-ot| aXXd axx| 6iaax8xiT| xou notr||xaxo5 ajiö xdjioiovygarfea, o 01x0105 xgiJÖExaL niocü anö xt] ijpgdoT| «ajio 'vav Kgr/rixö».20
Ol jiEQioaöxEgoi (ieXexi]X£5 reioxeiiouv öxi Eivai ocoaxt] x] Eixaoia Jtou öiaxu-Tt(i)ÖT|xe yia jtqiiixt] ipopd ajxö xov Hav6ouöiör| (1915: CXVIII-CXX) öxi auy-ypacpEa5 xr|5 Ovotag xov A6qaa.fi Eivai o BixaEvxl;o5 Kogvdgoq, o auyygacpE-a? xou Eqvjxökqlxoxi, av xai Sev undgxo^v icELoxixEg aÄOÖ£L|£i5. Ta 6uo Egya ygdtpxt]xav xiiv löia jrEgioöo xai j[agouoidt,ouv jioXXec o(ioiöxr|XE5 axo Xe§i-Xöyio xai axov tqöjto ExqjgaoT]5' ejiijcXeov, ex°^v Evav apiöjtö axixwv xai r\fii-axixiwv Eixe axgi6(J5 önoiwv r] tiov Jtagouaid^ouv a|Loafl|j.Eicoxri'Oi.ioiöxT]xa.::1 Ajiö xi| axiy|xri irou 01 heXext]xe5 01 onoioi nxigav jiEgog a' auxx| xx\ ovt,r\xr\or\ 6exXT|xav, xdjioioi jtXrigojg, dXXoi |X£ Eni<puXd|Ei5, öxi o jtoiT|xr']5 r|xav Eva5 xai o auxÖ5, EJtöjievo rjxav va ngoxiw|i£i Eva öeiVteqo Epiüxri^ia: jtoio ggyo jigorrysi-xat; Agxixö t] autr|xt]OT| 6nix£vxgdj0r|x£ 0x15 0|xoiöxt]X£5 xcüv öuo jxoiT||j.dxcov xai xa avxioxoixa icgöxujtd xoug, (te X0115 |xeX£XX|XE5 va itgöajtafJoüv va aito-öeI^ouv, öxi Jidvxa |te xt|v ajragatxr|XT| oe xexoia 8e|xaxa axgl6Eia xai aiaOxiaT]
H Touyxixf| (jExdq]gaaT| jigoogi^öxav, rpuaixd, yia xoug 'EXXr|ve-g nou toiiaav cfttjv ToufjxLa xai Eixav ^%äou xa eXXnvixd xovc,. BX. a^eTixd xov StSXioygacpixö oörtyö, tvöxT|Ta 3(r|).
Tia UEQLOoöxEgeg nXrigoffogiEg axExixd [iE nftgaaxdOEig, 6X. Puchner 1980a: ar|[i. 194.
Mia 6iacpog£xixi'i dnoi|)T| jcdva) a' auxö xo arjusio excpgd^Si o EuayyeXdxog 1985a: 77 xai ar||j. 164. BX. eniarig xov 6i6Xioygacpixö o&rp/ö, Evöxiixa 3(a) xai Bakker xol van Gemen 1996: 111-2.
n^giyg xaxd^oyog autöv xcov oxixiov xai inxiotixiüjv undgxEL oxoug Meya 1954: 7Ü-2 xai Bakker xai van Gemert 1996: 118-21.
228
WIM BARKER
QPHSKEYTIKO APAMA
229
tt|5 AEJtxoLtÉpEiag, óxl xa xolvó xai axa ôúo Épya xwQÍa éxouv xx\ pí^a tou; oe éva novo airó xa Jipóxujia' agyóxEga t] Jigoooxu, xiuv lleXextixcóv £axiáaxr|x£ axo řQÚXT||ia jtolo aitó xa Ôúo jrotriLiaxa &EÍxvei tt) (.leyu^úxegii (upiLióxr|xa. Me &£ÔOL(Évr| xT|v ajró/vuxr) ôiatpogá EÍôoug mov ôúo, xo £p(.óxr|Lta auxó (rcou axrrv jipayjiaxixóxtixa ÉJtpEJiE va Etvaí: oe jiolo Égyo ôeíxvei o jt.oir|xiig iLEya?,úx£pr| (jjQi|ióir]Ta;) EÍvaí jtoXú Aeittó xai jrgÉJtsi va xo avxiLiEXumiaouLiE lie jioXú |xe-yá^í] Euaia0r|oía' (.ljt.ogEÍ va auí",T|TT|8EÍ llóvo llexÓ airó [ua oXoxXxigcoLtÉvr| avá-"hvar\ xr|5 yXéooag, xou úcpoug, xou LiÉxgou xat XTjg oLLOLoxaxaAxitjiag xiuv ôúo Jiotr|(.iáxtov22 xai liexó ajtó fua n\ŕ)QH) e^Éxaar| xr|g axáar|g xou jroLr|xŕ| (r| xmv jxoliximv) (05 Jipog xa jigóxuna xwv ôúo égycov. H auLX|xr|ar| yi' auxó xo Bell« Éa6r|aE Lisxá xa 1960, 10(05 yiaxí ot LiEXExrrrÉg EÍxav xaxavoú,a£l xaXúxsga óaa oi](iEita6Tjxav jtagaTcávco, aXXá môavóv xat yia xov Xóyo óxi exeívt] xtxv ejioxú, óó0r|X£ vÉa (óGriar) axryv égeuva jtou acpogoúoE xo jtgóocoíto xou BtxaÉvxtou Kogvápou.23 Kat ugayLiaxLxá, xi 6a XEgôíi;aLi£ EgEuvcúvxag xo OÉLta av t) 0v-aía rov Aôgaápt EÍvai Égyo xou Kogvápou, av xavEÍg ôev yvwgi^e jraiog axpl-6ti>g r|xav auxóg o Kogvágog;
'OXa auxá orpaívouv óti, Éwg óxou o\oxXx|pw0£Í r| ÉpEuva oxExixá ne xa tr|Xtí|Aaxa nou avacpÉg8r|xav jiapajiávco, ôev LtjxogoÚLtE va jioúlie Lie xaLiía 6e-6aióxn,xa oúxe iroiog r]xav o noiTfCtjs xt)g Ovoíag rov A6gaáf.i oúxe iióxe axgi-6úg ygácpxrrxE xo Égyo.24 Oi nóveg oíyoupEg XQ0V0^°WS 3X014 óiaOÉxouttE EĹvaí o terminus ante quem 1635 xai o terminus post quem 1586, xo Éxog xaxájco oitoío ôr|Liooi£Úxr|XE yia jrpuVrT) (jpogá xo Lo Isach xou Luigi Grotto.2"
Oxt xo Lo Isach xov Grotto EĹvaí xo jrgóxujto xou Égyou xou Kgryxtxoú Jiotnij) EJii6e6aiái6T]X£ aTtoXúxojg axa 1928, óxav o Mavrogordato xo Ejuotinave axo ôtáat|(,io xóga ágOpo xov (1928). To Lo Isach, |iía rappresentazion óntug xo ovó-Liao£ o Grotto,26 ygátpxr|x£ axti /agaxxr|piaxixr| Ltop(pf| xtqg úoxeqti? Ixa^txŕ|5 AvayÉvvr|aT|c (tí, xa^úxEga, xou n.aviEgta|ioiJ) xou ôeúxeqou ^iooú xou 16ou ai-úva. To Égyo apxĹt,£i |ie jtgóXoyo xat x(11Q^ETat ae ^iévxe itgá^el?, axo x15 ojtoÍEc öl xéoaEgEig jtgtúxtg xeXelcóvouv |ae xoqlxÓ' xJ^eivel ^e Eixiloyo.
22   Eurux<úc éxouv yivsi xct KQÓna 6ŕ\\iaxa JTQ05 Hla xérotu aváluar|: &k. xit; tpyaoiEc;
ir|5 Nxíaq 4hXijt<iíôot.', 6t6?iioyeatpixós o6T|yÓ5, evótk]xcí 3(l). a   Bk. BSQiooóxega yia xo Oé^a axo KEcp. 9 awxoú xou 61ŮXI0V.
24 ľia xr|v óXt] o\itr|TT|ati, ů\- xov 6t6?aoyg«epLy.ó oôr|yó, Evóxľ|xa 3(a). Ol bvo exôóte; tt|5 véag xQiiLKiís éxôoar)5 6ev EĹvaí axÓLiti oe 0Éor| va Waouv xo Jtpó6?.ii|.ia xv|g Xeovo?,óyTi0Ti5 xou éoyou xai va ôróoouv oyioxixr) <ín;ávxr|ar| oxo t.rrrr|Lia xt)g xauxó-xr|xas xou jTOLvrti]. BX. Bakker xai van Gemen 1996: xecp. ix.
25 MexayEvéaxfqec, exôóoelc: 1605 (Bevexíu), 1605 (Serravalle di Venezia), 1607 (Orvieto) x.ai 1612 (BevEtía). AiatpÉsjouv anó xt]v jtgmxr| fkooot| lióvo oe ďeuxe-QEÚovxa oi]neLa.
26 MálXov 8a éjiqejie va ovoi<,ář,Exai tragédia di tieto fin: 6k. Bakker 1978: 113-4. FlEgio-oóxEga oxExixá iie xo Lo Isach xou Grotto 6X. axoug Bakker xai van Gemeri 1996: 38-9.
AxoXouOeí |ua aúvxo|.ir| JiEgL/vriipr) xr|g rmóOsarig:
To 6g«Lia aoxiuEi lie xr|v e|jcpávioii evóc Ay/ékov, o ojtoíog. acf>oú ĚravtíoEt xov A6yaá|i axč> xov iwtvo xou, xov 6iaxát,Ei axo óvo^ia xou 0eoú va Ouolúoei xov n.ová-kqiSo xai jioJtuayaminévo xou yio loaáx. O A6Qaá|i, ouyx^ovionÉvog xat Tagayrié-V05, ExIiJiagEi otr|v agx<í xov Oeó va nr)v xou í^xáei y.áxi xóoo (fjgixxó, oúvxojia óncog ouvEiÓTixojioiEÍ itojc sívat aóúvaxov va avxLOxaOei uxt] 0É>.iiar| xou ©eoú. Zxo [lExa^ú, éx£L §uitvr'ia£i r) yuvaíxa xou, t] Ságga. 'Oxav xov qcoxóel xi xou ou|i6aív£i., au-xóq jrgoajiaBEÍ va KQŮtpei xa xqoheqó véa, aXká óxav auxř| ejiliteívei, xt|5 \éei xi xou EXEi CtiTtiOá. Mexó anó évav oúvxolio Ogi^vo, t] Zágfja xávEi x15 aLa6r']OEiq xt]?.
*oóoÚ|tevo5 óxu, óxav auvéJ-OEt, 6a Jt£007ttt9rpei va xov eu.jxoóIoel, o A6paári ajto-tpaal^et va <púyEt to xaxúxEgo ňuvaxóv. Tóxe óiuog ÉQXExat (ria ujiriQÉxgia xai xou cpéo-vei xo [tr|vuna óxv t) Zágga éxei owéXOei xoa xov ^xftáa. Merá wtó Évav exxevú, otá^o-yo aváLisoa oxoug 6úo yovELg, r\ Xágpa qjatVExat va umoxáaoExat axo 8ÉXr||ia xou 0eoú.
O A6gaáu |ujivá xov Ioaouc x' éxoi 01 bvo xoug, owo6evó|i£voi ootó 6úo unr]gé-xec. agxííouv xr| naxgivr| jtogEÍa jiqoc; xo 6ouvó, onou, aú|iqpu>va lie xr\v evxo^i) xou Mroi'. jrpÉjTri va yívEi i| Ouaía. 11 lágga urvn mata i(-x(ujip;og(iT)|.
Mexó anó ra|ldl Xíytav ioqwv, (pxávouv 0x0 ěouvó, axou<; TcgonooEg xou onoiou acpr|vouv xoug ůúo unugÉxEq. Móvo xí]v tqíxx] ^ipa, atpoú cpxáoouv oxtiv xogutpr|, Xé?x o Aoonaii axov yio xou yiu xi Ouaía nQÓXElxai. Mexá (ítto [«";«/.o ayi-ivu. 0 lnuti* 8í-vel xi] OLYXítxáOEori xou, xr\ axiynri ófríut jiou o A6gaá|i EÍvai Éxoifiog va Buoiáaei xov yio xou, ELiq)avti;Exai tavá o AyyEÍ.oc xai xou >íel óxl i) 6oxttiaaLa xe?vEL(doe. Kávouv jigoaEuxÉg Euxagioxíaq xaL aaiáí;ouv Éva xgiápi avxt yia xov loaáx. 'EnEixa, naxÉgac xai ytog xaxt-6alvouv ygiiyoga xat oxÉXvouv Évav anó xoug ujtiigÉxEg nto H^goaxá yia va (pÉpEi oxt] Ságga xa xaXá v£a. 'Oxav ipxávouv xeXlkó xai ol íótoi, axoXouOei (iia EuxuxtoLiÉvri oxr)vt]. yeiiáxr yagá xcu eu-/vojliooúvv|.
Auxr| t| itegtXTft^t] xaXúnxei xo jteqiexóllevo xou Sgánaxog xou Grotto, xa-9yjg xat xou xprruxoú Égyou. 'Oxav LiáXtoxa 6tajiLoxóvou(XE óxi os 61 ajró xoug 200 jiptóxoug axlxoug (nou xaXúiixouv xr|v irgtbxr| jtgá|T| xou Grotto) o jtotr|xr|g xr)g 0vaíag rov A6gaá/c axoXou0EÍ xo xellievo xou Grotto oe ot)Ltavxtxó 6ot6|lÓ, LmogoÚLts va ouLiitEpávou^E óxi, av xo xpr]xixó Égyo óev Etvat are' EuQelag ile-xácpgaar], sívat xouXáxtaxov [na &Laox£ur) jrou axoXouOfit xo jcgóxunó xr]g ag-x£xá jxiaxá. E^Exáí^ovxag, coaxóoo, jigooEXTtxóxEga auxoúg xoug 61 axíxoug (xat ar|Lt,£icóvovxag xov 6a0Lió avxLaxoixiag xoug líe xoug ixakxoug axíxoug lie: A=LiExátpgaor| xaxá xé|r|, B=£jiiXoyr| tó^etuv Ejrr|gEaanÉvtuv anó xo ixa)axó xellievo. r=jiEgLEXÓLi£vo xauxóar)Lio x) itagoLioLO, A=HL6avtí ejtíogaOT| xou ixa-Xtxoú x£t|t.Évou oxo irEgiExÓLiEvo), 6giaxouLiE óxt vxáoypvv Ltóvo 4 avxiaxoixÍEg A, 5 B, .3 r, aXká 49 A. EjiijiXéov, jtoXAoi ajtó auxoúg xoug «avxíoxotxoug» axíxoug itoiá^ouv xat lie axíxoug nov aitavxoúv oe ákXa OEaxgixá Égya |i£ xo íóto BÉfia27 xai 01 HEgiaaóxEgoi ajtó xoug ÓLioioug xaL itagónotoug axíxoug EÍvat
27   Auxó ar|LLaívEi óxl o Kgrrnxog kollixiíc ôev xoug oav£Íaxt]x£ avayxaaxixá anó xov
230
WIM BARKER
BPHSKEYTIKO APAMA
231
exeLvol jiou 5r|Xu>vouv xdxt jtou Sta5ga|iaTii;£xai (rj jtgoxEtxat va 6ia8pa|iaxi-atEi) ott| axrrvr| t| Seixvouv \xiav aXXayt) xdrroiou dXXou tibovc, axiqv jiXoxr). Aev xtpoxaXEt exnXrilT) xo ysyovog oxt, aug EvoxrytEg xwv &uo Egytov ojxou axo-Xou0£i,xat. t] t5ta T| axeSov t| i6ia JtXoxr(, xQT]ot|ioicotouvxaL jragojtoLEg r) xa(,ud tpogd ax6[ir| xat ot Lotsg axgi6o)g Extpgdaeig.28
To £pujxr|(ra av r| Qvaia zov A6gaapi eivca n£xdcpgaar| xou l« lsach ".TtopEi Xowtdv va anavxTieeL agvrrxtxd. Tauxdxgova diuog Etvat tpavsgo oxi o Kgrytt-xog jxoiT)xr|g axoXou0r|a£ xtrv JiXoxr) xou Grotto agxsxd moxd. Motdt,£t va ^T|v (Ajir|x£ oxov xdrco va avajtxu§£t &txx| xou xkoxr\, aXXd agxeoxx)XE ae o.xl xou e5ive xo rcgoxwr.6 xou. Qg druriougyixog xaXXtXEXvrig, qjaiVExat va e6ei|e evxo-voxeqo sv6ia<pegov oe 0E|.iaxa dXXa ano xrjv icXoxr|. Qaxooo, o jxotr|xiig 6ev EXEi arcXwg SavEiaxEl TT|v TtXoxii xou Grotto ixgoaOsxovxag xditotEg Stxsg xou t5EEg- onrv irgaynaxixoxryta £X£t xctvei noXXEg xgoito:rcoir|a£ig, ngtitxa ait' 6Xa a' auxo itou 9a X£ya|tE xo «y£|Aia|ta», xt|v eauntQim] JtXoxr|. Ta xtgdaiorcd xou eivat SiacpopExtxd aito xrrv agx1!. QJiuig &tatp£pouv xaL axov xpoiro sl;£.Xi|r|g xpug. Eiciarig, exel EmcpEQEt aXXays; oxt| &gdar|, 6r|Xa&ri axr|v ^wtzqixt} JiXoxr], xgoicojiouivxag xr\ &0|nr) xou Egyou.
H dvoia tov A6gadiu bev xcogitexat oe jipdEsig xaL axr|veg, xouXoxloxov 6x1 attg rciryEg ixou yvu>gii:ouiiE. EjujiXeov, o Kgrpixog jroixixtig xtapEXEitpe xov xtgoXoyo xat xa xoQtxd rcou undpxow OTO Jtgoxurtd xou. TsXog, 6ev xxigriaE xov xavova xiov xgtwv £v6xr|xtov: 6ev uirdgxei OUTE £v6xr|Ta xtuQOU (xo Egyo 6La6gaftaxi.^Exat (tEoa x' e|oj and to amxt xou A6gad|t aXXd xat oxoug npo-jio&ec xat ndvto oxo 6ouv6 Mopia) ouxe Evdxtyca XQovou (avxt yta eixooi xeo-asgEtg wgeg xo noXu, t) 6gdor) xaXunxet xouXdxioxov xgEtg ^EQEg). Aev jtgEJiEt d(img va jtLOX£t))ou[XE yi' auxo xov Xoyo 6x1 xo eqyo 8ev exei 6o|.tr) xat 6x1 ajtXtb-vExat x^gig auvox*) aav xa naXatd nuoxrigta.29
O KgT|XLx6g jxotr]xt|g nagaSAijtsi xtg svdxT|XEg x™e01J xal XQO'vov, oncog axo ouyxExgL|iEvo Egyo 01 Ev6xT]XEg autEg ftixogouv va EittXEUx9ouv |xovo av o Jtoirv
Grotto i] ano xajtotov úlko, alXá ótl hjtoqel va to\j; 5v)nioÚQYr|OE o íóiog. Via yiegi-xá ^agabeíynaTii, 6K. Bakker 1978: 39. cr\\.i. 24. 28   Tia tr|v óXr| aut;r|xr|ar| axtxixá |íe xr^v xauxóxr|Ta r| o|.ioiórr|xu oxíxrov nov 6úo ég-ycov. 6'K. Bakker 1978: xe<p. 2.
O <j>u')To; noXíxri?, nov eíxe xtjv edOúví] xt|5 Jie(úxr|5 jtagdoTaorig xt|g 0voíag rov A6Qaán oxryv AOtíva oxa 1930, eíxe auxř| ttjv ájxoi|)T| xai 6r|X(i)aE óxt, óoov a<f'Ogá xt] itoQtpr], xo égyo auxó jiagovcuá^Ei itXř|gt] avxieEoi] |i£ xa áXXa OEaxgixá égya nou ŘrintougY^Olxav uxrrv Kgiíxr| exeívti xr|v Eitoxn- Etvai 6r]Xař)t| xeXeUdj nguxó-yovo (Méyag 1954: 114). O aosXcpog tou Alvog IloXLxtig, ano xr|v áXXr], níaxEUE óxi t| i6iaíxEgr| noecpií xou égyou 6sv ocpstXExai oxov Hgonovomanó xou aXXá aro ye-yovóg óxi o itaiT|xr'|g óiEgEuvotias vÉEg, EJiavaaxaxtxÉg nogtfjég (A. noXLxv|5 1960: 367).
xiíg entXélEt éva «oxihělo exxívr|ot)g»1u agyóxEga axt]v toxopía — av jxagaXEt-^Et xtg oxr]vég Jtou Stadganaxí^ovxat yúgto ano xo ojiíxl xou A6gadft oxtrv agxti, xa9wg xat axo xéXog xou égyou. O Kgr]xtxóg jtOLuxrig, tooxóao, 8ev Tjxav oe 9éar| va xo xdvet auxó, ytqxí EÍvaL cpavEgó Jtwg f|9eXE va óeí^ei oxo xotvó xou tov eocaxegtxó aytóva xou A6gaá|i ajxó xr\v aQ~/y\ (aitó tt) otiyht| Jtou o AyyeXog xou opégvEt xr|v ayyEXía) (óg xo xéXog. Iltóg xo XEtgiaxr|XE o Grotto; H aJxdvxr|OTi Etvat |iáXXov anpóanEvr): oúxe o Grotto, jcou xaxá xa áXXa sívat au-OTr|gá jrgooxoXXrinÉvog axr)v jiagadEňoftÉvri |iogcpr], j[goojtd9r|OE va xrigtioti xtg £vóxr|XEg xcógou xat XQÓvou! Sxo 6gá|,ia xou, 01 óúo jxgcóxEg ^gd^Etg óta-6ga|.iaxt^ovxai axo omtt, aXXá ott|v xgíxt] rtgáSrí xgEtg oxr|vég óiaópanaxí-^ovxat oxo artixi, |ita oxov &gópio yia xo 6ouvó Mogta xat lilo. axoug ngóno-&Eg xou 6ouvoú. 2xr|v xéxagxT) Jipá!r| x«'gog 6gdar|c EÍvat xo 6ouvó, evtú oxr|v jtÉ|XJixr| T] axr)vr) ^ExatpegExat xttooj, a' éva orpEÍo xovxá oto oittxt tou A6ga-á(j. Aev EÍvat nagá&vo nou o Grotto 6sv xtigEÍ, xtg EvÓTrpreg x^gou xat xgóvou axo aúvoXo xou Égyou xou, yLaxi to 0E[,iaTixó tou itEgiExó|tEvo &ev xtg euvoel, EÍvat dialog a§ioaT||teí,(xiTO órt oúte xtxv itgoojtá0rjOE va xtg xr|gfia£i [rÉaa ac Hádě Jtgá^t), tĎítog oxt|v xgíxr|.
H jtagdXEupT) xou jtgoXóyou xat tojv xogtxóv axcó xov Kgrrxixd 3xotrixr| 0a |iJtogoúa£ va E^rryr^EL |ie xx)v ujioOeoti óxi o rcgóXoyog xd0T|X£ oxr| |XExd6oar| xou x£i|iévou. Av ÓLttiig o notrixrig ěí.xe Jtgoa9eaEi évav ngóXoyo, 01 Exóóxeg (xtov 6EVExixdrv exóóoewv) xat 01 ypatpEtg (xóoo xou aiui;ó(i£vou xíLgoygácpou óoo xat EXEtvtov nou éxouv xa6eL) 6a xov Etxav ótaxiigríoEt, ytaxt ja' auxó tov xpójto 9a jiXr|gocpogoúoav Toug avayvróoTEg —éxoi jxpooótógt^av xo xotvó Toug (6X. o. 226)— rtóxe xat Jtou óiaópajtaxi^exat r\ nXoxf). Sxo Égyo, cooxóoo, o notT|XT|g 8ev xdvEt oúxe Évav ujtatviy|,ió (sxxóg aitó xa ovó(.iaxa xcuv jxgoaéi-mnv) oxov x^go xat axov xgóvo xr|g 6gáor|g. EÍvat ava^iEvónEvo aitó Évav jxoir|xr| jxou 6gtaxEt xéxolo ngdy|raxa aarífiavxa r| rtiaxEÚei óxi EÍvat axcoXúxcog (xrcagaLxT|To v' a(pT|aet art' é^at xÉxotoug ujiatvLy^oug, óxi 9a 0Ecogoúoe Évav jxgóXoyo tog xárt jcEptTxó. EmrcXÉov, aacpcóg avxtaxa9^iíí;el auxti xr|v rtagáXEi-iJit), 6ívovxag oxo xotvó éxxevx| éxOěoti xx]g xaxdaxaor|g, xtuv rcgootújttuv xat xtov axÉOEtóv xoug oxoug jipcóxoug EVEvrivxa xÉaoEgEtg axíxoug." Mnogoú(tE Xotxóv va ou(rjiÉgdvoune óxt o íóiog o noix|XTig icageXEitpE xov itgóXoyo. Hevó-xt)xa xou égyou xou ixgÉJXEt va r|Tav jito axinavxtxt) yť auxóv aitó xtg anaixr|-OEtg xr|c au|i6axixTÍg 6ga|taxtxtíg nogtpT|g. Aa^Ďávovxag ujrót|)t] xo yEvtxó 9gx|-oxEUxtxó-6t6axxtxó itEgiExó(,iEvo xou Égyou, 0a nsgíftEVE xavEÍg tóoo ajtó Toug
Tia xov ógo point of attack, 6X. Levitt 1971: 24-34.
BX. LŮLtug xoug ax. 43-50. JTI6. EJtíar|g Tegí;áxr|g (oxr|v ToavxoávoyXou 1971: 21), o orcoíog ^iXáei yia exOeot] xorj Oépaxog «ev &gáoeL». Oao yia xr|v tóéa óxi r| ÚJt«Q£r| itgoXóyou etvat alyotigo at]p,á5L svóg xeinévou nou rcgoogií;óxav yta rtagdoxaor|, xr|v avaoxEuáí;Ei o noiJxvEfj (1984a: 154).
232
wim bakker
ePFEKEYTJKO APAMA
233
exSoxe; 600 xai and xoug ygaipEtg va diaxrigriaouv evav EjdXoyo hod 9a dr|Xax--•ve xo r\Bixo Si&ayiia xou Egyou. H Ovoia xov A 6gao.fi iyei ovxcug Evav eniXoyo |i£aa axo sgyo, nov xov ExspggEi o A6gadu., dnou, nagELiiunxovxiog, 5ev r|9ixo-Xoyet yia xr] Siayiwyri xou xoivou (auxo e/et r)5in yi,v£i, av xai ELiLiEaa, and xov AyyEXo (at. 941-64, iSLwg 961-4)), aXXd 51vei |iia idea yia xo xEvxgLxd vdr|u.a. xou aytbva xou xai, etot, xou egyou
'Qao yia xa xogixd, 6ev Eivai nagd^Evo Jtou xa nagaXeinei o JTOir|xr|g, av avaXoyiaxei. xaveig 6x1 oxo 1610 xo toyo jr.goajr.a9Ei va anoipuysi y' atpr|aEi xa ngdotond xou va avatfjegovxai v) va axoXidtpuv xa auvaLa0T|Liaxd xoug. 'Oxav ngdyiiaxi EiodyEi xsxoia Xdyta xai xExotEg axei|)£ig, tote yivovxai avairdana-oxo Lirigog xou egyou. <J>govxi^£i va nagaXetitei xd0£ X^r) r) Jtgdijr] Jtou dev anoxEXsi ouaiaaxixd xgixo oxr|V xeXeoXoyixt) aXuai&a. Ta /ogixd axo avayev-vr]aiaxd 5gd|xa e/ouv svxeXiog avxi0Exr] XEixougyia.
'Eva; xgttog Xdyog, xeXo;, yia xov onoio ti Ovoia xov ASgadft 0£<x>g£iTai elxe ngcoxdyovo elxe sjiavaotaxixd egyo, Eivat dxi Sev xiopi-tsxai ae ngd^Eig xai axTvyeg,32 Elxe o noir|xr|g auxo; r|xav Eva? ngwxdyovog nov 6ev riSege xijto-xe and 6olit| elxe, iaag, Eva; Enavaaxdxr|g nou ava^xouoE vee; iiogipeg, itge-jiei va Jtaoaxr)Qr|6£i oxl, av xai xaxd 6dar| axoXou9d xtjv jtXoxti xou Grotto, EtadyeL ogiaLiEVEg vfeg axx|v£g, idiiog axr\ \iicr\ xou Egyou. IlgoxELxai yia 111a awT)vt| oxr|v oitoia 0 A6gad(A xai r\ Z&qqo. diatpcovouv yia to Jtoiog and xoug duo toug 8a vxuasi xov Iaadx (ax. 441-78), Lua axryvr] axryv onoia o Iaadx |u-nvdsi (ax. 479-94), ilia gktjvti xaxd xiqv onoia o A6gad|i vxuvei xov Iaadx (ax. 507-24), ilia oxt|VT| onou o Iaadx anoxaiQExd xt] Lir|x£ga xou (at. 525-44) xai, xsXog, riia axtrvri Xiyo agydxEga, xaxd xt|v onoia yivExai Liia ovCj]Ti}or\ avd(i£-oa oxov A6gad|i xai xou; Suo ujitiqexe; xou (ax. 583-738).
H laxogia, ojkd; stvai axr\ Fevsorj, eyei 6uo axiyLiEg ^uxixou SgaLiaxixou EvSiatpegovxog: xr|v ayyE^ia Jtou tpsgvEi o AyysXo; xaL zr\ Ouoia. Aev undgxEl xljioxe EvSiaiiEatog. Ti' auxo xov Xoyo, jioXXd sgya nou itgayiiaxEuovxai xo 9e-Lia tT|g Buaiag xou Iaadx ei.vai aSuvajia xai %t$Qic, £vtaar| axo EvftiaLiEoo lie-905. 'E^ouv itdvxoxE 6uo 6gaiiaxixeg xoguqicoaei;: xr\ axiyiiri itou axoXouGEi xiqv ayyeXia, oxav o A6gadti ngenei va SiaXs^ei avd[i£aa axr] axsari xou lie xov 0e6 xai axa icaxgLxd xou aioStiLiaxa, xai xt| axr|V^ Jtou ngoriyEixaL xt);
'Exouv yivsi xoWiQ ajidjteiseg Eioaycoyftg Liiag xexoiag 6iai,geai]5: Oi Hesseling (19196), Pernot (1916: 233) xai EavflouSt&iii; (1927a) KaxeXr|§av ot \ua SiaigeoT] as 6110 itgd^Eig, Even o Mavrogordato (1928: 81) Kai o Miya; (1954: 82 x.e.) JtgoxiLiiiaav xt] StaiQECrti ae xEaaepEig jigdi;ac; — 6Xe; 6|.iot5 neEiiEi va a^o^QupBoiiv. Eivai xe-giEoyo Jtou, otaiQfovxac; xo sgyo, ejts?j3^«v Suo t) xeooeqeis jidqIels avxi, yta ^evxe: jisvxe jiQagstg iixav o xaSisoioLievog aQtBLtog exeivti tv]v enox^j xai, exxdg anxoxi, au-x»i Tt)v fiaodSoai] aHoXouBiiaav o jioliitt); xou jrgoxijiou xai 01 dXXoi Kqtixixoi. Sga^axQugyol.
Ouaia;, oxav o Iaadx jiagaxaXsi, yia xr\ C,a>t| xou.33 2xo Lo Isach xou, coaxooo, o Luigi Grotto 6gr)x£ Liia Xuar). reLtiaE xo aSuvaito fiEaaio iiegog xonoOEXcovxa; axi]v xgixr| jtgd^t] xr| auyxgouOT] avd|.iEaa axov A6gadLi xai xtj Sdgga yia to uv jigEjrei f| 6x1 va Ouoiaoxei o Luxgdg xoug yiog,34 H auvEJtEia olioj; sLvai 6x1 t| SEUXEgr] xou jrgd|r| yivExai Eva axEyvd xai ywgig ^cor| X0Li(,idxi, xcooig 6ga(j.ati-xd xEvxgo, xdtL nou dqpsiXe va exei auiicpcava lie xoug xavdveg 6gaLiaxixt)g auv-Geqt); nou EJiixgaxouaav xoxe. AjioxEXsixai and (idXig 123 axixoug xai jxsql-XaLi6dvEi aitXcbg 5iio axTiVEg. MoXovdxi t) xqitt] xou ngd|t| XEgdli^si. ait' 6,ti jtr|g£ and xt| Seuxeqt] (xt| auyxgouaii A6gaaLi xai Sdggag), xeXeicIjvei LidXXov aSuvaita. H xsxagxri axT]vf| nEQisxei |iovo svav auvtoiio oidXoyo avdjiEaa axov A6gadjj. xai xov Iaadx (xgidvxa XEaaEgei; axixoi) xai r\ ne^nxt] xai xe-XsuxaLa axiivrj Ba r|xav xaXuxEga va eXEins: a' autr|v, 01 dvo uittiQExeg jtou ei.-Xav ouvoSeuctei JtatEga xai yio axr\v nogeia xoug Jtgog xo 6ouvd xai exouv riei-vei xwga axoug jtgonodeg. xQEtd^ovxai xgidvxa axlxoug yia va jxouv dxi 5ev EvdiacpEQOvxai ax' aXr|0Eia yia xt|v aixia xiig 0Xii|)Tig xou acpEvxi] xoug xai, xeXl-xd, jtEcpxouv yia unvo. To xe^QOxego XdSog, cjaxdao, Jtou oienga^E o Grotto Jtgoa0£xovxag auxeg xig 6uo xeXsuxaieg axiiveg axx|v xqlxt] jtgd|r] yia va xirv enexxsivEL, eivai dxi (igxd xtjv xqIxx] axr]vr|, oxav o A6gad|j,, o yio; xou xai 01 ujtT]gexEg xou cpEuyouv and xo anixi, npEJtEi va yivsi aXXayr| oxt]vt|; oxr\ lieot] axgi6(i; Lita; ngd^t);!
O «ngojxdyovo;» KpT]tixd; noLTjtr]; ngEnsi va avxiXT|cpQTiXE xr\ SolilxV) a6uvatri.a xr|c XuoT|g xou Grotto xai ExavE xdxi Jtou 8sv 0a nsgiLiEVE xaveig and Evav «Eiravaaxdxr|»: axoXou0T]a£ xoug xavdveg! Eivai ngoipavEg dxi ei-ariyaYE xig auvxoLiEg axT)v£g a' auxd irou 9a LWtogouae va anoxXri9EL Seuxeqi) xou ngd|ti (xr| 6euxeqt| auyxgouaii A6gadii xai Sdggag, xig axTivsg xou §u-nvT]Liaxog xai xou vxuai.Li.axog xai xttv anoxaigExiaxTigia axiivf|) dxi-ndvo yia
Auto QULiSaivEi axa ayyXixd Liuaxf|Qia, axo yaXXixd Sacrifice a"Abraham, axo Rappresentazume di Abramo ed Isaac xov Feo Belcari, oxo Abraham sacrifiam tou Theodore de Beze, xa8d>g xai axa axexixd yEQ^iavixd figdfraxa (yia xa eoya auxd, 6X. xov 6i6XioyQaipi>td o6T|yd, evdxT|TEg 1(6) xai (y)). Sxo 6od(ia xou de Beze, xo ojtoio EKtdg alio xov JtodXoyo xai xov EitiXoyo e^el xgeig jiod^Eig (I, 476, II, 125, III, 322 ax.), r| afluTOLiia xou Lieoaiou iieqouc yivexai ELicpavrig 6x1 fidvo into xov agiSno xo)v axixcav, ccXXd xaL ajto xo jceqi£x6lievo: r\ 8£ljxerjr| itgd^n curoxEXEtxai aitXtog ano Eva xooixd (jx6. Keegslra 1928: 41-2). BX. EJtiorig Reckling 1962: 87. O Reckling avacpsQei xo ev6iaipEgov oxolxeio dxi o OXXav66g 1101^x1)5 loost van den Vondel (1587-1679) EyxaxeXeiiJiE xr\ ouvBeaT) evog 6pd|iC!xog yia xov ASgadu, axgitrog yiaxi Sev ^jrogouae va avTmextDJuaei ta jigoSXT^axa jiou e6exe xo aouvaiio iiEaaio ]re-0Og (6.H., aa. 88-9 xai 123).
'Eva; dXXog jtoiniri; jtou m^f autr] xi"| Xuat] f|xav o Jacob Pontan (1542-1626) oxo 6odna xou Immolatio Isaac (lngolstadt 1594). BX. Reckling 1962: 87. Kaxd xa dXXa, xo egyo xou SiaifEgei xooo noXu ajio xou Grotto, iugxe 6ev ujidoxEi x.aiiia jiEQiJtxioar] va EjtT|gtdoxr|xE ano xo ixaXixo Egyo,
234
WIM BARKER
ePHlKEYTIECO APAMA
23?
va iiQoaÖEOEi Evtaar) axryv axu,ööcpaiQa nov ngoanada va ör||tiouQyr]a£i axo ujxöAotjxo Egyo xou, aXko. xai yia va H>ii)oei jx£giaaöx£go 6ögog oxr\ «ÖEuxsgx] jtQd|r|» xou. 0 axoixög xou jxoir|xii px Ttjv jigoa9r]xr] xr]g aui",r|xriaTtg avd(.ieoa axov Aögadu, xai xoug ujtripExsg xou Eivat £jiiar|g cpavEgög. O ZocpEp xai o Zi|ijiöv, xrov ojioitov r| jxapouoia oto Lo hach elvoa xaOaga TUitixf),35 [ta9ai-vquv Ti 6ap.ai.vei xov aqpevxr] xoug xai \\e xtyv jtoAu ar|u,avxixrj aup:6oA.r| xoug.o' auxx] xr] axr\vr\ jtqoo0exouv jiia EmjxA.gov 6idaxaar| oxt|v axixöatpatpa xrjg aydrr/iq; xai axo jxveuft.a xrjg auxoOuaiag ixou xa.paxxinQiil.Ei oA.6xAr|po xo spyo.
0 Kprrxtxög jxoir|xri5, EitiJiAiov, ETXixiryxövEi xdxi ax6(|r): xo spyo xou Öev exei 6110 arpela xopüqxoar|c, ömcog to Lo hoch, aXkä xpia: xov aycova tojj Aöpaöjt
xr; Sögga («OEuxEgr] Jigdigr]»: ax. 201-554), xov aytüva xou [iE xov 2iu,Jiav xai xov 2orrj£g (veo axoi/eio, «xgixri jcgd^ij»: ax, 555-744) xai, xeAog, xov ayiuva xou u.e xov Iaaäx («x£xagxx| Jipäigr]»: ox. 745-1044). 'Exai xdöe «jxgd-|tj» exei xo ötxö xt]5 ar|u,£io xopwpaiar]g, xt) 61x1) xr|g öga[taxixr| Evxaar], yiaxi
01 xgeig ixou jipoava<p£p6r]xav axoXottBoirv xr|v ayy£\ia xat xt|v jiqü>tt] avxi-ögaar] xov A6gad|i («jxptuxr] jxpdigr|»: ox. 1-200) xai axoA.ouÖoiJvxai ajxö xt|v EJiiaxpocpri axo ajci/ti xat xr\ ovvdvxT|or| xr|C 2dgpag |xe xov Ioadx («jx&\mxr\ jigd^t|»: ax. 1045-1194). Aivovxag avxr] xr| So^ir) axo Epyo xou, o Kgr|xtxög jiolt|xti5 of (-iTcXrigtoaE xo xevö axo |xeaov xr]g taxogiag- xor]ainojrotii>vxag anhbg xoug ujxr|pEXEg, jrgoojxd0r|aE va oiiasi axo xoivö xou \iia iöf.a yi' auxö 710v 8a jtgejtEL va OEutpouaE xo &uaxoA.öxEgo or]u,£io xou aytova xou Afipaöfi (.iE xov eavxö xov: xr\v xpir|p.£pr] jxopEia jidvco oxo 6ouvö Mogia.36 Aev [uto-gouos va avajiapaaxf|0£t xi) öiaöpo^tT] Jidvoj oxt] oxryvx], o xgöjxog ö|xujg nou 6qt|XE ym va xt|v uiio6t|Xcdoei Eivai iiovaötxoj. Av ujxr|g|e xdjxou EJiavaoxa-xixöc, eLvai a' auxö xo ar)|iEio! IlgoaOEXovxag ogiofiEveg axr|ve5, xaxd<pEgE va yEnioEi xo |XEOov xov 6gd|xaxo; oe xexoio 6a0(iö, tboxE, öxav Enixsigei xavEig |jta ÖLatgEOTi oe itgd^Eig, avayxd^EtaL va xga6r||EL tt| öiaxcogiaxixr| ygan^T] avd(.ieaa oxt| ÖEiixEgr) xai xryv xgLxr| jipd^t] oe öiacpogExi.xö or|[iEio an' 6,xi
35 Tia xov xtigiafio xox> QÖkov xcov ii7iT]gET(bv ysviKa, 6>v. Bakker 1975: ut^l 38, Bakker 1978: KEqp. 3.2 «m Bakker xai van Gemen 1996: 46-7.
36 n6. QßiyevTig VIII 3 (öiö^ioypaqiixog oörjyög, evoxTixa 2(6)): «''Vade in terram excelsam''. [...] Quo hoc spectat? Ut dum ambulat. dum iter agil, per totam viam cogitationibus discerpalur, ut hinc perurgente praecepto, hjnc vero unici affectu obluctante crucietur» («"IIt|yaiv£ axo 6ouvö". [...] Iloiog eivhi o 0x01x05 xoiixou; 'Oxt, evd) jieq-jtaxd, evii) xdvEt xr) äiaoQOjti), 0a ajiaoaaaexat and xt? axEtjjetg toxi, 0« öaiiavite-xai xai Öa yivExar xou.^idTia tcie^ou.evo5 ajrd ttjv evto^t] tou ©eoij xai xüjluöu.evoq ajtd xtfv «ydjxri xov yia xov uoväxoiöo yio xou». 116. ejilöt]c, eva x^pxryu,ct xoti MgAe-xtoj) llT|yd, 00. 199-200 (öiSAioygacpixog 0öt)yög, EVÖtT|ta 2(6)): «Mt]Ö£ xav oxgd-tav aüvxonov xot: BeI/vei, a).\& xai liaxgciv xai 6oiiv[ö8t|, Siä va uaxnaivEi ueoio-aöxEQOv xo ndöoc xai va 6apaivEi xtg 0Xtt|ieg TX|g natoixt]g exeivt)c xaoölag xou Aögad^i».
axo Lo hach. H avyxgouar] A6gad[t xat Sdggag, 1x0x1 axo sgyo xou Grotto 6iaöga^axi£,Exai axrjv xgixri jxgd|r|, yivExai avxö\iaxa |iEgog xr|g 6£iixEgr|g jtgdlrig, r| ojiota £,wvxavEUEi axö(ir| xx\v jxgoo6f|xt| xmv avvxofitüv axT]vcov 1] ÖQa^iaxixri evxaar| axr|v xqixt| Jigdc;T| EnixEvxgcjvExai axr) auyxgouat) |i£ xoxig ujxtigExsg, ixou, auyxgovcog, unogeL va 9Emgt)9Ei oag xo uxjjriXötEgo ar)u:Eio xrig zjiiz&oemt;, xo ar][iELo 6T|Xa6ri Ö3xou au|x6aLvEt t| (XEydXi) aXXayr| axov von xou A6gad|i, (tia aXXayri ixou Xeijiei evxeAxm; anö xt|v xgixri jxgd^t] xou Lo hach.
Ajt öXa amd |iJiogEi xavEtc va ujioOeoel öxi o JtOLT)xr|g auveXaös xo egyo xou x©qlo^£vo oe jigd^Eig xat axT)veg. Sxa aw^öjiEva xeifteva xou ögdftaxöq xou 6ev ajiavxd xavEva ar|(.td8i uiag xExoiag 8tai.gear]5, jr.agäXXr|)ia 6|icog yvoj-gLtou^iE öxi 01 ujietjBuvoi yia xr\ nExd5oar| xrjg Ovotag xov A6ga6.pi tbg E^äg 6ev Tt] OEtugouaav r] 6ev r|9EXav va xr\ ÖEtugouv OEaxpixd Egyo.37
H Ovoia rov ASgaäpi jtgEJXEi va Ö£u)gr]Ö£i laxogia f| ögd|xa, «taxogla ibti-XiiicpEXEaxdxT]» r) «6gd]ta lEgöv» (6X. o. 226 xai or]]t. 14); «PaivExat aixö xo xei-|tEvo oxt o jxoiT|xr|5 Eixe xaxamaoxEi auvEi6x]xd ]ie xr| auvösori Evög Egyou itou EHQÖxEixo va jtagaoxaOst; Kdnoiot (isXExrixsg a]tq;i6dXXouv yi' auxö.38 TTgöa-(paxEg EgEuvEg, coaxöao, srctSEÖaiwaav xr) BEaxgixöxr)xa xou Egyou39 xai o Puchner eIuoe xo \xeyaXo itgö8A.r||ia xr]g 6iEu6Exr]aT|g xou axr|vtxou xtogou,4" £3ttar)|xatvovxag öxi xo öaaixö axr|VLXö JtoJJiiirv Oqtjoxeuxlxwv jtaQaaxdoEütv t]xav «il monte», xo 6ouv6.41 'Exai u.jtogou(t£ va 0£uJQr)aou^£ |.t£ xdjxoia ÖEÖatö-xTjxa öxi t] Ovoia rov A6Qaa.fi ypdcpxrrxE yia xr] axr|vr|.42
17 BA. a. 226. H jrapdöooTi xt]g Qvoiag xov Aßgaäfi Ou^i.^el evxova xov toöjio pe rov ojtoio xiOTCöBv|Kav ta igya xov Shakespeare. Ja «Quarto» (not) 6r(|t0öi£'uxr|xav öoo ^otias) xat xa «Folio» (nou 6t]p:oat£ijxrjxav [tcxd xov ödvaxö xou ano ouvaoEXqpoug xou r|6ojTOioi'jg) ouxvd &ev exouv uno5iatgear| oe axirveg xat, xautd tfoed, oüxe xav o£ nod|£tg. Ouxe undQxouv EjttxEtpaAiÖEg jtou va ugoaSiogi^ouv xov xiijgo 6gdoT|g ox7]v aQX»l xd9E oxt]vr|g, xdxi KOV Aeiitei xat ajtö xo xpr|Xixo EQyo.
38 BA. EuayyEAdxog 1972:1' xai 1989, xai Saxivv|g 1980: 62 x.£.
39 BA. Bakker 1975 xat 1978. BA. Ejüorg Puchner 19836: 48.
40 Tia (tia ot)tf|Tr|ar] autot'i xou jtQo6Ar|paxog ano tov TsQ^axT], 6A. ToavxodvoyAou 1971:17x.E.
41 BA. Puchner 19836: 49: «['Hxav] ixia yzQi) xaxaöXEUii, not) ou^vd dvoiys aq>r|vovxag va cpavEt (tta ojrr]Aid. [...] S' auxö xo ou^i6axi/.ö oxrivixö ]i)tOQEi. va Jtaixxei dvExa 1] Qvoia rov Aßoaäpi. To antxi xou A6rjadp pc xtg 6uo xgE6axoxd(tagBg St^td xai aQiaxEpd 6a ^tnorjouaE va xojro0ETT]Ö£t axo peydAo dvotyp.a xou 6ouvotr xAeivel pE-xd xuv avaxü)0r)ot] xou A6rtad[t xat xou yiou xou xat avoiyei §avd notv ano xr|v smaxQotfrri xoug. H 9uaia yivtxat axt]v xooutpri auxou xou oxnvtxoü 6ouvoü. H |ta-xod nooEta xou A6gadp yivExai ntOavöv (Jjigöoxd xai axa nAdyia xou xAeioxoü 6ouvou.»
42 O auyyoatfieag auxoü xou KEcpaAatou exEl eyxataXeii|tei xuv i6ea öxi 8a pjioooijae va anoÖEt^Et Jitog EytvE jrodypaxt ftia nagdaxaari. BA. Bakker 1990, anu. 34.
236
WIM BARKER
0PHJKEYT1KO APAMA
237
Tioga hod si5a(j« oxi Sev urcdQxouv piEydXEg SiacpopEg avd[t.£aa axo xpr]Tix6 ggyo xai to Jtgdxuaxo xou oaov aqpogd tt)v e§6?a§r] xr|g jxXoxr|g, Sr]XaSf| xrrv EvaXXayf| xcov OjiiXrrtdiv xat xr] asigd xcov yEyovoxcov, xat oxi o Kgr|Xix6g jtoit|-xr|g Exei Eitupegei xdjxoiEg aruiavxixEc, xgononoifioag oxr| Sga|xaxixr| 6o[*r|, |inoQOW^e va Jtgoxcoor|0ox)ne axov axoXtaaiio xcov ngooibjTtov xou egyou xai xrov (iexa^ii xoug oxeoeidv.
Ogia^evoi [.ieXexiixec; e^ouv emxQivsi xt] Qvolo. rov A6oad.fi bjieiSt], xaxd xrrv djtoi|jr| xoug, 8ev exei apxExr) ogdax|.43 Eivai yEyovog 6x1 uoxeqei ae ipuaixr| xivT|or|, OJXC05 dXXioaxE xai xo Lo Isach, jigEJist 6|jxi)g va axEtpxoujiE 6x1, jiapoXo nou r| e|a)Tegixr| 6gdar| Eivai aTtagaixrixT), m, ouaia xou 6gd|iaxog 6giax£xai axT]v EOCi)tEptxr| Spaar] — [i£aa ota Jtpoatojra. To 6x1 o Jioirrrric; [lag 6sv exqve xdxi aouvr|0ioxo 6ia|.iog(p(j)vovxag xo Sgdjia xaL xa Tcgoooma xou jie xov xgo-jto nou xo Exave, yivsxai cpavEpd ajto xo yeyovog oxi axa dXXa £pya jtou |xag EjiEivav ano xr| XEy6|.ievr| «dvE>Tiar|» xr|5 xgmxixTig XoyoxexvLag cpaivetaL va ujidgxEi nia avdXoyri xdat] va SoOei [-teyaXuxegri eiitpaaT) axT|v eowxeqixti, i|ju-XoXoyixT] e|eXl^t| jiagd axr|v e^iDxegixii Sgdam,.44 Zxr| au^rytTiart nag yia xa jtgoawjia, Xoijiov, 6a jxoejiel 61x10115 va SioaouiiE rtgoooxri axo egioxrina av ujxdgxEl Eacoxegixri 6gdor| r| £a<iix6gixr| EijeXi|r| a' auxd xa Jtodouma.
'Oxav T] Zappa jxaigvsi Evsgyo |xegog oxo spyo, auxo jipoa9Exsi \iia -via 6td-oxaor| axrj Spdar|: r| (.tiixega xou jratSiou (XJiatvEi oxr| axt]vfj xai o A6gad[.i EX£t |iia vsa SuaxoXia va |£:rr.£gda£i. H Eiao&og xric Zdggag yLvExai axdfj,r| mo svSiacpegouaa oxav auv£i6T]TOKOir|a£i xavEic 6x1., eSco, o OEaxgixog auyygacpE-ag 6ev e^ei xt^v Djtoaxr|g(.^r| trig 6l6XLxf|g Laxogiag, dga jiqej^el va sLvai, avE^-dgirita drinLODgyLxdg. Auxo xo yEyovog E%r\yEi jtLGavoxaxa xr| ^dXXov xa9u-axEQT|nevr| e[X(pdvLoii xr)g Sdggag axv) axr]vt). Tr| SXejiouije va xdvEi xr)v regcuxri xt]5 e(.wpdviar] oxo agxexd jxexayEVEaxEQO yaXXixo ^Daxrigio Le Sacrifice de Abraham a huitpersonnages xai oxo XEyo^Evo Dublin play («|iWXTi(jio xou Aou-6X(.vox)»).45 2' auxd xa egya, (ooxoao, 6ev jtXrigocpogEixai xi jtpoxEnm va ou|a-
43 BX. M&Xctt; 1953: 72 xai Embiricos 1960: 1K2-4. BX. 6[ia>g EJiioiqg T£g^dxr|g (cjtv|V TaavxadvoyXou 1971: 20-2 >tai 26-7), o onotog avaaKeudtei xig aji:6T|fELg xoug.
44 \v.6\a\ xai axv|v v.Qr\imr\ xojucaSta, r| eixcpaOT] Sivexai ata JtQOOcdJia xai 6x1 (Jxriv nXonr|. BX. A. rioXixT|g 1964: |_i.0'. Ejti^Xeov, amf\ t| xdoii 6ev j[e@LOQti;Exai |iovo oxo KQY]ir/.6 OiaxQO' 6X., yia jtaed&Lyiia, Kinghorn 1968: 13, o ojtolog xdvei xt]V s^T|g jiaQaxf]yr|aT| axexixd he xr|v EgeX^r| xou ayyXixoii 5pd(iaxog: «'Eva egyo nov xo ev-dLncpsQov xov jivf/d^el xUgicog and xo xi Xeve xa ngoouma xaL xou XeLitei r| cpuoLXT| Kivr|aT| [.iiiocEi va eivai Xr/oxego "6pa|.iaxiKd", and xdxe ducog jiou o Marlowe eypa-1|)£ xo Tamburlaine, to ayyXuto opdfta avenxx'^E oe xexoio 6a9^6 xr| Xeitxr|, jteyLTE/vii XQ^ar) xt]g y?^tbaoag, (oaxe va ejiL6dXX£i axcug OeaxgiHoijg auyvQacpEtg va e^apxmv-xai yta xr]v EJtixoivuwia jtEgioooxepo and xig duvaxdxiixEg xr|g yXiiooag Jtaod ajxd xa ojtxLxd Ecpipt:.»
45 IY auxd xa 6iio Egya, 6X. xov 6L6XiOYgu(pLxd ofty]yd, Evoxiyra 1(6).
6sL, ngdyna jiou ioxuel xat oxo Abraham sacrifiant xou de Beze.41' Ta jjdva yvwaxd 6gd|iaTa, axa oitoia |,ia9aivEL xr|v ouaia xou |j,r|vu|iaxog xou AyyEXou, elvccl xo ftgdjia xou Hans Sachs Die Opfemng Isaac" xo Lo Isach xai. T| Ovaia rov A6gaafi. YnaQjpvv Eniaiig xditoiEC 9qt]axEuxLX£g «0(j,iXiEg», oxtg oJtoi,eg o ooXog xx|g Sdgpag nagouoLatExai ^Eaw svog jtXao|.iaxLxou 6gr|vou, 6r|Xa6ri Evdg 9gr|vou jtou 9a i-tJiopouaE va ExcpEOEi, av o A6pad|x xr|v eixe £vt||.iegcb-oel,48 xaOcbg xai xo xovxdxto Eic. rr/v Bvaiav rov ASqaafi xou Bvllavxi-Vou tioit|xt| xou 6ou aitbva Pto(.iavou xou MeXwSou.4'
Ei-vai (pavEgo ncog e6Xejxe o Grotto xr| XEixougyia xiig Sdggag: eitgeue va anoxEXEi EHJt66io yia xov A6gadn. rigdy(.iaxL, Eivai xo novo ehjtoSio avd[,iEaa a' auxov xai, xr|v ExirXrigtoor] xi|g GEXr]or|g xou ©eou, av e|aLgEaoujiE tpuotxd xa L6ia xa Jtaxptxa aio9r||.iaxa xou A6@ad|i. Ajio xi] axiy|j,r| Jtou t| Xagpa, (iExd asxo goj^aXEa avxiaxaaii, ano6EXExai xt) Suaia, o goXog xx|g yLvExai XiyoxEpo _.or||iavxi,x6g.
H Sdgpa, ojttog 6iajtXd9Exai <og jtgoaaOTO axr| Ovala zov ASgad/*, Eivai agxExd OLacpogExtxri ajio xr| Sagga oxo Lo Isach xai aXXou. E^jxiaxEUExai tov dv6ga xr|g xai xov ayandEr axr)v jxoQeLa xou EQyou, ouvei.&t|xojtoiei 6X0 xat jtegiaooxego xi arinaivEi yi' auxov t| evxoXrj, x* exoi, %>aQig va xo ^sgei, xov 6oT}0aEi va xt|v EXJiXr]gciiaEi. Aev 9a EjrgEJie, woxdoo, va axEcpxou|.iE 6x1 o jtoir|-xr|g xt]v jtagouoid^EL va dyExaL xai va qpEgExai, va axoXouGsi jiei6r|VLa xov dv-6ga xiig xai va ev6L5el x,0Ql? va jxaXExjiEi. H 6ia<pogd eivai 6x1 aycovi^Exai yta xr| i^ami xou yiou xrjg xai oxl evavziov xou A6@ad|i. H 6Laipopd avdjtsoa oxov Grotto, xai xov Kpr)Tixd Jioir|Tr) Eivai 6x1 o Jtpibxog xdvsi xr| (xiyrepa avximaXo xrig au^uyou, evib o SsuxEgog jtgoon;a9Ei va tii 6el cog Eva Jigdoiiuxo, jxou t| xag-5id xou yivExai xo^ixdxia oxi ajto avxixi6E(iEvoug goXoug aXXd ano xr|v ajiEiXV) yia xr| ucot| xou jxaiSiou xx|g, jtou Eivai xai jiaifti xou A6gad(i.
Me xov xgono jiou [lag 3tagouoidt,exai t| Sdgga ano xov Kgryxixo jioir|xr|, (.lag 9u(.ui^Ei ouvExiog exeivti xr|v dXXr] itdva xi]g xgioxiavixT]g jiagd6oor|g, xtjv riavayia, xi] |.iT|XEga xou Xgioxoii. Auxo yivExai, yta jiagd6Eiy|xa, \xz xoug xgEig Ggr|voug xx]g rj (.idXXov ^ie Evav xgij,iEgr| 9gr|vo, xaxd xr] 6euxeqt| auvdvxr|-ot| xr)g jie xov dv6pa XTjg. Aeei auxo xo jioigoXoi, nou 6iaxojtTExai ano avxi-SpdaEig xou A6gad|x, npdbxa o' auxo jiou 0a Xsya^e xgE6axoxd^aQd xoug (ox. 339-60), ^sxd a' sva (tegog xovxuxEga axo xo£6dxi xou laadx (ox. 375-90) xai, xsXog, SijtXa axo xg£6dxt xou (ax. 407-26). H ajc6oxaor[ ixou xti xwei^L a3td TO Jtaifli xx]g EHEXiaaexat jtagdXXr|Xa |xe xa 6ia<pog£Xtxd xpovtxd Ejtbe5a xcov
44 BX. xov 6i6Xtoygatptxo odrjyo, evottpa l(y). BX. ETttor|c Bakker 1978: xwp, 3, ar\[i. 5.
47 BX. xov 6i6Xtoyg«tpr/.6 odrryo, Evdxr|xa 1 (y). BX. EJitorig Reckling 1962: 45-8 xat 151-4.
48 ngdxetxat xuguog yta xtg o^ttXteg xou «Ecf.gat^ xou ZugotR xoi xou Tgriyogtou N1J0-ar]g, jtou aatpo')g ^trteixai xov «Eipgat^». Tia xa Hei^tEva, 6X. xov 6i6Xtoygatptxd o6r|yd, evoxv(ia 2(6).
45 BX. xov 6i6XioyQacpi.x6 0611yd. Evdxnxa 2(6).
238
WIM BAKKER
OOOJV IpEgVEl OTOV vox) TT|g. ExOL, xXflVEl TO JtQOJTO [.LEgOg, oto onolo t1)V ana-oxoXei to iieXXov. 11' auxd xa Xoyta:
Tdaooj aov, vytE fiov, xov xatgo ixov 9eXw axd/trj t,r/o£i, va fiqv atfirjom xoheXiov yXmaaa va fiovftiXrjOEi xai va Swqov xa /tdxia /tov ytdvxa axon ytjg xov Jidxo xai va 9vfiov/tai Jidvxoxe ra or)ft£Qvd fiavxdxo.
(357-60)
H SiaSixaala ano&oxrig exel ^St) agxi-ael: oxEcpTETai eva iieXXov x<u(HS tov Iaadx. MExd and HEpixoug oxixoug jtoxi Xeei o A6padit, yugi^Ei lie xt| Livr|Lir] xr|c axo euxuxiojievo jicxqeXOov, a' Eva xaxe|oxT|v acpriyrNiaxixo (lEgog, jtou ap-Xtt,el (ie xoug nEgitpr|jioug axixoug:
Evvid ftr/VEC, a' eSdaxa^a, xexvo/.tov, xavaxdgtj,
'g xovxo xo xaxogit,txo xai oxoxeivo xovtfdgt.
Tgeig xQovovg; yie fiov, aov 'Stda xo ydXa xo> 6vt,u> /tov,
xi eov 'oovve xa ftdxta fiov, xi eov 'oovve xo (pwg /tov.
EOwqov xi EfiEydXwvEg mod devrgov xXojvdgi
xt zjifojOaiveg oxeg agsrsg, axrj yvojor/ xai ottj XO-QV-
(375-80)
Kai axo xgixo (lEgog, avaxaXei xo noXu ngoorpaxo nageXOov — xoao xovxivd jioxi auyxcovEtiExui [xs to jrapov:
OXdyagov ot/'EC agydg o' iBev.a, xaXoyii fiov, xai /ie xatQ<l(llv7l xagdidv ij/tov Jiagd iroxi fiov r/oxexa xt exafidgwva xov vnvov oov rrj t,dlrj xt egiyov/tov va at Qwgw xt ei%a xagd fitydXr/. Exoxoiftovoov, xixvo /tov, Jiat^ovxag. ficxd ftiva, jzoXXij %OQav tvgioxovftov Jiagd dBgmno xiaviva.
(419-24)
Mjioqoij|ie va £i|iaax£ 6£6aioi 6ti auxri t| Tpi|XEpr|g 6onr|, lee xov jTagaXXriXi-a|xo xr|5 |ee Tig xiogixEg xai xaowidig, anoaxdoEig, (is xt) 6uva|tixr| (iiag oXoEva |E£yaXi)XEgT|5 unoxibpr|aT|g, rtou EvaXXdaaExai fi£ xgauyEg ane.Xmaiag and xt]v jtXEiigd xt); Xdppag xai xr\ lxovotovt) £3iavdXT|T|rr| tod (lE^iaxog, oav ae passa-caglia, xou g£aXia|xou xai xr|g unoxayTig and tov A6gad[i,5" 8sv sivai Tuxaia. AjcoxaXxijiTei ndga noXXd iyyx\ TT|g jtaXaidg, naga5ooLaxr|g iiogcpr|g tod jeoi-
0PHIKEYTIKO APAMA
23')
50  Stlxoi 361-74, 391-6- iietq, o 6o»)voc cuaxojxTETai and tiiv iraQaiTT|Oii tr\z, 2doQ«g
goXoyioii. Kai xeiai[xonoLOJVTac xryv, o Tioivprfc avaxaXjii. ot'v£i6i|xd xrjv jxa-Xaid, naga5ooiaxr) elxovo xr)g aiwviag ndvac, xx|g EXX)pi6ag (idvag.51
Mia dXXi] orniavxixt) oiacpogd avd^iEoa axov Grotto xai xov Kgr|xix6 jioit)-xf) Eivai oxi, svti) T| Sdgga xou Grotto 6ivsi xr| ouyxaTdOEOi] Tr|g iiovo fie tov ogo oti T) Ouoia 0a ava6Xr|9£i, r| Kgr)Tixid Sdgga ano6EXETat yviogig dgoug xov Odvaxo xou ixaidioti xx|g (ax. 397-402). 'Oiiojg o Kgr)Ttxog jioiTixrjg irgoxoj-qei axofir] jiEQioooxEQo: (IE xr|v EjTEXTaoTj xai tt|V £3iE|Egyaaia x?ig oxr|vr|g xa-Td xt|v ojrota ii Sdgga anoxaigExd xov Iaadx, 6r](j.iougy£i \iia Euxaigta yia va jxapouaidaEL (iiav axonx] iieyaXuxEgi) e^eXi^t]. Tr] 6d^Ei [iat,l [xe to Jiai6i xi]g, (idvoug xoug.52 Kai oxav o Iaadx tt| goxd yiaxi xXai.£i Toao, jxgEjtEi va 6p£i (iiav ajrdvTT|ar|, x^Q^g tx| 6oi|0Eia T| tov eXeyxo tou dv5ga TT)g. Avxi yia xo aXr|0Lvo aXXd xWDtS vot|(ia «KXai.oj yiaxi. jtgEitEi va cpuyEig» xr]g Sdggag xou Grotto, 6giax£i auxd:
Aev zxti), yig/iov, xi6oxic„ /tij yvoia&ocu, va 'Qijoetg, xaXdxagdog eh; to 6ovviv d/ie va xgooxwi/octg.
(531-2)
Autt) t| unExcpuyr], jrou Eivai auyxgdvcyg Liia Jtag6xguvar| itou axouyETai e|ai-gETixd OetixV], Eivai jtoXu jiio yvT)oia and xo aBibo i|)£(xa xr|g Idggag xou Grotto. Yjidpxsi a' auxr) xdxi nagajrdvLu and UJtoxcogT)OT): jxaga5i6£i to jraidi Tr|g, ouaiaaxixd exteXei xt) Ouaia. Bor|0d to jtaioi tt)g va |exLVf\aet xctgouiEEvo xov 5g6[io xou irgog xov Odvaxo, yiaxi Isgei nmg 6ev ytvETai aXXicbg.
'Etoi, Exou(iE TT)v sixdva tt|g Sdggag xou Grotto, Eva jxXaaxo Jtgoatorto. ajxgoo&iogiaxo ojxcog jxriyaivei ajxo xo Eva dxgo oto dXXo, and axogyixt| au^u-yog at ixavr| au£;r|Tr|Tpia, and aTogyixr) |.ir|TEga oe yuvaixa jiou xaxagiExai, and xiygT| oe agvi. Kai as avxi0Eor| |i' auxr|v, xt|v aXXr| Zdgga, jiia outuyo 6X0 aydjtT) xai £(,uxiaxoauvri, |iia Euo£6ti yuvaixa, aXXd itgmxa an' 6Xu |tr]xega: Evav l^wvzavo avOgujxivo xagaxxriga, ixavo yia Jtgdo&o xai e|eXiSt|, jiou cpa-vEpwvExai \te xig mo XEJixsg vorpaxixdg ajtoxgii)OEig nou |xjxog£i va 6(ooei 111a yXgioaa ^wvxavri.53
2tt|v OLiiXia xou Etc, xov A6gad.fi xai Iaadx, o «Ecpgai[i» (jag jrXrigocpogEi 6x1 o A6gadii dcpr|oe axouc itgonobsg xou 6ouvou xoug Suo ujtr)g£xeg nou eixe 71a-
xat TTiv ajtdvxTiori xou A6gctd|t (ox. 397-402 xol 403-6). oXoug autoug xoug oxi-Xoug, 0 A6yad|.i Xeel Xiyo-itoXii: «Mt|v xXuic. to naiSi Etvoti 6tx6 xou, oxl 61x6 |i«g.» BX. ivl. Alexiou 1974: 131 x.s.. l&uo; 133,142-3 xai 144-5.
H «avxLOToixr|» ay.r\vr\ axo Lo fsach rtait^xoa and xov A6gad|i, xr| Sdgga xai xov Ioadx- etch r| axiLOOipaLga ylvetol texvt|tt| xai ijieutixt): undgxouv 8uo itou '£eqouv xai evag nou 6ev |eqel.
riEOLaooTEoeg XfijiTOLiEQEiEg yia Tt) Zdgga 6X. otov Bakker 1978: 45-51.
240
WIM BARKER
qei |tai;i tod, «tva |xr| Tig nap' auxcov eotqi dv6gano&to|.i6g npog tt]v iepoup-yiav»54 xai o rgrrydgtog NiJaaT|g nEgtypdcpEi tov A6gadn avr)auxo, «cbg av (xr| ti dyEWEOTEgov xai dv6pajio8cb6£g exeivoi 6odX£dooivto».55 Aev Eivai Xot-ndv jcagd|Evo jiou 01 ITaxEgEg xvjg ExxXr]oiag 6sv e&toaav u.£ydXr| npoaoxr) 0t0115 unr|pET£g. To 1610 ioxdei yia Ta UDOTfjgia xai Ta 6i6Xixd dgdnara tod MEoaicova xai tt)? AvayEWTiarig. 2tttv jtgwTr) nEgiirxcoori [xevow owr|6a>s an' £|to, evco ott| 6EiJTEgr|, av xai eivai ndvxoxe nagovxEg, Jtait.ouv Liixgd novo go-Xo, jrou eXdxioTa ujxEp6aivEi tt| XEixoDgyia tons cog anXcbv oxoXod9iov.
O Grotto xqd,ai|.ionoi£i Toug ujtrigETEg lie tov 1&10 Tgojio, cog anXoiig axo-Xoi36ot»g. 2tt) Qvaia tov A6gadft, toaxdoo, Sev nagoDaidt;ovxai cog «xavovi-xoi,» unrigexEg (ji6. Embiricos 1960: 174) aXXd tog [*eXt| xxjg otxoyEVEtag, nou pcoxoDv xai GeXodv va gegouv yiaxi jiparei va yivouv opioneva jxpdy|iaxa — (is 5uo Xdyia, avaxaxEuovTai ong unoGsaEig tojv dXXtov xai void^ovxai tie tov xpdno not) 6a JtegiptEVE xaveig and 'EXXr)v£g Dnr|g£T£g!
2to Lo Isach widgxei novo nia axryvr) (III 5) ottiv onoia 01 DnT)p£x£g t;tov-tavEfJoDv xdntog, tt| OTtyini acpotj xovg acpr)oo\rv jitoto o A6pad|i xai o Ioadx. O Evag ptoxd tov dXXo av [inopEi va cpavxaaxei rt ounSaiva. Fiaxi liTav xdao OXiLinevTi t) xugia TODg xai yiaxi 0 A6gad^t 6ev dvxex£ va xotxd&t tov yio tow Xtogig va &axgi)aei a" 6Xr) xr| &ia6po[iri una to antxi cog to 6ow6; Msxd axed xdnOD TpidvTa axLxoDg, aicotpaoitouv oti 6ev unogow va dwaoDv ajcdvTT|or| a' auxd xa Epioxr||raxa xai oti Eivai xcoXtJ jtgoTt|idT£go va ^ajrXcbaouv otii axid xtov ednvcuv xai va ndgouv Evav imvaxo. K' exoi xdvouv, Ei&atte ngor)-yoti|iEvtog (aa. 232-5) oti o Kgiytixog jxoir|xr|g ExavE auxf) xr\v oDOiaaxi«d Jt6-giTTr) axrrvr] tod Grotto iSiaixEga ajtOTEXEo^aTixT], 6di;ovxag TODg Dnrigexeg va ExtfigdooDV Tig Dnorpieg TODg npdacono Lie ngdacono |.ie tov atpEVTT| TODg. Me Tig XoytXEg jtagaTT)gi)o£ig TODg xai Ta t]0ixd xoDg oxoXta, od(i6dXXoDV anocpaat-oxtxd axo va (pxaoEi o A6gadn oto urjiriXoTEgo enineSo jtLoTt|g, xaTt nov Eivai tpvoino yi' aDTODg, av Xd6Et xavEig DJt6x|)t| xr|v jtgor|yoD[tEvri oD[tJX£gtq)opd xovg. To EitEio65io Eivat ^tovadixo: 6ev DJidgxEt oe xaveva dXXo sgyo. Eivai tpavEgo, jtioxEDto, 6x1 r| d(i£or) aixia yta xr| 6r|nioDgyia tod jtgEJtEi va avaC,r|Tri-de'i otii am\vr] jcod ODveOeoE o Grotto, evSexetoi djttog va EitTigEaoxrixE o Kgirti-xog jtoirixf|g, d^Eoa r) EitjiEaa, aito (iiav dXXr| Jtryyi'i, (tia 0|iiXia xod tpED6o-XgD-oooxohod,56 oitoD 6gioxoD|.iE xt]v jtEgiygacpii |xiag (pavxaoxtxr|g avxtxiagde£ar]c xtov Djxiigextov (ie xov atpeytT| xoDg.37
O Iaadx 3xagoDOid£,Exai rtdvxoTE tog DitdxODO, jiei0t|vio icai6i, ohod xi av xoi-Ta^EL xavEig ott|v ixagdftoar] tiov (iDaxrigitov xai tod 6i6Xixod bgd^taxog. H
PG 56.540 (6X. xov 6i6Xioyga(pixó oôv|yó, Evoxxixa 2(6)). PG 46.569D (6X. xov 6i6XLoyga(f)ixó QÔrjyó, EVÓxtixa 2(6)). PG 56.550-2 (6X. xov 6i6Xioyua«pixó oftuyó, Evóxtixa 2(6)). Tia xT)v óXi] oDÍ;ŕixr|or|, 6X. Bakker 1978: XEtp. 3.2.5.
0PH2KEYT1KO APAMA
241
DJtaxori tpaivExai öxt Öetogouvxav a7tagatxr|xo yvcögto^a xod xagaxxr)ga tod Ioadx. o 6aotxög Xdyog yt' ariTo itgenEi va avai;r|Tr|Ö£i oti^v «TDjToXoyixTJ» eq-itT|VEia tod göXoD iioD naitsi: agxETd vcopig ott| xgiOTiavtxV) ax£t|ir|, o loadx EIXE ytvEi |tia artd Tig xiigiEg itgoEixovioEig tod itdoxovTog Xgioxou.58 K' exoi, avxioxaar) xai e^eysQar\ OEtogoDvxav yvcogio(.taxa jiod 5ev t)xav ÖDvaxöv va EXei o xagaxxr|gag xod.
Ka(iid cpogd, t) xaxdoxaar| oxr)v ojroia 6gioxExat xai 01 avxiöpäaEig xod ayvoowxai evxEXcbg rj axo (lEyaXDxego nsgog xoDg. Adtö aD|t6aiv£t öxav o TOigaa(iög xod A6pad^ yivsxai avxiXiyjixog tog 6oxt|taata xr|g itiaxr)g xod. Ad-xd xo 6gloxoD|i£ axov QgiyEvr|, axov An6gdoto, otov ADyoDoxivo, xaBtog xai axa Egya xcov Exiigoatortojv xr|g MExaggii()|.tior]g, yta jiagdÖEiy|ia, axov Aou-0r|go xai xov KaX6Lvo. Mia dXXt] jtEgijtxtooT) Etvai o Iaadx va ajioÖex6ei a\i£-atoc tt| Ouaia. Adtö ÖEÖaia 0D|i6aivEi dxav Tovti;£Tai r| Dicaxof] tod, dga xai t) praefiguratio Christi («jcpOTÜJtcoar) tod XgiOTOD»), jrgdy(ia jiod ou|i6aivEi oxa jtEgiaadTEga tiDOTtigia. Kai TriXog, [tJtogfii va tov jtagoDotdgoDv va avri-ögd (.iE Evav mo cpDotoXoyixö Tgötro, va jragaxaXEi ör|Xaör| va xov XDJiT)eoDV. Kai o' aDTT| xr|v jX£gijtxtoar| xaxaXtiyEt va anoÖExÖEi xr) SDoia xai va Eivai DJtdxoDog. DJtdgxet d|i€og ^lEydXo XEgöog: xov 6Xejiodjxe xoDXdxioxov va ayto-vit,Exai.
Adtt) t) xeXeuxata ex6oxt| xod xagaxxt']ga xod Iaadx itagoDoidtExat ajto xov Grotto xai and xov Kgr]Tix6 noiriTi). o Iaadx ExXiitapei tov A6gad(t. va x.ov Xunr)9£t x' etoi SdoxoXedei axd[,iTi nEOiaoÖTEgo xov naxEga va xdvei aDxö noD ngEnEi. E&tü d^wg axa|xaxd t) onot6xr|Ta- xaTa ra dXXa, undgxoDv ^tdvo öiaipogEg, ft£ xDQioTEgri To öxi o Grotto, jxagd xo ax%ta noD enEXE^E, (lexaxEt-gL^exat xov Iaadx aav Eva oxeöov Sedtepedov ngdatono, evcj o gdXog tod Kgr|TixoD Iaadx Etvai ODataoxixdg.
H npcoxx| cpogd noD xov ODvavxd|i£ oxo Lo Isach Etvai örav xov §unvaEi o jraTEgag xod. Tov axoDjte va Xeei «Ilotog (.ie cptovaLEi;» xai «'Egxo|iai» xai xeXixo e^tcpavi^ETai Xeyovxag: «Na 'nai». Exxög aDXOD. ^rjxdEt xx|V d&Eia va xdvEi Odo EgwxiioEig, xr) &EDXEgr| Orr] |.ir|TEga tod, «IIoii jiT)yatvoD[tE;» xai «riaxt Etoai Tdao 6Xt[.i|,iEvri;». Av ajtoxo(.ti^oD|i,E xr|v EVTDJicoar| öti ngöxEiTai yta noXD rtEi9r|vio xai undxouo itaiöi, aDTÖ axgi6tög, vo(ti^to, eivai äod r|0e-Xe o Grotto. o Kgr|Tixdg noir|TTJg nagoDatd^Ei tov Iaadx xt£ rivav svTEXiog ötatpogETixö rgdno. KdvEt d,Ti fratopst yia va 6or|9r|aEi to xoivo xod va OXT)-fiaTioEi xa9agr| xr)v sixöva tod, Ttgoa9ETovTag xdnotEg oxr|VEg piE xsvTgo aDTÖv, oug ojtotEg jtETDxaivfi va |^ag ÖEiSjB öti o Ioadx etvai Eva rnaidi.5'1 Kai Eivat DJidxoDog; Eivai jtpdyiiaTt, xiovo jxod öev 6giaxoDtte a' odtov tx|v
BX. Lerch 1950: 106 x.e. BX. eíiÍoí)? Levy 1912 xai Danielou 1950: 97-111.
Tia \.iia nXiígti avt,iÍTľ|ar| o/etixá lir. tt| pioQqprj xod loaúx roc jiaiÔiox), 6X. Bakker
1978: xecp. 3.3.4. BX. Enior|c Baud-Bovy 19386: 740-1.
242
w1m barker
0ph2keyt1ko apama
243
luiavr) luianoTi -XQU-mcoxXeiaiou tra9r|Tri jtou 6Xéjtou|t£ otov Iaaáx tod Grotto.60
O moiY|TtÍ5 TT)g Ovaíag xov A ógaá/t ú%í 6é6ata tou; Xóyoug xou jtou eíSe ano |ua evxEXróg 6tarpopExixx| ojitlxí) ycovía xov xagaxxfjga tou Iaaáx xai 6r[-(noúgyr|a£ yta to xotvó tou sva élujrvo, euata9r|xo ayógt. Ajió xti [ua itXEugá, itgoajta9EÍ va Sroaet £|.iqpaar| otto yEyovóg óti 6ev eívai Jtapá Éva nmbt, am>. tt|v áXh] óiwog, xaxa6áXX£i xá9e jtgoajxá9£ia va [iryv xov xávei aJtXtog éva ira-6r|Xixó jrgóacojto, Éva á6ouXo Gú^ia, aXXá xójtoiov \it ave§agxT]aía axéil^g, jtou jraít,et xov góXo tou, xov qóXo evóg jxatSioú, EÍvai aXrjGeia, aXXá xai xov góXo evóg néXoug XTjg oixoyévEtag nou, ójxcog o A6paá|i, r\ Sápga aXXá xai 01 ujnripéxeg, jxaíovei uegog oxr| Guaía. Kávovxag auro, o jxotr|TT|g řev xov 6/Yéjtei tog jxpoxúnwori tou Xpiaxoú: ď auxó xo égyo óev unao/Ei ívvog xrig «xujioXo-yíag» jiou eoíaxexai óyi |xóvo axo Lo Isach aXXá xai axa jxEgiaaóxEoa épya \i' auxó xo 9é(ia.61
TiaTÍ o Kgrycixog Jtoir|Tfjg Sívm TÓari É|iq)aor| oxo yeyovóg ótl o Iaaáx auv-Egyátexat ^ie xov jxaxéga xou oxr|v exxsXEari xtig Guatag; Ha va ajr,avxr|aou}te oxr|v eq<íixr|aT| auxf], TtgÉJtet va aaxoXr]9oú|.iE iíe xo xevxgtxó ejiEiaóóto xr]g óXr|g taxogtag, xo Akedah, to «&eai[i,o Tou Ioaáx». Aúo cpopég, axoug ax. 787 xai 791, o A6gaá[x í;rjtásL ano xov yio xou va ajiXcóoEi xa xégta xou yta va xov Seaet, aXXá o Ioaáx 6ev ouaLiogťptóvETai. Apyóxsga ó[tioc, óxav xou Xéei óxl xai t| ^i^xÉga xou tégEt yta xx] 8uota, ajrXcóvei xa y£Q\,a xou \ik xr| 9éXr|ař| xou xat XÉEt:
ééae lie, xvgtj fiov, aqnxrá xai azáaov va aov óříf <u, óvxa xagáoaw axo otpayí, pirj Xáyet va a' ayyí^uj xai Jiéa<i> 'g xéxow (pzaíoifio orov ajioycogiOLtó /.tov xi evgw xo Ságoc: oxrjv xpvxv '? *ó 'aqiaXa axavixóg fiov.
(835-8)
o Iaaáx exxeXeí o ÍS105 xr\ 6uoía, xo 9ú|ia ouyxaxaTÍ9Exaf ^r)xáet va óeSet y£-gá, xa9(í)5 <po6áxai ^f|jtwg, avxt6gá>vxag oxo \mř]h\io xou fiaxatgtoú, xXioxarí-oEt xat avxtoxa9et xat \.C auxó xov tqójio ayyí^Et xov naiépa xou, SívovTag éxol xt|v evxúrauari óxt xo Gúiia eívat ajigóGufio. Auxó EÍvat jxou o Kpx|xixóq jxotiiXT|5 OÉXEt va aiiotpúyEt ojTtoaSŤ|jTOX£' óěv 9éXet va 5oú|XE tov Iaaáx ntg
611 Agyet xájtitooo va |u]mí|oEt xat 6f:txvet xánota ajigo0u|t[a: ox. 485-8 xat 493-9. BX. £jtirjr|5 Embiricos 1960: 175, o ojtotoc éxet 8ta(poQEXtxf| yvdiriti, xat Btikker 1978: xecp. 3, arm, 52.
61 Tta (ita JxXf|QV| augiíxvioTi ox^xixá |íe xo jfóao ax|navxtnó EÍvat yta xov A6oaáit (xat yta xov rrotrixt)) va xávet xr\ Qvaia fia£,í ne xov yto tou, 6X. Bakker 1978: xetp. 3.3.6.
á6ouXo v) angó9u(.io 9ú^a aXXá cog xánoiov jtou \iě xr\ OéXr\ar) xou jtatgvEi EVEgyó népog oxr| Guata.62
Avxí9£xa |i£ tov Ayafié|Jvova,tó o oixotog imoqeí va agvr|8eí va OuatáaEt xt]v xógíq xou yia xo xotvó xaXó, o Aópaá|i 5ev éxet 6uvaxóxr|xa emXoyTÍg óoov acpogá xov yto xou,64 jigay^ta nou aiiN,atvEt óxi, ajió Sgaitaxtxr) ájiorfr\, eívat éva Jigóatujio ^ie JtEgtogia|iÉvo jtEŮto 6gáar)g. Mnoget 6É6ata va jXEgt|iÉV£t hk-vetg ajtó auxóv xóGe Xoyr); avxLÓgáaEtg, auó XT| atojmngri uitoxayri rág xr]v anó-yvcoor) xat xi]v avoixxf) EĚÉyEgav] evavxtov xou 9eoú, oxo xÉXog óficog o Iaaáx 9a Guoiaoxet oúxarg x] áXXwc.
nrág cpxávEt Évag áv9ga>jtog oxo ar||isío va GuoiáaEt xov tSio xou xov yto; Tt EÍóoug áv9gconog EÍvat; flota r|xav r| avxt6gaoT| xou A6gaá|j óxav áxouae xiiv ayyEXía jxou xou éówoe o AyyeXog xat jxojg, jtou 6gr|xe xx| Ůúva|.iri va jrágEt |ia-^í xou xov yto xou axx|v xogucpr] xou 6ouvoú yta va xov 9uatáaEt; H 6t6Xtxr| toxogta 6ev jrag 6ox|9áEt xat noXú. Mag XÉEt ajiXróg óxi o A6gaá(4 or|Xft)9T|xe xat étpuye (řev. 22.3)' 6taxr|grí0r|xav itóvo óuo cpgáoetg jtou ajioóíóovxat o' auxóv. H p.ía (ox. 5) ajiEuGúvExat axoug ujrr|QÉx£g xou: «Ka0toaxe aůxou f.texá xfjg óvou, Ěycb óě xaí xó Jtaióágtov uieXeuooheOo ecog (1)6e xat jtgooxuvr|oav-xeg ávaoxgÉxlJfiinEv Jtgóg ů(,tag» xat r| áXXii (ox. 8) axov Iaaáx: «'O 0EÓg 6t|i£-xat éauxa) ngó6axov Etg óXoxágntoatv, xéxvov*. Ot IlaxÉgEg xx|g ExxXr|otag, 6aatí;ó|,tEvot ď auxf] xr]v taxogta xai S7ir|QEaa[iévoi íotog ajxó tt)v tSéa óxt jrpÉ-jiEi va GECogEÍxai 0)g JTQOEtxóvtar| xtig 9uatag xou Xpiaxoú, axoXoú9r|aav xrjv tSta ygan!."): o A6gaá]i ujtaxoÚEt a[xÉO(oq xat axoXouBEÍ, xov ógó|iO xou, 6á-Covxag xov amor dei Jtgtv aitó xov amor carnis.''5 Ilgocpavwg, 9etogoúoav xrjv jxgá^r] xou A6gaá|.t eíjaigexixó ejiixeuy^a, xaGtóg, ^Éoa) ^tiag «jtXao|i,axtxrjg» ajióxgtarig nou 6átouv axo oxó^ta xou, ngoajiaOoúv va óetSouv jttóg xá9e áX-
62 Ynágxet |ióvo éva égyo axo ojroío r] jigoSufiía tou loaáv, va SeOeí xat va SuotaoxEt xovtL.ETai óao >tat ott) Svoía xov A 6gaá/t, xo xovxáxto Eig xyv Ovaíav xov Aůqaáf.1 xou Postavou xou MeXmSoú. Sxextxá \\z auxó xat |xe xo noxtěo xou «jtgó6unou Oú-|.taxog», 6X. Bakker 1978: XE<p. 3.3.7. BX. EJttorig M. Alexiou 1990.
63 SxETtxá [tE xo «5gá|.ia xou A6yaá|r» oe avxtfieor| ne xř|v XQaycoSta, 6X. Bakker 1978: XEtp. 3.4.1 xat 4.3.
64 116. Kierkegaard 1985: 104: « Etoi, o Aěpa<i(j irgénei arjiijaXmg xártoxe va Euyóxav xo xaOr^xov xou va é|xav va ayajrá tov Iaaáx [i£ xov Tgójto Jtou Jtgéjret xat agttótei a' évav jtaxéga, ójitog óXoi 8a HaraXáňatvav xat 8a Ouuávrav yra jtávTa- 0a ngé-Jt£t va Euxóxav xo xa6x|xov xou va t|xav va OuatáaEt xov Ioaáx yta xo aúvoXo, (úaxe va EpjrvEÚOEt Eittcpavsíg irgáEEtg oxoug itaxégi-g — xat ngénei va ÉtpgtxTE oxefióv \ut tt| <jxf:rjjr| óxt xéxotEg s,xtOu|itEg i)xav ajtXróg jtEtQao(tot yť auxóv xat 0a éngens va xtg avxt(texco3ttwEt tug IlEtglj:o|.toúg■ ytaxt r)fyQ£ óxt o doóiiog xou ťjxav ttovaxtxóg xat óxt 6ev éxavE xírcoxe yta xo aúvoXo, aXXá antóg óxt óoxttra^óxav o ídtog.» 116. Ejti-ax|c Reckling 1962: 121-2.
fo Sxexixá tr£ xtg avxíOETEg Suvá^Eig xx|g «áyájtrig xou @eou» xat xr|g «ávájrrig xfjg oágxa;»=Ioaáx, Jtou XEttougyoúv ^teaa oxov ASgaa^t, 6X. Qgtyévrig gcs 29.3 (o. 79).
244 WIM BAKKER
Xog dvOpiDjiog 9a avTiSpotiae ae uia xexoLa ayYEMa.66 Qc, ngog xr| cpisar\ tod jx£igaa|iou, 01 yvibjieg xoug Siiaxavxai: xdjxoioi Oeaipotrv tttv ayyeXia Soxiita-oia tx]g iijiaxoT|c xod A6gadu xai tt]g marrig tod, dXXoi maxeuoDV oti uovo Liia ano aurag SoxiudteTai (6X. Lerch 1950: 50-1, 70-2, 79).
Xxa [nxjTTJQta ue TODg XeiTOOQYixoDg-0pr|axEDTixoDg OTOXODg xoug, t| eutpa-or| SiveTai ott|v uiiaxori toii A6gadu, ojxcog xai axa 6i6Xixd 6gduaxa jiod YQacpTtrxav agyoTega aixo giouaioxaOoXixoDg. Ta figauaxixd jiXeovexTtiuaTa jtod jxgoacpEpei T) avxiOEari iieTa^u ayyeXia; xai EitayyEXiag (xr|g DJiooxEarig tod ©eod yia xo euoiwvo ueXXov tou A6gadu. xai TT|g avOpwjroTriTag ev yeva itEOO) tod Ioadx) 5ev Ta ExiiETaXXeuETai xaveig now aixo xr\ METapguQiuaTp Eivai cpDaixo xo oti oi JipoxEoxdvxEg &paLiaTOupyoi, acpoaiiouEvoi xaBiiig t|Tav oto 66yua Trig sola fide («uovov t| jiiotic oa)t£i»). 6&ivav £Licpaar| iiovo OTrrv jxi-oti] tod A6pad|,i.
O Grotto xdvEi auxo nov 0a jxEpiuEve xaveig arto auxov xai axoXoD0£i xo QiDLiaioxaOoXixo axilla: o A6gaaLi tot) anobiyexai aiieocog tt|v evtoXt) tod ©eou. Ti xdvEi o KptiTixog Ttoir|Tr|g; Ilwg cpEpvei teXixd tov &ixo tod A6gadii axo ariiiEto va ODaidoEi tov 1610 tod tov yio; Tia va to Geoodlie jtio yevixd: Lirp jccog x| Qvoia tov A6Qad/i xopDipibvEi xttv evxaori ueoco evoc oXoeva oxXtipote-qod ayibva; o Sjtoqo; MeXdg to apveixai, DnooTiipitovxag oti, ajto tt| OTiyLii) jtod o A6gadu axouEi xx\v evtoXt| tod ©eou, Dndgxei aia aTaTixr) xaTdaTaax| Xiogig xaLiid 6gaiiaTixT| jxpoo&o.''7 Oqiouevoi iieXETT|TEg exoDv avTiOeTr) yvwLii] xai emxeLgrioav va djcoottiqi^odv oti o Kpr|Tix6g noir|xf|g n@oajtd8r|ae Tigay-iiaTixd va &t]uiougyT|OEi oxov A6gadu Eva jxpoaojito jxod eujiXExexai o' Evav ayuva xai hod, lie apyr) xai ouxvd 6iaxojiT6(iEvr| e|eXl§t|, t] oxcoia yivExai ogaxr) axr| 6pdar| tod epyou (oxig eitacpeg tod A6padu lie Ta dXXa jipoauma) xai Tmo§T|Xu>vETai ano tt|v DnoxEtuevr| «Spdar) SdOoug*,65 <ptdvEi TEXixd oto
«Etpe<iiu»: PG 56.539, renyogiog Ndoot|c,: PC 46.568D, BaoiXeiog SsXedxeio?: PG 85.105C-108B, Xewooxoiiog: PG 45.1025. BX. enlat)g P(U|iavog o MEXa>66g 41. y' 4 x.e. (Tiu xa XEiueva, 6X. xov 6i6Xioygaipix6 oorp/o, Ev6xx]xa 2(6).) 'OXeg auxeg oi i|)Eu8o«rtavxr)oei5 Eiodyovxai rj azoXouOoi'vxai tmo (pgdoeic xod xxijiou «od8ev xiov toiodtiov dvtEinEv 6 6ixaioc» («Ecppaiu») t) «to6; aim Einag;» (Piouavog). O Qqi-yevT|g, axt)v ouiXia tod yia tov A6padji, eivai and xoug Xiyoug itou oev eiodyouv xe-xoiec i|i£DOoaitavTT|OEig, aXXd ouoXoyei (I, a. 78): «lanti patriarchae cogitationes non valeo perscrutari nee scire possum» («6ev sipai oe 0eot| va 6ieio6dooj otic oxeitieig evo; xdoo iisydXoD iraxgidgxi 01Jte ujiogcii va tig yv(ugii;io»). BX. EitioT|5 M. Alexiou 1990.
67 MeXdg 1953: 72. O Embiricos (1960: 182-4) exei xr|v i6ia yviouri-
68 Tia xov ogo action of depth, 6X. van Laan 1970:116: «Ejtoneviug, [o ODyygacpeag] ava-TOipEDXxa SiiuioDgyei uia 8gdoii 6d0oDg, -tod anugxiuexai ano a(pr|gr|h£v£s ewoi-eg, oi'vaiaOriuaxixEg EvxDJtwoEig, yevixtg i&EEg. avaXoyec eu^eiqies, pvOixd ^agdX-Xr|Xa xai xoaiioXoyLeg, as exeat] ue xa onoia hqejxei va iScoOoiiv xa jxgdacoixa xai oi DitoOeoEig TODg.» BX. £jiloT|g ao. 148-9 xol 155.
0PHIKEYTIKO APAMA 245
OT)]iEio va Ouaidasi tov yio tod." O KgrjTixdg jioitixt|c oarpcog avTiXa(j.6dvETai oti o A6padii Eivai nQiDTaOXxixiig xr]g jiioTT]g ^idvo jxet.6. xo yEyovog, /xerd xt] Owia, x' etoi xov &di,u v' apx^Ei tt]v Jiogeia xod «oxoDg np6no6Eg tod 6ou-vod, 6xi ott]v xopDopr]», oixrog o Grotto. o Kpx|xix6g A6padp: 6ev ajxo6exETai ajxo tx|v apxT| tt] ODaia 11' Eva 0piaii6eDTix6 Tpayoi)6t oto ojtoio jxpo£ixovi£,E-Tai o XpiaTog, aXXd SextvaEi anapvoDuevog tov 1610 tov 0eo lie tx|v xpioiux| £qo)tt|OT|:
Ki edd Jioia va 'vat ij atpoofif] hi rjXXa^ec; xo ay.oito oov xl £jz£Qao£ xo oiildxvoc, oov xl rj(p£Q£g xo Bv/xo oov;
(49-50)
o A6padu DJioXEiJXETai oe nioxri: 6d!,£i Eptt)xr|LiaTix6 otttv EixayyEXia. DnoOE-TovTag 6xi o 0e6g dXXa^e TODg ogiaiiotig tod. Ito xeXog oiiiog, a«po6 xdvEi jtoXXd 6r|LiaTa ngog Ta LiJtgog aXXd xai npog Ta itiow, Ta teXedtolo airo Ta ojtoia ixpoxaXoDvxai i5iiog and xig avxiitagaOEoeig xod lie xx\ Sdppa, ojgi|j,d-L£i. 2xx|v avxmapdOEori tod ue Toug DJiripexeg OTODg itgoitoSeg tod 6odvod, yi-vETai o yEuaxog ji£ixoiOT|ar| 3xga)xa0Xr|TT|g xx|g nioxx|g, hod 6ev DnoxDrtta ajxXiog otX|v ayyEXia, jiod 6ev eivai Eva dSouXo ogyavo axa x£gta tod ©eod, aXXd jtod ETOiiid^exai va £XxeXeo£i tt) ODaia ojrujg o oDV£pydxr|g tod, acpooia)-nevog axo xa0r|xov ue 6Xt| tod tt)v xag6id. Yipiyvexai iioXd jxio ndvco ano xa ogia xx|g £Xiti6ag (ax. 473-6) xai xr]g eiutioxooDvr|g (ox. 497-8) xat yivExai opa-(iaxioxfjg, x' exoi 6Xejx£t xr\ o%eor\ oXcov xiov jxpayiidxiuv iiexa^D xoug: jxepa aixo xoDg uixgoiig XoipoDg xod avOpdmivoD ixovod avxiXau6dvexai xa ogr) tcov oxe6liov tod ©eod.™
To oti o ASpadLi, iieaa aixo tt] oDC,TiTT|OT| tod lie Toug DJXTjgETeg tod, exei (pTaaei o' sva tooo Di|)r|X6 Eixijx£.6o, 5ev axiuaivei oti 0a oxotojoei Twpa to rcaL-6i tod lie tt|v arcdOeia evog otoiixod. nagaLievEi gEaXiatT|g xai exei aDvei5r|OJi tod oti odto hod KQZKEi otiVTOiia va yivEi eivai Liia Jipd^r] cpgixaXEa. rva)git;ei ejtiarig oti 0a eivai xpoiiepo nXtiyLia yia tov Ioadx xai oxi jipejxei va 6pei evav xpono va tov jipoexoiudaei (ot. 753-6). Aev eivai Xomov jxapd^Evo jiod, Xiyo jxapaxdxio (ax. 759-60), o Ioadx jtagaTr|gei oti o jxaTegag tod xXalei.
BX. Teggaxris ott|v ToavxadvoyXou 1971: 20-2 xai 26-7, xai Psichari 1930: 614. Tia pia XejiTOUEgEcrxEgT] aut;iiTTiar] axexixd u' UDxr') xt]v eoidxeqlkti 0iiyxgouar|, 6X. Bakkerl978: xeip. 3.4.5.3.
116. QgiyEvr|g GCS 29.3, a. 79: «... ut fide elatus terrena derelinquat et ad superna conscendat» («... oixiog (i>oxe, eEu\|)(i)LiEvog and xx\v niaxr] xov, va acptioEi 6Xa xa yr|i-va ^gdyuaxa jiloco xod xai va aviji|>a)8ei jTgog xa ut]jr|XdxEga»). O A6gad]i exei ipxdaei oto enijiedo xod «jivEvuaxixoiJ», jiod, axa egya tod QgiycvT), OeojgEiTai to teXixo axdfiio tod xgioxiavoii jiod jtoOei to loavixo tr]g teXeLuang. ^X. Volker 1931: 141, xaOiog xai 93,117 xai, 119.
24h
WIM BAKKER
GPHZKEYTTKO APAMA
247
'Otov cpxávei teXixó rj ortyfiíj va aiqxüiaEi to [laxalpt, o noirytrig axóu.t) Oé-Xel va ôeí.S;£i óxi o AôgaáLi, nag' óXr| Tryv «nv8ULiaTixóxr|xa» nou éxěi xaxa-Kxr'pEi, Ó6v éxěi yívei xavéva; nagátpgovag tpavatixóg. Aev EĹvaí avaiaOrytog, xa aia6r|Liaxá tou ôev éxouv nagaXúotv auXXoyÍLfTai óxi. av avxr] xr\ ot^lii) o Iaaáx ócóoei xo EXáxiaxo Ôeíy|ia novou r) ayaivíag, ôev 6a u.nogéa£i va cíjxóoei
CÓ5 TO XÉX05:
Mtjôé (pojviáľ,£L^, réxvo fJ.ov, hi 8/xéva Oavaxwveig, fi' ag eíaai ano^ovrnnóc:, zov novo aov va jwvŕtg.
(935-6)
Kánoioi LiEÁEXiixÉc; Éxouv unoaxriQĹ^Ei óxi xa ngóaiona oxr) &voía tov Aôgaá/i EĹvat LtovónXEuga xai auLiôaxixá (n.y.- Embiricos 1960: 183): o AôgaáLi, o axogyLxog Jtaxéga; xai yELtáxog xaxavór)ar| aúgrryog, f| ľ£ágga, t| OTogyi-xŕ| Lírixéga xai maxi) aútrryog, o Iaaáx, o unáxouo; yio; jtou ayaná (iE jtáQo; xoug yovEÍ; xou, ol aipooLtoLiévoi uniigÉTEg nou auLiLi£pít,ovTai. xa 6áaava tou acpévxr) tou; xai EĹvaí étollioi va néaoTiv axr| (parná yia xágr| tov. YnágxEi ayánri xai iióvo ayánr|.71 Eívai xaxavor)tó xo óxi o xóaLiog 6XÉna xov nonytií |rag va EiinvÉEtai anó OEÔaaiió axtg auLiôáceic. Aev auiicpcová). Ta ngóoaina (inogei va sivaí LiovónXEuga, &ev Linogoúv ólko; va x.agaxxrigiaxoúv auiiôaxi-xá. EíôaLie óxi o noirrrn,; na; ôev eíxe noXXá n£gi6iógia eXiyiiiuv oxr\ ór|Luoug-yía xcjv npoaéncov xou: r| nagáôoar) xa eíxE tjôt| ôiiiiLOugyTioei. Kai óiuog, encucpsXTÍBTixE anó xá8e euxatgía yia va xa avanXáoEi óno.>g t)6eXe o íôiog. Eôcooe Otov ayióva tou Aôgaáii evávxia ötov amor carnis iuä evteXio; véa ôiáaraar) xai, ÔtanXáeovrag xr| Liogtpr) tou Iaaáx, xgaxr)0t|X£ iiaxgiá xai anó to nagaLiixgó axÓLiii íxvo; «TUTtoXoyiag», nagá to yeyovóg ótl óívei ÉLKpaar) oxt|v JT.QoGui.iia tou Iaaáx va auvegyaaTEÍ. To óxi r| Kgr]xixiá Ságga Ôívei xr| auyxaxáOEOTÍ xt]c yLa xt| OuaLa xai o xgóno; ue tov onoío xo xávEi auxó, xr) öiacpogonoiouv rjöt) anó xrrv nagaöoaiaxr|, ouuôaxixŕ] Ságga. 'Oao yia tou; unx|QÉxE;, ôev unágvEi áXXo ôgÓLia iť auxó xo QÉLia axo onoío va naítouv xó-00 atiLiavxixó góXo.
Ti yvcúgÍL,oune xiúga yia tov noir)Tŕ) extó; tou ótl íarog ovoiiátExat BixoÉvxto; Kogvágo; (oa. 227-8); 'Eva anó xa ngáyLiaxa Jtou avaxaXÚT|!au.£ EĹvaí óxi ev-ôiatpÉgEtai jtEgiaaótEgo yia xr| ôiánXaar) xaiv ngoaioniuv nagá yiaxxyv nXoxx) (a. 230), ÓTi ôev xov anaaxoXoúv xai noXú xa xaOiEgcDLiéva Ltogipixá axoLXEÍa, ónw; o ngóXoyog xai xa xogixá (aa. 231-2), óxi óliid; xatá xa áXXa qjgovxLtEL
O laxívri; t'XEi ôióoei |J«yóXt) nrjoaoxt) oxo oxoixelo xt]; ayánrig axo égyo. Auxó; eí-vai évag euro xouq Xóyou; nou xo anoxató «oixoyEVEiaxo &gá|.ia» (1980: 74 x.e.)-6X. Eitiot|; Bakker 1978: xecp. 4.4.
noXú tt| ôolití (ao. 232-5). 'Eva áXXo íi)xi]Lia nou aHÍ^EL va ngoiTÉ^ouiie eívaí av o noiiixŕ|; Lia;, extó; anó xo va axoXouOEÍ xo ngóxunó xou Lo hach, ôívei Ttyv EVTÚnwori óxi Eivaí F.nr|g£aa(iévo; ysvixOTEga anó xr|v ixaXixf) XoyoxExvía.
Aev Eívaí ôuvaxóv va avayvaigiaouiiE r] va EniarinávouLie lie OEÔaióxiixa áXXE; nriyé; anó xi; onoÍE; o noix|xŕ|; avxXeí xr|v ÉLinv£uar| xou, aXKá oxi; ngoriyoÚLievEc oeXíôe; éyivs, volúuu, aaopé; óxi xéxole; nryyé; 0a ÉngenE va «vaCiixxiÖoiw axov eXXttvixó x^go xai óxi axr|v IxaXĹa.72 MEXexúvxa; xa ngó-a(tina. 6Xénou|iE axr] Liogcpf| xou A6gaáii xt|v nagouaía lôeiúv xagaxxr|giaxixá eXXtjvlxcóv. YnágxEi, yia nagáÔEiyjia, o lôiaíxEgo; xgóno; lie xov onoío o Kgrruxó; noir|xtí; XEioítExai xt| oxéor\ Li£xa|ú unaxof); xaL níaxT|; xai tt)v avxídear) jiETa|ú ayyEXia; xai EnayyEXÍa;.7-1 'Eva áXXo otoixeío EĹvaí to ag-Xaío lóavixó tou «JtvgULiaTixou avôgó;». to onoío 6gĹoxou|iE OTa Égya tou QgiyÉvT), an' onou anXió0r|x£ ngo; óXe; ti; xaTEuOúvoEi;, au|ijTEgLXaii6avo)i£-vr|; xai ttj; óutixt|; Eugcónr|g' exeí ólioj; ôev 6gíax£xai noxé ouvôeôeliévo he xt]v loxogta xou A6gaá|i. AxÓLir], 6gíaxou[i£ oxo ngóaiono xou AôgaáLi LiEyá-Xr| Éiupaar] axa ôóyfiaxa Tí); EXEÚOEgiig 6oúXr|ar|g xai xiig ouvégyeiag, nou náv-xoxE anaoxoXoúaav xt]v ogOóôo^r) ExxXr|aía.14 Káxi nou iwogsi va BewQxpeí wg tiovaóixó xagaxxr|giaxixó xou ngoooónou xou Iaaáx EĹvaí, yia nagáÔeiy-Lia. t) LiEyáXri Eiiipaai) axo yEyovóg óxi EĹvaí ngóOuiiog xai LiáXioxa auvegyátE-Tai axr|v exxéXeoti xTig Ouaía;.75 Auxó nou EĹvaí Enioiig xagaxxt)giaTixá eXXitvi-xó EĹvaí xo óxi r) acuTT|QÍa xou Ioaáx ExXaLiôávExai 10; aváaxaar\, ngcóxa anó xov AôgaáLi (ax. 473-6) xai agyóxEga anó xov íóio tov Iaaáx (ax. 1117-8) xai xa áXXa ngóacona.* To Liégog torv unrigEttóv éxel ôouXeuteí náva) oe EvxfiXég véa ygaLiLirí: as xavéva áXXo Égyo lie auxó xo OÉLia o góXog toug ôev EĹvaí xóao
"   BX. Eniaríg Bakker 1978: xetp. 4. gt|ii. 13.
" O Kprixixóg Aěgaú^i EÍvai ófioiog lie xov A6gaá[i xou Grotto (xai yevixa xov qid-uaioxaeoXixó A6g«ú[i) xaxá to óxi r| avxí8eor| nexa'£ú ayyeXLag xai ĽJiayytXiag 6ev xovígExai évxova, xouXáxiaxov óxi xóoo Évxova óao oe évav ngoxEaxávxri ouy-ygaipéa- ^EXivá xr|v itogEÍa xou ngog xo 6ouvó lie xr] |TEyaXúxEgT| unaxor|. H Qvoía rov ASgaáfi, (ůaxóao, xXívei ngog xr)v «jtQoxpaxavxixri» áittítyt], xaOióg aipiEgiovei itoXú itEgiooóxego xiógo oti^v hĺott| xou A6gaá|.i xai xig EninxiooEig xr|g anó óaov 8a éôive noxé évac gwnatoxaBoXixóg auy/gaipéag. O Kgi)xixóg noiT)rf|5 uiooexeí ]iia (lÉoii oŕó ang óoynaxixé; SiajiáxEg oxig onoieg eíxe EiiirXaxeí 1 Eugiimr) exeívi) xr|v ejioxn, xai ol onoieg avxixaxorixgí^ovxai xai axo ôgá|ja, lÔiaíxega ^láXiaxa o* éva ógáua \i' auxó to 6é|ia, xo oitoío éôive axouc auyygaipEig |ua Baujiáoia etmai-gía va xovíaouv eíxe tt)v auaxT)gT| vnav.oŕ\ xov A60aáii r) tr|v jiĺoxt] xou (sala fide). H eeť)yt)ar| yLa xr) [iéoi\ odo xov JtotT)TT| jrag EÍvai. 6É6aia. r\ ntaxi) xou axo ogtlóooĚo ôóyna. XxExiy.á lie xt)v ogdoóoĚía tou, 6X. Bakker 1978: XEcp. 4, otjli. 2fi.
74   BX. nxgiaaÓTEgu otov Bakker 1978: x£ip. 3.4.5.3.3.
7<   ľla xi]v ánoTlír) óxi auxó jrgéjtEi va 9e(ugT)ňťí eXXr|vixó xagaxxrigianxó. 6X. Bakker
1978: XEip. 3.3.7. 7"   BX. Bakker 1978: xecp. 3. oiyi. 134.
248
w1m barker
BPHZKEYTIKO APAMA
249
oriuavxixog 600 a' auxo e6(i). H u.£yaXuxegr| au|j[t£xoxr| xoug axo 6gd|,ia, ti avxt|iExcbjuar| xoug ajto tov ;r,oir|xr| aXXd xai and xa Jigdomird tot', ixitopEi xai jidXt va 6eajpr|0ouv xagaxxrigtaxixd EXXryvixeg.77 Tia xt] Sdppa 6ev xQEid^Eiai va jtou|le noXXd. Yitripx6 ndvxa r| axa0£gr| djiotyri 6x1 sivai svxeXcog EXXr)vi6a. 0a avam£p0co novo oxo xgirtXo (.loigoXoi jxou Xeei (237-9) xai axo ysyovog 6x1, ol [ieXextixec; oxoXiaaav noXXEg cpopEg xr] axevr) axear) avd|.i£aa a' auxo xo u.oi-goXdt xai xr) ormoxixri jxoir|aT|.78
'Htav dgaye o jxoixixr|g |iag, jxou EygaxjiE yia eva 0piiaxeuxix6 Q£\ia xai jxou, au|icpa>va xouXdxtaxov |ie d.xi [idXtc; sLita^e, iatog xpT)ainojxoir|ae xdixoieg 0gr|ax£UXiX£g xai OsoXoyixsg Jirfyeg, evag dv0piojrog Lit ^EyaXo Ev6iaipepov yia xig BgipxEDxixEg ujxo0EOEig; Eivai, 6e6ata, aXr|9Eia 6x1 xo 0E|raxix6 Jiegtexd-u.evo Eivai Ggr]ax£uxixd,™ avapuraexai oncog xavEtg av 6a u,jxogoVJaE va eijioj-6ei xo 1610 xai yia xr|v onxix?) xou jioitttt|. Ta EvdiacpEpovxd xou Sev cpaivovxat va eivai xaxd xupio Xoyo 9gx|ax£uxixd/0£oXoyixd, oe avxi0Ear| u.£ xa dXXa &pdp:axa Lie xo iSio 0E|.ia, xi auxo yia xoug jxagaxdxco Xdyoug:
1. O noiT|xr)5 6ev qxxivExat va oEaixeuexai xaOoXou ano xa axr|p.ata xai xoug xavdvsc nou Bexei r| napd&oor]: a. H 6Ei)xEgr| £u.cpdvior| xou Ayyihm (ax. 225-36), xryv onoia siadysi yia va a>0riaei xov A6padu. ae u,ia cxiy|ir| nou r\ EatuxEgixri xou e£eX.ij§t| exei oxa|iaxx|aei, sivai [tova6ixi|.8'1 6. H auy|xt]ar] u,e xoug ujxr|pET£g, nou 6r|u.iougyr|9r|x£ yia va yeuiaei xo neaaio xu,r|n:a xou eg-you xai yia va 6or]9r|aei xov A6pad^i va cpxdoet axo xeXixd oxd6io xttg e§e-Ai^ris xoxj, xai r| 0Ear| jxou exouv ysvtxd axo epyo 01 untipsxeg eivai eniarig liovadtxeg. y. O noirririg nagaXebxei xr|v «npoacpd)vr|aY| npog xoug ujtr]p£-xeg», nou Eivai jxoXu ar||iavxixri axig «o|itXi£g», xaBcbg xai axa Bsaxptxd Ep-ya, yiaxi eivai [da and xig duo tpgdoeig xoxi A6gad(x nov 6iaxr|gr|0r]xav axx] 616X1x1) laxogia (6X. o. 243). 6. AXXa^e xx|v dXXri qigdoT] jiod 6iaxx|gr|-0t|xe axr) 616X1XT] laxogia —exeivr| ^ie xr)v oixoia 0 A6gad|x Xeei axov yio ton 6x1 o i6ioq o Oeo; Ba xouc 6iooei xo agvi (6X. a. 243)— oe: «Aux6 Oa xo ffgovtLaw Eyd)».*'
2. H &vaia tov A6gad/i 6ev exei xaveva ixvog «xtmoXoyia5». nagdXo nov av-xd 0£aigoirvxav jxdvxoxE 105 Eva and xa aT^avxixoxEga axoixsia xtic laxo-giag.82 To novo rtov i^noQEi va arifxaivei auto Eivai 6x1 xo ev&iatpEgov xou 3xoiT)xt| yia xt]v laxogia 8ev eixe va xdv£i \iz BEoXoyixd xai 6oy|iaxixd Be-liaxa.
77 BX. a. 240 xai Bakker 1978: xetp. 3.2.4.
78 m. Psichari 1930: 616 aXXd xai M. Alexiou 1974: 77.
79 'Ojr.105 eivai EirioTig 6c6aio 6x1 0a jtqejtel va x|xav 0gr|axev6nEvog. BX. TEQ^dxi]5 axnv TaavxodvoyXox) 1971: 24-6 xai Bakker 1978: 97-8.
811 BX. jxEgioooxEoa axov Bakker 1978: xeip. 2.5.2.
81 BX. Bakker 1978: XEip. 3.4.5.3.4. xai yL« jreQiaaotEga XEXoia ar|p£ia, d.n., a. 95-6.
82 To 1610 xai xo Lo hoch. BX. TtEQiaaoxEoa axr| ai]u. 58.
3. 'Oxav 6dXsi xaveig xr| Ovota tov A6gao.fi nXdi oe dXXa egya (EE xo i6io 6e-u,a, ODVEi6T]xojtoiEi 6x1 o iioir|xt|5, exxoc ajxd xt) xoriai(,iOjXoii]or| xidv ixapa-oeSoheviov ovo|idxcov, 6ev DitaiviaaExai nouOsvd xov xpdvo r) xov xiijpo djroLi 6ia6ga|iaxit,ovxai xa yEyovoxa. O jioir|xr|5 [.tag aopr|VEi an' k%K> xdBf jiXrigotpogia xexoiod xxjjxod.8' Aev opaivExai va xov Ev5iacpEgEi. 2av o A6gad(.i xou va EivaL onoioaor|jioxE. A6gadn, r) (.idXXov Evag Kgr)xixog A6gadn, xai xa yEyovoxa va ^v &La6gap.axii;ovxai oxoug Ayioug Tojroug aXXd oxr|v Kpr)xr|.
4. O jtoir|xr]g (tag 6ev £v6iacp£g£xai jigojxiaxwg yia xo doy^axixo ujid6a9po xou EgojxT|(.iaxog yiaxi o A6gad^i 6exexoi va axoxwaEi xov yio xou, aXXd jigoaixaBei va ajxavxf|a£i axo egojxr||ia jiwg Evag jxaxegag ixnopei va qpxdasi a' auxo xo ormeio. EjxijiXeov, o Jioir|Tr]g Ev6iaq)EgExai |i6vo yia xov ayajiri-|xevo yio xai 6x1 yia xrrv ujxoaxEaT) fieam auxou. Mixogou|xe EJtiaxig va ava-qp£Qou|LE x>yv \jiuxoXoyixrj jxgoa£yyiar| xou flE|iaxog, &riXa6r) xu,v svvoia xou aycjva xou A6gad^i o>g ^ua jxgoajxd0£ia va exxeXeoei xt| 0uaia \\£ xr| Q&.r\ax\ xou xai ile xapounEvri 8id0Eax|. Kai XEXog, ujidgxEL t) i\upaor\ axo dxi xo 9u-]xa ouvEgyd^Exai 3ig6Buu.a yia xr| Buaia. av xai e6co xa xivxjxga xou noirixi) 6ev axExii^ovxai (.ie xt)v «xujioXoyia». Aau6dvovxag ujtdxpr) nag auxd xa 6iio XEXeuxaia axi|.i£ia, nixogoufLE va ouu.jiEgdvou|X£ dxi o Jxoix|xr|g ^gEixei va £6giax£ xt|v swoia |,iiag EiXixgivoug Ouoiag £§aiQETixd ax|navxixr|.S4
'Exai 6Xejxou|le oxl o jxoir|xfig 6ev aaxoXeixai u.e 9e("axa 0£oXoytag xai 66y-naxog, aXXd EvfiiacpsgExai xugiiug yia xoug avBgiiutoug, yia xa xtvr|xga xai xa aia8r||iaxd xoug, yia XLg (XExa^u xoug axeasig xai yia xt| oxeoxi xoug \is xov 0e6. ndva) an' 6Xa, xo Epyo xou anoxaXuitxEi Eva avBgwicivo np66XT||ia, 6x1 |Jia BgoXoyiXT) aXf|0Eia. To idiaixEpo Ev6La<pEpov xou bsv sivai yia xov 0e6 xai xa Baujiaxa jxou xdvsi, aXXd yia xov dvOpujrco.85 Zu|i(pojva lle xov Grotto xai dX-Xoug, 01 avE^ixviaaxoi xai 9au|iaaxoi ogiafioi xou 0eou sivai 9au[taxa, 6[tujg o Kgr]xix6g noir|xr|g jtgoona9ei va Emar|udvei 6x1 xo [lEyaXuxEgo an' 6Xa xa 9aunaxa Eivai xo 6x1 evag dvOgwjtog OeXei va GuaidaEt xov i5io xou xov yio.
Av djttog 01 jipoBEoeig xou juoir)xr| ^iag 6ev Eivai xugiiog Bgi^oxEuxixEg, xoxe xi X|0eXe va 6ei|ei oxo xoivo xou; «Tw ©ew 66^a vi3v xai ai£i!» Auto (faivExai va sivai o Jiugryvag xou |.ir)vu|xaxog xou Grotto. O Grotto 6ev EvSiatpEgsxai yia xo jxg66XT][ta jxtbg o A6gad)i yivexai o dvGgotnog jxou 6uaidt,Ei xov yio xou. O feixog xou A6gad|i 6ev TtEgvdet xaBoXou ^lEaa and auxt) tr|v e^eXi^ti ouxe o laadx exei xt|v Euxaipta va StrjOEi xr| auyxaxd0£ar| xou. To |j,6vo jtg66Xf|u.a, xaOtbg cpaivexai, Eivai jxtig |rixog£i va auj0Et o laadx, Eva Jtg66Xr|jta rtou exei
tlagaXeuiei EJtiat|g 6Xej xig 616X1 xe; uvaqjo^e; Jtou xdvEi o Grotto, nou sivai agxE-xeg: 6X. Bakker 1978: xecp. 4, or|u. 25.
Tia uia jtXrfgT) auctlxr|aTj auxdtv xai dXX<uv arjiiEiatv, 6X. Bakker 1978: 95-7. BX. EJtiOT|g Psichari 1930: 620 xai £a)jtvr)g 1980: 74 x.E.
250
WIM BAKKER
9PH2KEYTIKO APAMA
251
r\br\ XuOeí aiió xrrv jiagáôoar|. O AyvEXog eívaí jtou tpégvEt tt| Xúot) x' Éxei Xei-xougysí ott|v jrpayLiaxixóxT|xa cog ajtó [iT|xavtís Qeóc,. Tia rov Grotto, to kevtqi-xó uíxriLia xou ayúva tou A6paán eívat cm oxotcóvei (napaXíyo) tov Ioaáx, jrapóXo jtou ósv to OéXei. Auró ôev EĹvaí jxagá r\ ôouXtxŕ|, ávEu óptov xat auxó-LtctTTj vjraxorj Evóg avôpEÍXEXou, jiou, acprrvovxag xaxá LiÉpog tt| óixrj tou ejti-BuLiía, ujioxújxtel oXoxXiipcuTLxá ott| 9éXrior| tou Oeoú. Mta tétoici UTtaxotí 8é-cooEÍTat xaXú, naá£r\. Kat Xíyo SéXel axó|.ir| yia va 8e(ugri8£Í r| aváxXrtar| xr|g ayyeXiac to; xagjróg auxrjg Tt|g uitaxoŕjg.
EĹôaiiE óti o Kor|TLxóg íiwrrrrjg auXXa|.t6ávEi tov A6paá|.i tog éva evxehíic, ôtacfjopETixó jigóacojto. Kat o ôixóg tou AôpaáLt EÍvaí uicáxouog, auró ÓLiwg ôev cpaivExat va apxEÍ, xa8tóg o A6paá|i tou xaxaXaéaĹVEi óti auxó Jiou npé-jtEt va xávei eívat Lita Bvaía. IY auxó xov Xóyo, jigéjiei va aywvtaxEÍ cóojcou va EJtt.xúxEt (11a xóao |A£yáXr| xat axXovrriri JÚaxr| xat ELiitioTooúvr| axov Oeó, cóote r\ 6ov).r\aŕ) xou va xauxtaxsi lie xr\ 6oúXr|ar| xou Oeoú. Agxel va ôei xaveíg xt| ôr|X(oar| jtou xóvel jigog xo xÉXog xou égyou, r| ojtoía LtJtopEÍ va 8£cogr|8EĹ wg r] 6aat.xóxEgr| %agaxr|gM,aT] o' auxó:
Ki ó,ti rov ócúoeic, rov 0eov, vá 'vai anó xogóiúc, aov: tt]v óge^ij oov ovvrtjgá, ovi to xápioiuí aov.
(1137-8)
AuxoĹ 01 oxtyoi ôr|Xtóvouv óti, otx|v jtopEÍa tou Ôpá^taxog, o A6gaá|.t ÉLtaBE va ouvEiôr|ToitoiEÍ xat va xaxavoEÍ. Hôt) axov ax. 94 jtpooEÚXExat:
xai rn Ovaía nov t,nxác, awoztj va aov rn ótúatu.
Tou x0Etái;Exai ÓLttog jroXúg XQovo<i mí aytóvag yta va avxtXricpflEÍ xt ariLiaívEi itgayLiaxixá va xóvel Lua 8uaía «lie xov atuaxó xgóno» xat va uloBextioel xryv ajtaixoÚLLEVT| axáar|. Auxó xov aytítva jtgooitaOEĹ o jiotr]xr|g va avajtagaaxr|-aet axr| oXTrvfj. H aX^Bivř) öuala EÍvat Lita TTVEULtaxi.xŕ| eLuteipía: oxo XÉXog, o Ioaáx Suatá^Exat jtpayjKnixá xaL, yť auxóv axptôcóg xov Xóvo, itóvo xóxe o AôgaáLt xov jxaígvEL (júolo). ©JtoLog Ouaiáori xov yio xou Ba xov xgattjoeL Auxt'i xr)v tôéa acpoLLoicúvEi EvôÓLLuxa x| Sápga óxav oxéxexul aicüJiT]Xr| xat ôev uvxtôgá, TouXáxioxov óxl opaxá, oxt)v ejtiaxpocprí xou itaiôioú xrjg (ox. 1119-20).86 Ejtoj-téviog, oxo xéXog xr|g Qvaíag rov Aôgaáfi ujíágxsi yvŕiata xagá xat aX,x|ÔtVŤi Euxuxía, evlú ôev uitágxEt xíjtoxa xéxoio oxo Lo Isach: o Ioaáx xou Grotto ôev éxEL BuoLaoxEĹ. AxÓLtri xat av o AyyEXog ôev eíxe éXBei, ôev Ba ytvó-xav Ouaía, ak\á cuikóc, (póvog. Sto xgtyuxó égyo, cooxóoo, r\ áqjtEr) xou Ayyé-Xov EĹvaí anlog aurircxcüiLaxixv|: ôev ujcágxet avayxi) ajtó |ir)xavŕ|g Oeoú, to
3igó6Xr||ia É/Et ŕ)br\ XuBeí. Aev éxei ar)iiaota av t] lôia r\ Ouata jtgayLLaxojtoLEÍ-xat tí óxt. ExEt ŕ\br] yívEt ajtó xr| Sápga (ax. 531-2- Sk. a. 239), ajtó xov Ioaáx (ax. 835' 6X. o. 242-3) xat cutó xov íóio xov Aôgaáfi. Ol axíxot 1137-8 ELijrEgiÉ-Xouv xiyv XEVxgLXtí LÔÉa xou Égyou: Ba (iitogoúoav EÚxoXa va Eniygacpoúv cog Ltóxxo, ytaxí xo BÉLta xou jroLr)xŕj ôev EĹvat r| 6oÚAT|ar| xou Oeoú aXXá xou A6ga-á|i. Sxt^v agxi) LixogEt va éxei xavEÍg xrjv £vxújaaar| óxt xo 6aotxó JtgóoojJto yia xov Ttoirjxtí EÍvat o 0£Óg- oúvxoLta ójiojg o A6gaÓLt yivExat r| XEVxgLXt) Liogcf r).
Ma ôsv eĺxe Xoljióv o jtoLT|xr|g Ltag xaniá 8gi|axEuxLxr| rj ôiôaxxLXTi jtgófiE-ar|; Auxó xo Egéxr]Lia ôixatoXoyEÍxat, volií^oj, oxr|v itEginxtoar] evóg jtoir|xŕ| jtou Ôev aitoôĹÔEi xov Aôgaáii wg xújto, tag Éva E|atpexLXÓ itapáÔEtyLLa ujta-xor|g, ójiojg xúvel o Grotto xat úXXol, aXXá jtou aacptóg jigoajtaBEÍ va xov jta-pouoLáoEL tog Évav auvr|6iaLiévo ávBpcojio. o oitoLog, oe lilo auyxExgi[iÉvr| axty-|xŕ| xrjg £íor|g xou, itgÉJtet va ôlíotei Évav aytova E|aLgExtXT|g ajtouÔaióxr|xag. O juuT|xr|g irgÉJtEL va eĺxe xoug Xóyoug xou yta va EJttXEVxgtóoEt xo Égyo xou axov aytóva ft£talú amor carnis xat amor dei, Évav aycóva Jtou o ASgaÓLi LtJtopoúaE va XEpóĹaEi Ltóvo fxÉato xiig jtíaxt^g xou axov Oeó xol xr|g xaxavór]ar|g rrjg or|-Ltaatag xr|g Ouaíag. Ttaxí auxóg o aycóvag ôev eívol xáxi LÔLaíxEpo Jtou ouLiôat-vel (ióvo axov Aôgaáit, aXXá xáxt jtou éxei va jtEgáaEi o xaBÉvag. Aev xpEtá-i^Exat va BuaiáoEi o xaBÉvag xov yip xou r\ va 6u0ioxEt oxo ajtóXuxo axoxáôt jtou ÔT)LLtOUpyEÍxaL oxr|v xapôtá xou AôgaÚLt ajró xo ayEcpúptoxo x.áoita LtExa-^ú ayyEXtag xat EiiayyEXíag. To £ptí)xr|(,La, ojoxóoo, «jttog 0a ^tíoel o ávBpio-jtog;» EÍvat Epcúxr|Lia xou xaBÉva xat yť auxó o jionrrrig [tag avajtaptoxá tov A6gaá(.t lie tov Tpójto itou to xóvel xat óxt cog tov ajrapainXXo uitEpaanioTti Trig jiiaTiig ŕ) tov «aBXTyrr) Tiig ujtaxorig» aXXá cog Évav cruvt)9io[iévo ávBpcoiro, Évav jtaxépa lie oixoyÉVEia, o ojtoĹog, Xóyco xr|g jríaxT|g xou xat xr|g oúvaitrig xr|c SÉXT|ot|g xou, XEgôtuEt Lita ôaBstá yvcóar) xou xt ocpEĹXEL o ávBgtojtog oxov Oeó xat jttóg va x á vel xavEÍg \iia ôcogEÓ av BéXei va xr|v xóvei.87
H Ovaía rov A6gaá/i éxél fiEyáXa jigox£pr|l(axa- 6píaxouii£ o' auxr| \iia Euaí-a0r]xr] xai jrXr'ipr| auvútpavoT] Xóyttov, 6pr)ox£uxLxtóv xat Xaľxcúv otolxeícuv, eu-gcijjtaíxióv (=ixaXtxcúv) xat eXXt|vlxlĹ)v,8s xat jtXát a' auxf) ^La LÔttíĹxEpa ôr|nt-oupyLXr'i (xvrtJiXaor) xou jtaLijiáXatou 0É|taxog xtig 8pi|ax£uxLxf|g Buaíag. 'Eva OEaxpLxó égyo, cooxóoo, ôev anoTEXELxai jióvo ajtó xa napacppáoitta TtEpLfxó-LtEvá xou. To JtXi)gEg jceplexólievo —auxó nou Xéel ax' aXr|0ELa xo Épyo— EĚ.ap-xáxat, a£ XEXEUiaía aváXuat), anó xr\ Liopcpr| xou, anó xr) auyxExgiLtÉvr] yXtóaoa nou ôtvEL axo jtEgiEXÓLtEvo xo LÔLaíxEgó xou ax.riLia xol vór|Lia. Eckó auvavxci|.iE xo Li£yaXúxEpo jxgoxÉgiiLta xou Égyou: xr|v jtoLr|ar| xou, xoug ÔExajtEvxaaúXXa-
BX. E,xíar|C Bakker 1978: X£<p. 3. Oí)Li. 31.
IlEpicjoóxEga óoov atropá xig jtQoOÉOEtc xou jroLr|xií 61. oxov Bakker 1978: HEtp. 4. BX. EÔcó, xecf. 10, 00. 322-34. ójiou r\ M. Alexiou e^excíÍel xrjv EXLi£xáX«uor| xtig XaT-nŕ|; jtaoáoooris.
252
WIM BAKKER
6oxig QTu/pvg xov, öl ojtoioi gsouv lie töctt] (pwixöxirxa xai ajtXoxrjxa jtoii \xjx.g-fjEi xavEig va xoug anooTr|6toEi EiixoXa (6X. o. 226), xr\ 8£gLiöxiixa xai xryv aii£-oöxr\xa tt|5 ExtpgaaT]5,jiou jtXiiaid^ei xdiioxE töoo JtoXi) tr| öiaxtmwaT] xov eX-Xt]vixoij ör|iioxixoi) xoayou&ioij, ciioxE 01 dvögcojioi va avagwxioiivxai rcoio Eg-XExai Jtgtüxo.8'
Airtö ö|i(og öev otiikilvei öxi o jioir|xr|g |iag sivai evag ajtXög avSoüMiog Jtoii EygaijJB gva Eiöog ör]|xoxtxf|c; jr,oiriar]g xai jiou fuiogBi xavgig va avxiXx|ipÖ£i xai va xaxavor|öEL xr|v jr,oiT)xixf| xou xöao EtixoXa 000 xr| yXföoaa xou. AvtiOexcüc, Exave xo Egyo xov egyo TEXvrjg, uia acpixxoäEfiEvr] xaxaoxEuf|, xov eivai xöao xaXd lieXexx|uev»], cooxe xijtoxE öev LinopEi va acpaiQEOEi. r| va iiExaxojtiaxEi %a>-qic; va [xEnboEL xo auvoXixö anoxEXEOLia. 2xo sgyo exei jiXexxei sva oX6xXt|qo &i,xxuo EacoxEgixfflv avatpoguiv, xo ojioio axx||J.axi^EL sva axeSio-xXEiöi,, jiou ajioxEXEixai anö Eva aiogö Liixgeg Xejixolieqeiec;, öXsg auvÖEÖELiEVEg LiExaigü xoug. OgtaiiEVEc Xe^el;, ipgöoEtg xai lÖEEg EJtavaXaLiödvovxai Sgavd xai Jjavd, anö öiatpoQExixoug 0|xiXiixEg xai as ÖLacpogExixsg nEQiaxdaEig, aXXd^ovxag Exoi ouvExihc OTinaoioXoyixEc aitoxpioaeig. 'OXeg auxsg 01 Eixövsg, xa aiiiiöoXa xai 01 ujtaiviyLioi öuyxgotoxjv axx|naxa, öXa xoug ör|Liiou@yr)9v]XCcv yia va xd-vouv jua ogio(XEvr| EvxÜJicüar] oxo xoivö x' sxai va jtpoxaXEaouv xd0E Xoyr|g voEgoug auv£ig[ioug, jiou oxo xsXog xdvouv xo Egyo auxö jiou ELvai: Eva agi-axoxjgyxina.™
KE<PAAAIO F.NATO
ndv(i> a' avxä ciiLuparvouv iie 6Xx| xoug xr\v xagoid 6X01 01 ii£X£xrrrEg nov aa^oXr)-8-nxav he xo eqyo: 6X. xov 6L6Xioyoa<pix6 oöriyö, £vöxr]xa 3(ax). Tia iua jxgdixii 00-6agfj jxgorjEyyiOT] xt|s yXüKjaag, xov (lExgou xai xr|g OLioioxataXrilias auxoii xou zq-you, 6X. <(>iXij[j[i6ou 1986.
H EQEUva Jidvü) oxo 9eua auxö [xöXig dgxiOE: 6X. xr|V jTgoi]yoü|Aevr| aTj^elmaT]. Tia liEgixd jraga&Eiyiiaxa aiixr|g TT]g x£xvixr|g, 6X. Bakker 1978: XEcp. 5.3.2., OiXitcjüiöotj 1986:195-8, 212-15 xai Bakker 1988.
MvOiaxoQLa
David Holton
'T'o ElAOl ths MYeiiTOPiAS ANTinposQnEYETAi oxi^v xpiixrxr| XoyoxExvia 1 XTjg ujgi^iiqg ropidöou (yxigw axa 1580-1669) anö EVa iiövo Egyo, xov Egw-xÖHQiio xov BixaEvxtox) Kogvdgox!. Qaxöao, Ujidgxox'v ogiaiiEva xeilievo oe eXXtivixi^ yXcöooa not' xQOVo'kcr{Ovvxai oxoug aiiEaiog ngoiiyoiiiiEvoug aubvEg, xa ojtoia avf|xoi)v oxr|V xaxT|yogia xr]g «^ixiOiaxogiac» xai xa orcoia x|xav aatpaXiög yviüoxd oxrrv Kq^xti (xai oe xdiioiEg jiEQmxiiaeig Eixav lavaöouXEti-TEi oe xgr|xixE5 nagaXXayEg). EjtijiXeov, xo elöoc exei Liaxpd xai oi!vext| loxo-gia axa EXXr)vixd- iita ovvxo\u] EJtiaxÖTir|ar| xiqg 8a |xag öiooei xo anagaixi^xo reXaiaio yia xr|v e^Exacii xoxi EgtjjröxQUOv.
To eiöog xxjg (.ix'Oiaxogiag, noii xiiiga avacpEgExai 0X0 xai jtEgiaaöxego |_te xov Jtio ai!yx9ovo. ExigxixEgo 6go «^ii0iaxögT]|.ia» (r\ ogoXoyia ev jiäax| xiEgi-jtxiüOEi Eivai ^LExayEVEoxEgiQ ajcd xa Löia xa £gya), ELvai oxioiaaxixd Öx|(xioiig-.YUJ.iä xx]5 EXXT|viaxixT|g Ejxoxiig.1 To jtaXaiöxEQO ao>iiönevo iix)6iaxögrina eivai To Ja 7i£gi XaiQ.cav xai KaXAiggötjv xov Xagixcuva, iiiOavöv xov lov aiwva n.X.' xa yvioaxöxEga ÖLicog xai ajiouöaiöxEga oslynaxa xou Eiöovg xqovoXo-yoiivxai axr|V xiaxEgr| agxaiöxiixa, oxrrv jieqloöo jiou Eivai yvcoaxT) 105 «6exJXEgx] ooq)iaxixT|», öxav o EXXr|vixög jioXixiaiiög öoxij-iaaE [iia CTi[.iavxixr| avavEOJOT] oxa xgövia xr\c, g<jjiiaiXT)5 auxoxgaxogiag. To Adqivig xai XX6t] xov Aöyyou,
YjtaQXtL "H t«ör| va ÖiaTViQtiQeL o ÖQoq «nv9lotoqlci» (romance) yia xo |itoaiojvi>i6 Eiöog, evü) -jto^JvOL x^aoixoi qiLXö^oYoi uwcpegoviai Twga oxo aQ^aio «|_tuöiax6pT]-Ha» (nove!). Vevikt] ÖLÖXioyQacpL« yia xtc; agyaiec, xai [ieaaitüvixeg t-iopcpec xou ei-oe £fi\r\viK\\ yXcboaa Ögia^TctL oxov ÖLÖXtoyQacpL^ö o5r|yö.