1
Obsah
Athanasios z Alexandrie, Život svatého Antonína.......................................................................... 2
Ioannes Malalas, Chronografia........................................................................................................... 4
Ακάθιστος Υμνος / Akathistos ............................................................................................................. 8
Niketas z Amnie, Život milosrdného Filareta .................................................................................... 12
Konstantinos Porfyrogennetos, De cerimoniis................................................................................. 16
Michael Psellos, didaktické básně.................................................................................................... 21
Digenis Akritis, verze G, 6. kniha .................................................................................................... 23
Libistros a Rodamne .......................................................................................................................... 27
Spanos .................................................................................................................................................. 33
2
Athanasios z Alexandrie, Život svatého Antonína
Ed. G.J.M. Bartelink, Athanase d'Alexandrie, Vie d'Antoine [Sources chrétiennes 400. Paris:
Éditions du Cerf, 2004]
(1) 1. Ἀντώνιος γένος μὲν ἦν Αἰγύπτιος, εὐγενῶν δὲ γονέων καὶ περιουσίαν αὐτάρκη
κεκτημένων. Χριστιανῶν δὲ αὐτῶν ὄντων χριστιανικῶς ἀνήγετο καὶ αὐτός. 2. Καὶ
παιδίον μὲν ὢν ἐτρέφετο παρὰ τοῖς γονεῦσι, πλέον αὐτῶν καὶ τοῦ οἴκου μηδὲν ἕτερον
γινώσκων. Ἐπειδὴ δὲ καὶ αὐξήσας ἐγένετο παῖς καὶ προέκοπτε τῇ ἡλικίᾳ, γράμματα μὲν
μαθεῖν οὐκ ἠνέσχετο, βουλόμενος ἐκτὸς εἶναι καὶ τῆς πρὸς τοὺς παῖδας συνηθείας. 3.
Τὴν δὲ ἐπιθυμίαν πᾶσαν εἶχε, κατὰ τὸ γεγραμμένον, ὡς ἄπλαστος οἰκεῖν ἐν τῇ οἰκίᾳ
αὐτοῦ. Συνήγετο μέντοι μετὰ τῶν γονέων ἐν τῷ κυριακῷ. Καὶ οὔτε ὡς παῖς ἐρρᾳθύμει
οὔτε ὡς τῇ ἡλικίᾳ προκόπτων κατεφρόνει, ἀλλὰ καὶ τοῖς γονεῦσιν ὑπετάσσετο καὶ τοῖς
ἀναγνώσμασι προσέχων τὴν ἐξ αὐτῶν ὠφέλειαν ἐν ἑαυτῷ διετήρει. 4. Οὔτε δὲ
πάλιν ὡς παῖς ἐν μετρίᾳ περιουσίᾳ τυγχάνων ἠνώχλει τοῖς γονεῦσι ποικίλης καὶ
πολυτελοῦς ἕνεκα τροφῆς οὔτε τὰς ἐκ ταύτης ἡδονὰς ἐζήτει. Μόνοις δὲ οἷς ηὕρισκεν
ἠρκεῖτο καὶ πλέον οὐδὲν ἐζήτει.
(2) 1. Μετὰ δὲ τὸν θάνατον τῶν γονέων, αὐτὸς μόνος κατελείφθη μετὰ μιᾶς
βραχυτάτης ἀδελφῆς· καὶ ἦν ἐτῶν ἐγγὺς δέκα καὶ ὀκτὼ ἢ καὶ εἴκοσι γεγονώς, αὐτός τε
τῆς οἰκίας καὶ τῆς ἀδελφῆς ἐφρόντιζεν. 2. Οὔπω δὲ μῆνες ἓξ παρῆλθον τοῦ θανάτου τῶν
γονέων, καὶ κατὰ τὸ εἰωθὸς προερχόμενος εἰς τὸ κυριακόν, καὶ συνάγων ἑαυτοῦ τὴν
διάνοιαν, ἐλογίζετο περὶ πάντων, πῶς οἱ μὲν ἀπόστολοι πάντα καταλιπόντες
ἠκολούθησαν τῷ Σωτῆρι, οἱ δὲ ἐν ταῖς Πράξεσι «πωλοῦντες» τὰ ἑαυτῶν «ἔφερον καὶ
ἐτίθουν παρὰ τοὺς πόδας τῶν ἀποστόλων» εἰς διάδοσιν τῶν χρείαν ἐχόντων, τίς τε καὶ
πόση τούτοις ἐλπὶς ἐν οὐρανοῖς ἀπόκειται. 3. Ταῦτα δὴ ἐνθυμούμενος εἰσῆλθεν εἰς τὴν
ἐκκλησίαν, καὶ συνέβη τότε τὸ εὐαγγέλιον ἀναγινώσκεσθαι καὶ ἤκουσε τοῦ Κυρίου
λέγοντος τῷ πλουσίῳ· «Εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε, πώλησον πάντα τὰ ὑπάρχοντά
σου, καὶ δὸς πτωχοῖς, καὶ δεῦρο ἀκολούθει μοι, καὶ ἕξεις θησαυρὸν ἐν οὐρανοῖς.»
4. Ὁ δὲ Ἀντώνιος, ὥσπερ θεόθεν ἐσχηκὼς τὴν τῶν ἁγίων μνήμην καὶ ὡς δι’ αὐτὸν
γενομένου τοῦ ἀναγνώσματος, ἐξελθὼν εὐθὺς ἐκ τοῦ κυριακοῦ τὰς μὲν κτήσεις ἃς εἶχεν
ἐκ προγόνων (ἄρουραι δὲ ἦσαν τριακόσιαι εὔφοροι καὶ πάνυ καλαί), ταύτας ἐχαρίσατο
τοῖς ἀπὸ τῆς κώμης, ἵνα εἰς μηδ’ ὁτιοῦν ὀχλήσωσιν αὐτῷ τε καὶ τῇ ἀδελφῇ. 5. Τὰ δὲ ἄλλα
ὅσα ἦν αὐτοῖς κινητά, πάντα πωλήσας καὶ συναγαγὼν ἱκανὸν ἀργύριον, διέδωκε
τοῖς πτωχοῖς, τηρήσας ὀλίγα διὰ τὴν ἀδελφήν.
3
Překlad: Sv. Atanáš, Život svatého Antonína, přel. V. Ventura – E. Mendelová, Velehrad 1996
1. Antonín byl rodem Egypťan. Jeho rodiče byli urození a poměrně bohatí. Byli křeťané, a tak
i on byl křesťansky vychováván. Jako dítě vyrůstal u svých rodičů a nic jiného než je a svůj
dům neznal. Když se stal chlapcem1 a povyrostl,2 nechtěl se ani učit číst a psát, aby se vyhnul
kontaktu s ostatními dětmi. Jeho jedinou touhou bylo žít podle toho, co bylo napsáno o
Jakubovi – jako on žít prostě ve svém domě.3 Pravidelně chodíval s svými rodiči do chrámu
Páně. V dětství nebyl roztěkaný, ani když dospíval, nebyl vzpurný. Rodičům byl oddán a
pečlivě naslouchal tomu, co se četlo v chrámě.4 A měl se sám na pozoru, aby z toho získal
užitek. I když til poměrně v blahobytu, nepožadoval od svých rodičů náročná a nákladná
jídla, neliboval si v nich, ale byl spokojený s tím, co dostal, a nic více nepotřeboval.
2. Po smrti rodičů zůstal sám se svou jedinou mladší sestrou. Mohlo mu být kolem osmnácti
nebo dvaceti let, když byl nucen postarat se o dům i o ni. Za necelých šest měsíců po
odchodu rodičů šel jako obyčejně jednoho dne do chrámu a usebrán ve své mysli přemýšlel,
jak apoštolové opustili všechno a šli za Spasitelem.5 Přemýšlel také o těch, kteří podle Skutků
apoštolů prodali svůj majetek a výtěžek složili k nohám apoštolů, aby jej rozdělili mezi
potřebné.6 Myslel i na velikost nebeské naděje, která je zdrojem takového života.7 Když o tom
všem uvažoval, vstoupil do kostela. Právě ten den se četlo evangelium o tom, jak Pán říká
boháči: Chceš-li být dokonalý, jdi, prodej svůj majetek a rozdej chudým, a budeš mít poklad v nebi.
Pak přijď a následuj mě!8 Antonína tento svatý, Bohem inspirovaný výrok zaujal, jako by byl
čten právě kvůli němu. Bez meškání vyšel z chrámu. Majetek, který zdědil po předcích (měl
totiž tři sta jiter velmi dobré úrodné půdy), rozdal sousedům z vesnice, aby snad nebyl jemu
i sestře na obtíž. Prodal i své movitosti a mnoho peněz, které tak získal, rozdal chudým a
něco málo ponechal pro svou sestru.
1 Srv. Lk 2,40.
2 Srv, Lk 2,52.
3 Srv. Gn 25,27.
4 Srv. Lk 2,51.
5 Srv. Mt 4,20; 19,27.
6 Srv. Sk 4,35.
7 Srv. Kol 1,5; Ef 1,18.
8 Mt 19,21.
4
Ioannes Malalas, Chronografia
Ed. I. Thurn, Ioannis Malalae chronographia [Corpus Fontium Historiae Byzantinae. Series
Berolinensis 35. Berlin - New York: De Gruyter, 2000]
5, 48–49
κἀκεῖθεν φυγὼν ἀνήχθη χειμαζόμενος μετὰ πλεῖστον πλοῦν εἰς τὴν λεγομένην Σικίλαν
νῆσον, τὴν νυνὶ λεγομένην Σικελίαν. ἡ δὲ νῆσος αὕτη ἦν μεγάλη πάνυ, διῃρημένη εἰς
τρεῖς ἀδελφοὺς μεγάλους καὶ δυνατοὺς καὶ τὰ ἀλλήλων φρονοῦντας, λέγω δὴ εἰς
Κύκλωπα καὶ Ἀντιφάντην καὶ Πολύφημον, υἱοὺς γεναμένους τοῦ Σικάνου, βασιλέως
τῆς αὐτῆς νήσου. ἦσαν δὲ οἱ αὐτοὶ τρεῖς ἀδελφοὶ ἄνδρες χαλεποὶ καὶ μηδέποτε ξένους
ὑποδεχόμενοι, ἀλλὰ καὶ ἀναιροῦντες. [...] νυκτὸς δὲ βαθείας οὔσης καὶ σκότους
καλύπτοντος τὴν γῆν καὶ τὴν θάλασσαν, ἀγνοοῦντες δὲ καὶ τοὺς αὐτοὺς τόπους,
παρέβαλον εἰς ἄλλα μέρη τῆς νήσου, διαφέροντα τῷ Πολυφήμῳ, ἀδελφῷ τοῦ Κύκλωπος
καὶ τοῦ Ἀντιφάντου. ὅστις Πολύφημος μαθὼν ὅτι τινὲς κατέπλευσαν νυκτὸς καὶ
παρέβαλον εἰς τὴν διαφέρουσαν αὐτῷ χώραν, εὐθέως λαβὼν τὴν ἑαυτοῦ βοήθειαν,
ἐλθὼν κατὰ τοῦ Ὀδυσσέως συνέβαλεν αὐτῷ πόλεμον. καὶ πᾶσαν τὴν νύκτα ἐπολέμουν,
καὶ ἔπεσον ἀπὸ τοῦ Ὀδυσσέως πολλοί. πρωίας δὲ γενομένης προσήγαγεν ὁ Ὀδυσσεὺς
καὶ τῷ Πολυφήμῳ ξένια καὶ προσέπεσεν αὐτῷ, εἰπὼν ὅτι ἀπὸ τῶν Τρωικῶν τόπων
ἐλήλυθε πεπλανημένος ἀπὸ πολλῆς κυμάτων ἀνάγκης, ἀπαριθμήσας αὐτῷ καὶ τὰς
συμβάσας αὐτῷ κατὰ θάλασσαν διαφόρους συμφοράς. ὅστις Πολύφημος συμπαθήσας
αὐτῷ ἠλέησεν αὐτόν, καὶ ὑπεδέξατο αὐτὸν καὶ τοὺς αὐτοῦ, ἕως οὗ ἐγένετο ἐπιτήδειος ὁ
πλοῦς. ἡ δὲ θυγάτηρ τοῦ Πολυφήμου ὀνόματι Ἔλπη ἐρωτικῶς διετέθη πρός τινα
εὐπρεπῆ ἄνδρα τῶν μετὰ τοῦ Ὀδυσσέως ὀνόματι Λεΐωνα· καὶ ἐπιτηδείου ἀνέμου
πνεύσαντος ταύτην ἀφαρπάσαντες ἐξώρμησαν ἐκ τῆς Σικελίας νήσου.
ἅτινα ὁ σοφώτατος Σίσυφος ὁ Κῷος ἐξέθετο. ὁ γὰρ σοφὸς Εὐριπίδης δρᾶμα ἐξέθετο περὶ
τοῦ Κύκλωπος ὅτι τρεῖς εἶχεν ὀφθαλμούς, σημαίνων τοὺς τρεῖς ἀδελφούς, ὡς
συμπαθοῦντας ἀλλήλοις καὶ διαβλεπομένους τοὺς ἀλλήλων τόπους τῆς νήσου καὶ
συμμαχοῦντας καὶ ἐκδικοῦντας ἀλλήλους, καὶ ὅτι οἴνῳ μεθύσας τὸν Κύκλωπα ἐκφυγεῖν
ἠδυνήθη, διότι χρήμασι πολλοῖς καὶ δώροις ἐμέθυσε τὸν αὐτὸν Κύκλωπα ὁ Ὀδυσσεὺς
πρὸς τὸ μὴ κατεσθίειν τοὺς μετ’ αὐτοῦ, καὶ ὅτι λαβὼν Ὀδυσσεὺς λαμπάδα πυρὸς
ἐτύφλωσε τὸν ὀφθαλμὸν αὐτοῦ τὸν ἕνα, διότι τὴν θυγατέρα τὴν μονογενῆ τοῦ ἀδελφοῦ
αὐτοῦ Πολυφήμου, Ἔλπην, παρθένον οὖσαν, λαμπάδι πυρὸς ἐρωτικοῦ καυθεῖσαν,
ἥρπασε, τοῦτ’ ἐστὶν ἕνα τῶν ὀφθαλμῶν τοῦ Κύκλωπος ἐφλόγισε, τὸν Πολύφημον, τὴν
αὐτοῦ θυγατέρα ἀφελόμενος. ἥντινα ἑρμηνείαν ὁ σοφώτατος Φειδίας ὁ Κορίνθιος
ἐξέθετο, εἰρηκὼς ὅτι ὁ σοφὸς Εὐριπίδης ποιητικῶς πάντα μετέφρασε, μὴ συμφωνήσας
τῷ σοφωτάτῳ Ὁμήρῳ ἐκθεμένῳ τὴν Ὀδυσσέως πλάνην.
18, 51
5
Ἐν αὐτῷ δὲ τῷ χρόνῳ ἀνεφάνη τις ἐκ τῆς Ἰταλῶν χώρας κωμοδρομῶν, ἔχων μεθ’ ἑαυτοῦ
κύνα ξανθόν, ὅστις κελευόμενος ὑπὸ τοῦ ἀναθρεψαμένου ἐποίει τινὰ θαύματος ἄξια. ὁ
γὰρ αὐτὸν ἀναθρεψάμενος ἑστὼς ἐν τῇ ἀγορᾷ, καὶ ὄχλου περιεστῶτος εἰς τὸ θεάσασθαι,
λάθρᾳ τοῦ κυνὸς ἐκομίζετο παρὰ τῶν ἑστώτων δακτυλίδια, καὶ ἐτίθει εἰς τὸ ἔδαφος
περισκέπων αὐτὰ ἐν χώματι. καὶ ἐπέτρεπε τῷ κυνὶ ἐπᾶραι καὶ δοῦναι ἑκάστῳ τὸ ἴδιον·
καὶ ἐρευνῶν ὁ κύων τῷ στόματι ἐπεδίδου ἑκάστῳ τὸ γνωριζόμενον. ὁ δὲ αὐτὸς κύων καὶ
διαφόρων βασιλέων νομίσματα μυρία ἐπεδίδου κατ’ ὄνομα. παρεστῶτος δὲ ὄχλου
ἀνδρῶν τε καὶ γυναικῶν, ἐπερωτώμενος ἐδείκνυε τὰς ἐν γαστρὶ ἐχούσας καὶ τοὺς ὄντας
πορνοβοσκοὺς καὶ μοιχοὺς καὶ κνιποὺς καὶ μεγαλοψύχους· καὶ ἀπεδείκνυε πάντα μετὰ
ἀληθείας. ὅθεν ἔλεγον πολλοὶ ὅτι πνεῦμα Πύθωνος ἔχει.
6
Překlad: The chronicle of John Malalas / a transl. by Elizabeth Jeffreys, Melbourne 1986.
5, 48–49
48. So he fled from there and after a very long and stormy voyage reached the island known
as Sikilia, but now known as Sicily. This island was very large, and was divided among three
large, strong brothers who shared the same opinions; I mean Kyklops, Antiphantes and
Polyphemos, the sons born to Sikanos, emperor of that island. These three brothers were
harsh men who never received strangers but instead killed them. […] As it was the dead of
night and darkness covered the land and sea, they put into other parts of the island which
belonged to Polyphemos, brother of Kyklops and Antiphantes – for they were unfamiliar
with the area. As soon as Polyphemos learnt that men had sailed in by night and put into
land belonging to him, he collected his forces and set off against Odysseus, to join battle with
him. They fought all night, and many of Odysseus´ men fell. At daybreak Odysseus offered
gifts to Polyphemos too and fell at his feet, saying that he had come from the Trojan regions
and had been forced off his path after suffering much through storms; he listed the different
disasters that had befallen him at sea. Polyphemos was sympathetic and pitied him; he
welcomed him and his men until conditions were favourable for sailing. Polyphemos´
daughter, named Elpe, was amorously inclined towards a handsome man in Odysseus´
company, named Leion. When a favourable wind blew, they abducted her and left the island
of Sicily. The most learned Sisyphos of Kos has stated this.
The learned Euripides wrote a play about Kyklops, saying that he had three eyes; he was
referring to the three brothers who were well-disposed to each other and kept an eye on each
other´s territory in the island, fighting as allies and avenging each other. He also said that
Odysseus was able to flee when he made Kyklops drunk with wine, because he had made
Kyklops drunk with a lot of money and gifts so that he would not devour his companions;
and that Odysseus took a fire-brand and blinded his one eye, because he abducted Elpe, his
brother Polyphemos´ only daughter, a virgin, who was burning with the flame of erotic
ardour, that is, he burnt Polyphemos, one of Kyklops´ eyes, by carrying off his daughter. The
most learned Pheidalios of Corinth wrote this interpretation, saying that the learned
Euripides transformed everything poetically, not being in agreement with the most learned
Homer in his account of Odysseus´ wanderings.
18, 51.
In that year a travelling showman from the region of Italy made his appearance. He had with
him a tawny-coloured dog which, upon instructions from his master, would perform various
remarkable tricks. His master would stand in the market-place and when a crowd had
collected to watch he used to take rings from the bystanders – without the dog seeing – and
7
would put them on the ground, covering them with earth. Then he would order the dog to
pick up and return their rings to each of them. The dog would hunt around and then, with
his mouth, would give his ring back to each person as he recognized it. The dog would also
give back a large number of coins from different emperors according to the emperors´
names. When a crowd of men and women were standing round, he would, when asked,
point out pregnant women, brothel-keepers, adulterers, misers and the magnanimous. He
always picked them correctly, and so many people said that he had the spirit of Pytho.
8
Ακάθιστος Υμνος / Akathistos
Edice: C. A. Trypanis (ed.), Fourteen early Byzantine cantica [Wiener Byzantinistische Studien 5. Vienna: Böhlau, 1968]: 29-39.
Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια
ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου, θεοτόκε·
ἀλλ’ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον
ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον, (5)
ἵνα κράζω σοι·
“Χαῖρε, νύμφη ἀνύμφευτε”.
(1.) Ἄγγελος πρωτοστάτης οὐρανόθεν ἐπέμφθη
εἰπεῖν τῇ θεοτόκῳ τὸ “χαῖρε”·
καὶ σὺν τῇ ἀσωμάτῳ φωνῇ
σωματούμενόν σε θεωρῶν, κύριε,
ἐξίστατο καὶ ἵστατο κραυγάζων πρὸς αὐτὴν τοιαῦτα· (5)
“Χαῖρε, δι’ ἧς ἡ χαρὰ ἐκλάμψει·
χαῖρε, δι’ ἧς ἡ ἀρὰ ἐκλείψει·
χαῖρε, τοῦ πεσόντος Ἀδὰμ ἡ ἀνάκλησις·
χαῖρε, τῶν δακρύων τῆς Εὔας ἡ λύτρωσις·
χαῖρε, ὕψος δυσανάβατον ἀνθρωπίνοις λογισμοῖς· (10)
χαῖρε, βάθος δυσθεώρητον καὶ ἀγγέλων ὀφθαλμοῖς·
χαῖρε, ὅτι ὑπάρχεις βασιλέως καθέδρα·
χαῖρε, ὅτι βαστάζεις τὸν βαστάζοντα πάντα·
χαῖρε, ἀστὴρ ἐμφαίνων τὸν ἥλιον·
χαῖρε, γαστὴρ ἐνθέου σαρκώσεως· (15)
χαῖρε, δι’ ἧς νεουργεῖται ἡ κτίσις·
χαῖρε, δι’ ἧς προσκυνεῖται ὁ πλάστης·
χαῖρε, νύμφη ἀνύμφευτε”.
(2.) Βλέπουσα ἡ ἁγία ἑαυτὴν ἐν ἁγνείᾳ
φησὶ τῷ Γαβριὴλ θαρσαλέως·
“Τὸ παράδοξόν σου τῆς φωνῆς
δυσπαράδεκτόν μου τῇ ψυχῆ φαίνεται·
ἀσπόρου γὰρ συλλήψεως τὴν κύησιν προλέγεις κράζων· (5)
“Ἀλληλούϊα”.”
(3.) Γνῶσιν ἄγνωστον γνῶναι ἡ παρθένος ζητοῦσα
ἐβόησε πρὸς τὸν λειτουργοῦντα·
“Ἐκ λαγόνων ἁγνῶν ὑϊὸν
πῶς ἐστὶ τεχθῆναι δυνατόν; λέξον μοι.”
πρὸς ἣν ἐκεῖνος ἔφησεν ἐν φόβῳ πρὶν κραυγάζων οὕτω· (5)
“Χαῖρε, βουλῆς ἀπορρήτου μύστις,
9
χαῖρε, σιγῇ δεομένων πίστις·
χαῖρε, τῶν θαυμάτων Χριστοῦ τὸ προοίμιον,
χαῖρε, τῶν δογμάτων αὐτοῦ τὸ κεφάλαιον·
χαῖρε, κλῖμαξ ἐπουράνιε, δι’ ἧς κατέβη [ὁ] θεός· (10)
χαῖρε, γέφυρα μετάγουσα τοὺς ἐκ γῆς πρὸς οὐρανόν·
χαῖρε, τὸ τῶν ἀγγέλων πολυθρύλητον θαῦμα·
χαῖρε, τὸ τῶν δαιμόνων πολυθρήνητον τραῦμα·
χαῖρε, τὸ φῶς ἀρρήτως γεννήσασα·
χαῖρε, τὸ “πῶς” μηδένα διδάξασα· (15)
χαῖρε, σοφῶν ὑπερβαίνουσα γνῶσιν·
χαῖρε, πιστῶν καταυγάζουσα φρένας·
χαῖρε, νύμφη ἀνύμφευτε.”
(4.) Δύναμις τοῦ ὑψίστου ἐπεσκίασε τότε
πρὸς σύλληψιν τῇ ἀπειρογάμῳ·
καὶ τὴν εὔκαρπον ταύτης νηδὺν
ὡς ἀγρὸν ἀπέδειξεν ἡδὺν ἅπασι
τοῖς θέλουσι θερίζειν σωτηρίαν ἐν τῷ ψάλλειν οὕτως· (5)
|:“Ἀλληλούϊα.”:|
(5.) Ἔχουσα θεοδόχον ἡ παρθένος τὴν μήτραν
ἀνέδραμε πρὸς τὴν Ἐλισάβετ·
τὸ δὲ βρέφος ἐκείνης εὐθὺς
ἐπιγνοῦν τὸν ταύτης ἀσπασμὸν ἔχαιρε
καὶ ἅλμασιν ὡς ᾄσμασιν ἐβόα πρὸς τὴν θεοτόκον· (5)
“Χαῖρε, βλαστοῦ ἀμαράντου κλῆμα·
χαῖρε, καρποῦ ἀθανάτου κτῆμα·
χαῖρε, γεωργὸν γεωργοῦσα φιλάνθρωπον·
χαῖρε, φυτουργὸν τῆς ζωῆς ἡμῶν φύουσα·
χαῖρε, ἄρουρα βλαστάνουσα εὐφορίαν οἰκτιρμῶν· (10)
χαῖρε, τράπεζα βαστάζουσα εὐθηνίαν ἱλασμῶν·
χαῖρε, ὅτι λειμῶνα τῆς τρυφῆς ἀναθάλλεις·
χαῖρε, ὅτι λιμένα τῶν ψυχῶν ἑτοιμάζεις·
χαῖρε, δεκτὸν πρεσβείας θυμίαμα·
χαῖρε, παντὸς τοῦ κόσμου ἐξίλασμα· (15)
χαῖρε, θεοῦ πρὸς θνητοὺς εὐδοκία·
χαῖρε, θνητῶν πρὸς θεὸν παρρησία·
|:χαῖρε, νύμφη ἀνύμφευτε.”:|
10
Překlad: Mariánský hymnus Akathistos, Velehrad 1995
My, Tvé město, zbavené válečných hrůz, jsme vděčni za vítězství
Tobě, Bohorodičko, naše Vládkyně v boji a Ochránkyně, a vzýváme
Tvou nepřemožitelnou moc: Osvoboď nás od všech nebezpečí,
abychom k Tobě mohli volat: Raduj se, Nevěsto nesnoubená!
Vznešený anděl byl poslán z nebe, aby řekl „Raduj se“ Matce Boží.
Když spatřil Tebe, Pane, v ní vtělujícího se, stál v ohromení a
netělesným hlasem takto Matku Boží oslovil:
Raduj se, skrze Tebe radost září,
Raduj se, skrze Tebe kletba bledne.
Raduj se, povznesení padlého Adama,
Raduj se, útěcho plačící Evy.
Raduj se, nad lidský rozum vznešená,
Raduj se, andělským očím v hlubinách ztracená.
Raduj se, jsi královským trůnem,
Raduj se, jež nosíš toho, kdo podpírá vše.
Raduj se, hvězdo zářící před východem slunce,
Raduj se, lůno Božího vtělení.
Raduj se, skrze Tebe se obnovuje tvorstvo,
Raduj se, skrze Tebe se klaníme Stvořiteli.
Raduj se, Nevěsto nesnoubená.
Svatá Paní dobře věděla, že je čistá Panna, a toto směle řekla
Gabrielovi: „Tvé zvláštní poselství se mé duši zdá nepochopitelné.
Jak můžeš mluvit o narození z lůna panny.“ Aleluja!
Panna chtěla pochopit toto tajemství a ptala se Božího posla: „Pověz
mi, jak může mé panenské lůno přivést na svět dítě?“ A on se
s úctou sklonil a řekl:
Raduj se, zasvěcená do úradku Trojjediného Boha,
Raduj se, mlčenlivá víro prosících.
Raduj se, počátku Kristových zázraků,
Raduj se, důkaze všech jeho pravd.
Raduj se, nebeský žebři, po němž sestoupil Bůh,
Raduj se, pozemský moste, jenž vedeš k nebesům.
Raduj se, zázraku anděly oslavený,
Raduj se, příčino přežalostného pádu démonů.
Raduj se, dala jsi nevýslovné Světlo,
Raduj se, ty nikomu neprozradíš „jak“.
Raduj se, jsi moudřejší než všichni učení,
Raduj se, ty záříš v duších věřících.
Raduj se, Nevěsto nesnoubená.
kondak - Delta
Moc Nejvyššího zastínila a učinila Matkou Pannu, která nepoznala
muže: její plodné lůno se stalo místem obtěžkaným pro všechny,
kdo chtějí sklízet plody spasení zpěvem Aleluja!
ikos - Epsílon
Starostlivá Marie spěchala s Pánem ve svém lůně k Alžbětě, jejíž
maličký zaslechl panenský pozdrav, zajásal, radostí se pohnul a
jakoby Matce Boží zazpíval:
Raduj se, větvičko se svatým Poupětem,
11
Raduj se, nosíš svůj nesmrtelný Plod.
Raduj se, ty sama vytváříš Božího Stvořitele,
Raduj se, ty sama dáš život Původci života.
Raduj se, jsi pole, na kterém milosti bohatě zrají,
Raduj se, jsi stůl, jenž překypuje dary.
Raduj se, v Tobě rozkvétá zelený ráj,
Raduj se, v Tobě najdou přístav duše věřících.
Raduj se, vonné kadidlo modliteb,
Raduj se, odpuštění, jež očistí svět.
Raduj se, vlídnosti Boží vůči člověku,
Raduj se, důvěro člověka k Bohu.
Raduj se, Nevěsto nesnoubená.
12
Niketas z Amnie, Život milosrdného Filareta
Edice: M.-H. Fourmy and M. Leroy (ed.), La vie de s. Philarète, Byzantion 9 (1934): 112–167.
ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΦΙΛΑΡΕΤΟΥ ΤΟΥ
ΕΛΕΗΜΟΝΟΣ
Ἦν τις ἄνθρωπος ἐν χώρᾳ τῶν Παφλαγόνων τοὔνομα Φιλάρετος καὶ ὁ ἄνθρωπος ἦν
εὐγενὴς τῶν ἀπὸ Πόντου καὶ Γαλατικῆς χώρας, υἱὸς ὑπάρχων Γεωργίου τοῦ Φερωνύμου.
Ἦν δὲ πλούσιος σφόδρα· καὶ ἦν αὐτῷ κτήνη πολλά· βόες ἑξακόσιοι, ζεύγη βοῶν ἑκατόν,
ἵπποι νομάδες ὀκτακόσιαι, ἵπποι καὶ ἡμίονοι τῆς προμοσέλας αὐτοῦ ὀγδοήκοντα,
πρόβατα χιλιάδες δώδεκα, προάστια δὲ πολλῆς γῆς πεπληρωμένα τετταράκοντα ὀκτώ,
μονώτατα πάντα, ὡραῖα πάνυ καὶ πολλῆς τιμῆς ἄξια· κατέναντι γὰρ αὐτῶν ἑκάστη
πηγὴ ἦν βλύζουσα ἀπὸ κορυφῆς δυναμένα ἀρδεῦσαι πάντα τὰ χρῄζοντα ἀρύεσθαι ἐξ
αὐτῆς κατὰ περισσείαν· καὶ οἰκέται πολλοὶ ὑπῆρχον αὐτῷ, καὶ κτήματα πολλὰ σφόδρα.
(...)
Ἦν δὲ ὁ ἄνθρωπος ἐλεήμων σφόδρα καὶ ὅτε ἤρχετο πρὸς αὐτὸν προσαίτης, εἴ τι ἂν
αἰτεῖτο, ἐδίδου αὐτῷ μετὰ χαρᾶς εἰς πλησμονήν, πρότερον ἐκ τῆς τραπέζης αὐτοῦ εἴ τι
ἂν ἐπεθύμει, καὶ εἶθ’ οὕτως παρεῖχεν αὐτῷ τὸ ζητούμενον προπέμπων αὐτὸν ἐν εἰρήνῃ,
ἀφωμοιωμένος ἀληθῶς τῷ φιλοξένῳ Ἀβραὰμ καὶ Ἰακώβ. Ἐποίει δὲ οὕτως ἐπὶ χρόνους
πολλούς, ἐξάκουστον δὲ ἐγένετο ἐν ὅλῃ τῇ Ἀνατολῇ καὶ τῇ περιχώρῳ ἐκείνῃ ἡ τούτου
ἐλεημοσύνη· καὶ εἴ τινος βοῦς ἠστόχησεν ἢ ἵππος ἢ ἄλλο τι τῶν τετραπόδων, ἐπορεύετο
πρὸς τὸν μακάριον ἄνδρα μετὰ θάρσους ὡς εἰς ἰδίαν ἀγέλην ἀπερχόμενος, καὶ
ἐλάμβανεν ἕκαστος εἴ τι ἂν χρείαν εἶχεν, καὶ οἷον ἕκαστος ἐκ τῆς ἀγέλης αὐτοῦ
ἀπώλεσεν, ἀπερχόμενος ἐλάμβανεν οἷον ἂν ἔθελεν. Καὶ ὅσον ἐδίδου, τοσοῦτον
ἐπληθύνετο.
Ἰδὼν δὲ ὁ διάβολος τὴν τοῦ ἀνδρὸς ἐνάρετον πολιτείαν, ἐζήλωσεν αὐτὸν ὥς ποτε τὸν
Ἰώβ, καὶ ἐξαιτεῖται τοῦτον πτωχεῦσαι καὶ τότε ἰδεῖν αὐτοῦ τὴν τοιαύτην ἁπλώτητα.
Οὐδὲν γὰρ θαυμαστὸν ἔφησεν ὁ διάβολος ποιήσειν τὸν ἄνδρα, ἐκ τῶν περισσευμάτων
αὐτοῦ παρέχων τοῖς πένησιν.
(...)
Κατὰ δὲ τὸν καιρὸν ἐκεῖνον, βασιλεύοντος τῆς φιλοχρίστου Εἰρήνης αὐγούστης σὺν
ἄνακτι τῷ υἱῷ αὐτῆς Κωνσταντίνῳ, ἐζήτει ἡ βασίλισσα κόρην ἐπιλέξασθαι ἐν πάσῃ τῇ
τῶν Ῥωμαίων χώρᾳ ἀπὸ ἀνατολῶν ἕως δυσμᾶς πρὸς τὸ ζεῦξαι τὸν υἱὸν αὐτῆς τὸν
βασιλέα. Γυρεύσαντες δὲ πᾶσαν τὴν δύσιν μεσημβρίαν τε καὶ τὴν ἀρκτῷαν καὶ μὴ
εὑρόντες, ἦλθον εἰς τὰ μέρη τοῦ Πόντου. Γυρευόντων δὲ αὐτῶν ἦλθον κατὰ τὸ
μεσόγειον Παφλαγονίας εἰς τὸ χωρίον τοῦ ἐλεήμονος ἀνδρός· τὸ δὲ ὄνομα τοῦ χωρίου
Ἄμνια, ὑπὸ τῆς πόλεως Γαγγρῶν τελοῦσα. Ἰδόντες δὲ οἱ βασιλικοὶ τὸν οἶκον τοῦ
γέροντος, ἀρχαῖον ὄντα καὶ μέγαν σφόδρα, καὶ πάνυ τερπνόν, νομίζοντες ὅτι εἷς τῶν
μεγιστάνων καταμένει ἐν αὐτῷ ἐκέλευσαν τοὺς ὑπηρέτας αὐτῶν καὶ τοὺς μετάτωρας
ἐκεῖσε καταλῦσαι. Οἱ δὲ πρῶτοι τοῦ χωρίου λέγουσι πρὸς τοὺς βασιλικούς· «Μή, κύριοι,
13
μὴ ἀπέλθητε εἰς τὸν οἶκον ἐκεῖνον, ὅτι εἰ καὶ ἔξωθεν μέγας φαίνεται καὶ ἔντιμος,
ἔσωθεν δὲ οὐδὲν ὑπάρχει ἐν αὐτῷ.» Οἱ δὲ βασιλικοὶ νομίζοντες ὅτι ὑπὸ ἐπιτροπῆς τοῦ
κυρίου τῆς οἰκίας τοῦτο λαλοῦσιν, ἵνα μὴ καταλύσουσιν ἐν αὐτῇ διὰ τὸ εἶναι αὐτὸν
πλούσιον καὶ δυνάστην, εἶπον μετ’ ὀργῆς πρὸς τοὺς ὑπηρέτας αὐτῶν· «Πορεύεσθε
μόνον· ἀπέλθωμεν εἰς ἐκεῖνον τὸν οἶκον.»
(...)
Καὶ ὡς ἀνέστησαν τῷ πρωῒ ἐπεζήτησαν πάλαι τὰ κοράσια μετὰ σπουδῆς πολλῆς. Εἶπεν
δὲ πρὸς αὐτοὺς ὁ γέρων· «Κύριοί μου, ἡμεῖς εἰ καὶ πτωχοὶ ὑπάρχομεν, ἀλλ’ οὖν αἱ
θυγατέρες ἡμῶν οὐδέποτε ἐξήλθοσαν ἐκ τοῦ κουβουκλίου αὐτῶν· ὡς δὲ κελεύετε, οἱ ἐμοὶ
δεσπόται, εἰσέλθατε εἰς τὸ κουβούκλιον καὶ θεάσασθε αὐτάς.» Ἀναστάντες δὲ οἱ ἄνδρες
σπουδαίως, εἰσήλθοσαν εἰς τὸ κουβούκλιον καὶ ὑπήντησαν αὐτοῖς αἱ θυγατέρες τοῦ
γέροντος μετὰ τῶν θυγατέρων αὐτῶν, καὶ θεωρήσαντες τὰς μητέρας καὶ θυγατέρας
κάλλει σφοδροτάτῳ περιεκλαμψάσας ὑπὲρ πᾶσαν θέαν γυναικὸς ἐν καταστολῇ κοσμίῳ,
ἐξέστησαν καὶ συγχαρεῖς γενόμενοι καὶ μὴ δυνάμενοι χωρίσαι τὰς μητέρας ἐκ τῶν
θυγατέρων διὰ τὸ ἰσόμετρον κάλλος τῆς θέας αὐτῶν, ἔφησαν πρὸς τὸν γέροντα· «Ποῖαί
εἰσιν αἱ θυγατέρες σου καὶ ποῖαι αἱ ἔγγονές σου;» Ὁ δὲ διεχώριζεν αὐτὰς καὶ εὐθέως
καταμετροῦσι τὸ μέτρον τὸ βασιλικὸν τὴν ἡλικίαν τῆς πρώτης καὶ εὗρον καθῶς ἔχρῃζον·
θεασάμενοι καὶ τὸ λαυρᾶτον, ηὗραν καὶ τοῦτο ὅμοιον, ὁμοίως καὶ τὸ τζαγκίον
καταμετρήσαντες τοῦ ποδός, εὗρον ἰσόμετρον· καὶ ἄραντες ταύτας μετὰ πολλῆς χαρᾶς
σὺν τῇ μητρὶ αὐτῶν καὶ τῷ γέροντι καὶ παντὸς τοῦ οἴκου αὐτῶν, ἀπῄεσαν μετὰ χαρᾶς
εἰς τὸ Βυζάντιον ὁμοῦ τὸν ἀριθμὸν ψυχαὶ τριάκοντα.
14
Překlad: Byzantské legendy, Červený Kostelec 2007.
Vyprávění o životě a skutcích blahoslaveného a spravedlivého Filareta Milosrdného,
všelikým poučením naplněné
V zemi Paflagonské je víska, jež se nazývá Amneia, a je podřízená hlavnímu městu
Gangrám. Tam žil člověk jménem Filaretos, pocházející ze vznešeného rodu pontského a
galatského, syn jistého rolníka Georgia, jednoho z prvních tamních obyvatel, jehož jmění
bylo získáno prací jeho služebníků. Tento Filaretos byl (...), bohabojný a velice bohatý. Měl
mnoho dobytka: šest set býků, sto párů (…), osm set koní na pastvinách, osmdesát tažných
koní a mul, dvanáct tisíc ovcí, padesát statků na předměstí s velkým množstvím pozemků,
které měly velikou cenu a byly položeny jeden nedaleko druhého. V každém z nich totiž byl
horský pramen, který dával dostatek vláhy všemu, co je živo z vody; měl též mnoho otroků
se ženami a dětmi. Blahoslavený Filaretos měl i manželku jménem Theosebó; i ona byla (...) a
bohabojná a přinesla mu nemalé bohatství. Měli děti: krásného syna jménem Jana a dvě
dcery, z nichž jedna se nazývala Hypatia a druhá Euantheia. Byly velmi krásné a svou
krásou zastiňovaly v ten čas všechny ostatní.
Filaretos pak byl milosrdný, miloval chudé a pocestné, odíval nahé a těm, kteří přicházeli
zdaleka, dával vše potřebné. Jestliže někdo od něho něco žádal, s radostí dával, nejprve ho
nasytil u svého stolu a pak ho vypravil na cestu, podobaje se laskavému hostiteli poutníků
Abrahámovi a předobrotivému Jákobovi. Tak žil po dlouhý čas. Jeho jméno se stalo známým
po celé východní zemi i v jejím okolí a jeho milosrdenství bylo proslulé mezi všemi lidmi.
Pakliže někdo neměl býka, koně nebo jiné zvíře, šel k blahoslavenému, aby si mu postěžoval,
a každý dostal z jeho stáda dobytče, jaké potřeboval, podle své volby; přestože světec
rozdával, jeho stádo se dvojnásob množilo.
Když uviděl ďábel čisté srdce tohoto muže, pojal k němu závist, jako kdysi k spravedlivému
Jobovi, a usiloval, aby Filaretos zchudl: zatoužil se přesvědčit o tom, zda bude spravedlivý
mít stejný soucit se všemi jako dříve. Jak pravil ten potměšilec, (...) dobrotivý ten muž žádné
zvláštní dobro neprokazoval, protože poskytoval strádajícím ze své hojnosti.
[…]
V tom čase panovala křesťanská císařovna Eiréné, která vládla spolu se svým synem
Konstantinem. Rozeslala posly po celé byzantské zemi od východních hranic po západní,
aby hledali pro císaře Konstantina nevěstu. Všude se zastavili, ale vhodnou dívku nenašli;
přišli tedy do krajiny pontské do samého srdce Paflagonie, do vísky, kde žil Filaretos
Dobrotivý. Nazývala se Amneia a byla podřízena hlavnímu městu Gangrám. Poslové si
zdálky povšimli starobylého, nádherného a velikého domu Filareta Dobrotivého a
domnívajíce se, že tam sídlí nějaký velmož, poručili služebníkům, aby tam zastavili. Avšak
vesničané řekli poslům: „Nechoďte tam, pánové, do tohoto domu, protože zvnějšku sice
vyhlíží jako bohatý a nádherný, ale vevnitř nic není, žije tam chudý stařec.“ Císařští poslové
se však domnívali, že to říkají proto, že jim to sám hospodář, bohatý to velkostatkář,
rozkázal, a rozhněvaně řekli svým služebníkům: „Nevšímejte si toho a jděte tam.“
[...]
15
Když poslové ráno vstali, začali všude dívky hledat. Stařec jim řekl: „Pánové, třebaže jsme
chudí, přesto naše dívky nikdy nevycházejí z našeho skromného příbytku. Je-li vám libo,
pánové, vstupte do vnitřních komnat a uvidíte je.“ Spěchali tedy do vnitřních komnat. Dvě
starcovy dcery se svými dceruškami je přivítaly s náležitými poctami. Poslové v úžasu
nemohli ani promluvit, když spatřili krásu těch žen, jejich neobyčejný půvab a důstojnost
jejich vystupování. Řekli radostně starci, nerozeznávajíce dívenky od jejich matek pro
nevšední krásu matek a – jak se zdálo – pro stejný věk jedněch i druhých: „Otče, které z nich
jsou dcery, které matky a které vnučky?“ Stařec jim to ukázal. Když poslové začali císařskou
mírou měřit postavu první dívenky, byla shledána správnou; když byla srovnána
s císařským vzorem krásy, byla stejná, podobně i velikost její nožky měla přesnou míru.
Poslové s velikou radostí vzali dívky i s jejich matkou, prarodiči a celou rodinou v počtu
třiceti lidí a odebrali se do šťastného města Cařihradu.
16
Konstantinos Porfyrogennetos, De cerimoniis
Ed. Constantini Pophyrogeniti imperatoris de ceremoniis byzantini, libri duo, ed. J. J. Reiske,
CSHB, 2 vols (Bonn, 1879), I, 191-6;
Ἀκτολογία τῶν δήμων ἐπὶ στεψίμῳ βασιλέως.
Συνήθους ἑορτῆς τελουμένης, καὶ τῶν δεσποτῶν ἐν τῇ ἁγίᾳ ἐκκλησίᾳ προέλευσιν
ποιουμένων καὶ πάντα τὰ συνήθη ταῖς προελεύσεσιν ἐπιτελουμένων, τῶν δεσποτῶν δὲ
ἀνιόντων μετὰ τοῦ πατριάρχου εἰς τὸν ἄμβωνα (ἐκεῖσε γὰρ ἵσταται ἀντιμίσιον, ἐν ᾧ
ἀπόκειται ἥ τε χλαμὺς καὶ τὰ στέμματα) εἶτα ποιεῖ εὐχὴν ὁ πατριάρχης ἐπὶ τῆς
χλαμύδος, καὶ μετὰ τὴν εὐχὴν ἐπιδίδωσιν ὁ πατριάρχης τὴν χλαμύδα τῷ μεγάλῳ
βασιλεῖ. Καὶ ὁ βασιλεὺς μετὰ τῶν πραιποσίτων ἐνδύουσι τὴν χλανίδα τὸν
νεοχειροτόνητον βασιλέα, καὶ πάλιν ποιεῖ εὐχὴν ἐπὶ τῶν στεμμάτων, καὶ πρῶτον μὲν
ἰδίαις χερσὶ στέφει ὁ πατριάρχης τὸν μέγαν βασιλέα, εἶτα ἐπιδίδωσι τῷ μεγάλῳ βασιλεῖ
τὸ στέμμα, καὶ στέφει ὁ βασιλεὺς τὸν νεοχειροτόνητον βασιλέα, καὶ εὐθέως
ἀνακράζουσιν τὰ δύο μέρη καὶ λέγουσιν· «Ἄξιος.» Καὶ προσκυνοῦσι τὰ σκῆπτρα καὶ τὰ
λοιπὰ σκεύη μετὰ τῶν βάνδων, ἑστῶτα δεξιᾷ καὶ ἀριστερᾷ ἔνθεν κἀκεῖθεν, οἱ δὲ τῆς
συγκλήτου πάντες καὶ τὰ μέρη ἵστανται ἐν τῷ πρὸς ἀνατολὴν δεξιῷ μέρει τοῦ αὐτοῦ
ἄμβωνος. Καὶ λέγουσιν οἱ κράκται· «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη» Ὁ λαὸς
ὁμοίως ἐκ γʹ. Οἱ κράκται· «ἐν ἀνθρώποις Χριστιανῶν εὐδοκία» Ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ γʹ. Οἱ
κράκται· «ὅτι ἠλέησεν ὁ Θεὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ.» Ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ γʹ. Οἱ κράκται· «Αὕτη ἡ
ἡμέρα Κυρίου ἡ μεγάλη.» Ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ γʹ. Οἱ κράκται· «Αὕτη ἡ ἡμέρα τῆς (25)
ζωῆς τῶν Ῥωμαίων.» Ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ γʹ. Οἱ κράκται· «Αὕτη ἡ χαρὰ καὶ ἡ δόξα τοῦ
κόσμου» Ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ κράκται· «ἐν ᾗ τὸ στέφος τῆς βασιλείας» Ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ
κράκται· «τῆς κορυφῆς σου ἀξίως περιετέθη.» Ὁ λαὸς ὁμοίως ἐκ γʹ. Οἱ κράκται· «Δόξα
Θεῷ, τῷ Δεσπότῃ πάντων.» Ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ κράκται· «Δόξα Θεῷ τῷ στέψαντι τὴν
κορυφήν σου.» Ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ κράκται· «Δόξα Θεῷ τῷ ἀναδείξαντί σε βασιλέα.» Ὁ
λαὸς ὁμοίως. Οἱ κράκται· «Δόξα Θεῷ τῷ δοξάσαντί σε οὕτως.» Ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ
κράκται· «Δόξα Θεῷ τῷ εὐδοκήσαντι οὕτως.» Ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ κράκται· «Ἀλλ’ ὁ
στέψας σε, ὁ δεῖνα βασιλέα, αὐτοχείρως» Ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ κράκται· «φυλάξῃ σε εἰς
πλήθη χρόνων ἐν πορφύρᾳ» Ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ κράκται· «σὺν ταῖς Αὐγούσταις καὶ τοῖς
πορφυρογεννήτοις» Ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ κράκται· «εἰς δόξαν καὶ ἀνέγερσιν τῶν
Ῥωμαίων.» Ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ κράκται· «Εἰσακούσῃ ὁ Θεὸς τοῦ λαοῦ ὑμῶν.» Ὁ λαὸς
ὁμοίως. Οἱ κράκται· «Πολλά, πολλά,πολλά». Ὁ λαός· «Πολλὰ ἔτη εἰς πολλά.» Οἱ
κράκται· «Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, ὁ δεῖνα καὶ ὁ δεῖνα αὐτοκράτορες Ῥωμαίων.» Ὁ λαός·
«Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι.» Οἱ κράκται· «Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, ὁ δεῖνα καὶ ὁ θεράποντες τοῦ
Κυρίου.» Ὁ λαός· «Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι.» Οἱ κράκται· «Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, ὁ δεῖνα καὶ ὁ
δεῖνα Αὐγοῦσται τῶν Ῥωμαίων.» Ὁ λαός· «Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι.» Οἱ κράκται· «Πολλοὶ
ὑμῖν χρόνοι, τῶν σκήπτρων ἡ εὐτυχία». Ὁ λαός· «Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι.» Οἱ κράκται·
«Πολλοί σου χρόνοι, ὁ δεῖνα βασιλεῦ τῶν Ῥωμαίων.» Ὁ λαός· «Πολλοί σου χρόνοι.» Οἱ
κράκται· «Πολλοί σου χρόνοι, θεόστεπτε ὁ δεῖνα.» Ὁ λαός· «Πολλοί σου χρόνοι». Οἱ
17
κράκται· «Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι, δεσπόται, σὺν ταῖς Αὐγούσταις καὶ τοῖς
πορφυρογεννήτοις.» Ὁ λαός· «Πολλοὶ ὑμῖν χρόνοι.» Οἱ κράκται· «Ἀλλ’ ὁ πάντων
Ποιητὴς καὶ Δεσπότης» Ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ κράκται· «ὁ στέψας ὑμᾶς τῇ αὐτοῦ παλάμῃ»
Ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ κράκται· «τοὺς χρόνους ὑμῶν πληθύνῃ σὺν ταῖς Αὐγούσταις καὶ τοῖς
πορφυρογεννήτοις» Ὁ λαὸς ὁμοίως. Οἱ κράκται· «εἰςτελείαν σύστασιν τῶν Ῥωμαίων.»
Καὶ ἀπὸ τούτων εὐφημοῦσιν τὰ βʹ μέρη καὶ λέγουσι· «Πολλὰ τὰ ἔτη τῶν βασιλέων» καὶ
τὰ ἑξῆς τῆς εὐφημίας, καὶ ἐπεύχονται καὶ ἐξίασιν.
18
tr. Paul Stephenson, http://www.paulstephenson.info/trans/decer0.html
Acclamations of the demes at the coronation of the emperor
With the regular solemnity observed, and when the despots have made their procession into
the holy church, and all the ritual associated with the processions is completed, and the
despots have ascended with the patriarch into the ambo (for there is placed an altar on which
are set aside the chlamys and the crowns), then the patriarch says a prayer over the chlamys,
and after the prayer the patriarch gives the chlamys to the great [i.e. senior] emperor ( megalos
basileus ). 11 Then the emperor and the praipositoi put the chlamys on the newly-created
emperor, and again the patriarch says a prayer over the crowns ( stemmata ), and first with
his own hands crowns the great emperor, then gives the [second] crown to the great
emperor, and the [senior] emperor crowns the newly-created emperor, and immediately the
two demes ( merê ) cry out, saying “Worthy.” And they bow low to the ground ( proskynousi )
before the sceptres (skêptra, [alt. halberds])and other insignia together with the banners
(vandôn), placed to the right and left on one side and the other, all of the senate and the
demes standing on the right-hand side of the ambo to the east. And the chanters ( kraktai,
[leaders of the demes] ) intone “Glory to God in the highest and peace on earth,” which the
people repeat thrice. The chanters: “Good will to Christian folk”, which the people repeat
thrice. The chanters: “May God have mercy on his people.” The people repeat this three
times. The chanters: “Today is the great day of the Lord.” The people repeat this three times.
The chanters: “This is the day of the life of the Romans.” The people repeat this three times.
The chanters: “This [day] is the grace and glory of the world.” The people repeat this. The
chanters: “On which [day] the crown of the empire.” The people repeat this. The chanters:
“Is placed worthily on your head.” The people repeat this three times. The chanters: “Glory
to God,the Lord of all.” The people repeat this. The chanters: “Glory to God for the crowning
of your head.” The people repeat this. The chanters: “Glory to God for appointing you
emperor.” The people repeat this. The chanters: “Glory to God for honouring you thusly.”
The people repeat this. The chanters: “Glory to God for such benevolence.” The people
repeat this. The chanters: “But you have been crowned, [so-an-so: insert name] 12 emperor,
by his own hand.” The people repeat this. The chanters: “so let him guard you for many
years in the purple.” The people repeat this. The chanters: “together with the empresses (
Augoustai ) and the purple-born children ( porphyrogennêtoi ).” The people repeat this. The
chanters: “for the glory and elevation of the Romans.” The people repeat this. The chanters:
“Hearken, O God, to your people.” The people repeat this. The chanters: “Many, many,
many.” The people: “Many years upon many.” The chanters: “Many years for you, [so-andso]
emperor and [so-and-so] emperors of the Romans.” The people: “Many years to you.”
The chanters: “Many years to you, attendants of the Lord.” The people: “Many years to you.”
The chanters: “Many years to [so-an-so] and [so-and-so] empresses of the Romans.” The
people: “Many years to you.” The chanters: “Many years to you, the good fortune of the
sceptres.” The people: “Many years to you.” The chanters: “Many years to you [so-and-so]
emperor of the Romans.” The people: “Many years to you.” The chanters: “Many years to
19
you, God-crowned [so-and-so].” The people: “Many years to you.” The chanters: “Many
years to you, masters, together with the empresses and purple-born children.” The people:
“Many years to you.” The chanters: “May the Creator and Master of all.” The people repeat
this. The chanters: “who crowned you with his own hand.” The people repeat this. The
chanters: “make full your years together with the empresses and the purple-born children.”
The people repeat this. The chanters: “for the perfect guardianship ( systasin ) 13 of the
Roman people.
After these acclamations the two demes shout “Many years for the emperors,” and the rest of
the acclamation, and invoke blessings on them, and so go out.
11 The following details the coronation of a junior, co-emperor.
12 The Greek deina is placed where one would insert the name of the emperor.
13 This word affords many alternative translations, including “political constitution,” “political union or unity,”
and “solidity.” Tsirpanlis 1972, 71, offers "Unto perfect stablishment of the Romans."
20
ἃ ὀφθαλμὸς οὐχ ἑώρακεν, οὐκ ἀκήκοεν οὖς δέ, (85)
ἐπὶ καρδίαν δὲ ποτὲ οὐκ ἀνέβη σαρκίνην.
εὐχαριστῶ σοι, δέσποτα, ὅτι ἠλέησάς με
καὶ δέδωκας ἰδέσθαι με ταῦτα καὶ οὕτως γράψαι
τοῖς μετ’ ἐμὲ κηρύξαι τε τὴν σὴν φιλανθρωπίαν,
ἵνα καὶ νῦν μυηθῶσι λαοί, φυλαὶ καὶ γλῶσσαι, (90)
ὅτι τοὺς πάντας ἐλεεῖς θερμῶς μετανοοῦντας
ἶσον τοῖς ἀποστόλοις σου καὶ πᾶσι τοῖς ἁγίοις @1
εὐεργετεῖς τε καὶ τιμᾷς καὶ δοξάζεις, θεέ μου,
ὡς μετὰ πόθου σὲ πολλοῦ ἐκζητοῦντας καὶ φόβου
καὶ πρὸς σὲ μόνον βλέποντας τὸν ποιητὴν τοῦ κόσμου, (95)
ᾧ πρέπει δόξα καὶ τιμή, κράτος, μεγαλωσύνη,
ὡς βασιλεῖ τε καὶ θεῷ τοῦ παντὸς καὶ δεσπότῃ
νῦν καὶ ἀεὶ διὰ παντὸς εἰς αἰῶνας αἰώνων·
ἀμήν.
21
Michael Psellos, didaktické básně
Ed. L.G. Westerink, Michaelis Pselli poemata, Stuttgart: Teubner, 1992.
6. Τοῦ αὐτοῦ Ψελλοῦ Σύνοψις διὰ στίχων σαφῶν καὶ πολιτικῶν περὶ πασῶν τῶν
ἐπιστημῶν γενομένη πρὸς τὸν εὐσεβέστατον βασιλέα κῦριν Μιχαὴλ τὸν Δούκαν ἐκ
προστάξεως τοῦ πατρὸς αὐτοῦ καὶ βασιλέως, ὥστε διὰ τῆς εὐκολίας καὶ ἡδύτητος
ἐνεχθῆναι τοῦτον εἰς τὴν μάθησιν τῶν ἐπιστημῶν
Μελέτω σοι γραμματικῆς καὶ τῆς ὀρθογραφίας· (1)
πρῶτος αὕτη θεμέλιος καὶ βάσις μαθημάτων.
Οὐκ ἔστι δὲ μονότροπος οὐδὲ κοινὴ καὶ μία,
ἀλλ’ ἔχει γλώσσας καὶ φωνὰς καὶ πέντε διαλέκτους,
Αἰολικήν, Ἰωνικήν, Ἀτθίδα καὶ Δωρίδα (5)
καὶ τὴν συνήθη καὶ κοινὴν καὶ κατημαξευμένην·
ἑκάστη δὲ διάλεκτος ἔχει φωνὰς ἰδίας.
ἡ δὲ κοινή, κἂν πέφυκεν ἄθροισμα τῶν τεσσάρων,
ἀλλ’ ἔστι καὶ μονότροπος, ἄλλη παρὰ τὰς ἄλλας.
Ἀλλ’ ὡς ἐν παραδείγματι δεικτέον σοι τὰς πέντε. (10)
τὸ μὲν γὰρ ‘Πέρσης Πέρσεω’ τυγχάνει τῆς Ἰάδος
(ἣν εἶπον γὰρ Ἰωνικὴν καλῶ σοι νῦν Ἰάδα,
Ἰὰς γὰρ ἀπὸ Ἴωνος· διώνυμος ἡ κλῆσις).
ὣς δὲ τὸ ‘Δημοσθένεος’ γενικῶς τῆς Ἰάδος
καὶ τὸ ‘Περσέων’ γενικῶς, ὣς δὲ καὶ τὸ ‘νυμφέων’· (15)
εἰ δέ τις μεταλλάξειε καὶ λέξειε ‘νυμφάων’,
Αἰολικὴν διάλεκτον εἶπεν, οὐ τὴν Ἰάδα.
εἰ δέ τις εἴποι ‘θάλατταν’ ἢ ‘τεῦτλον’, Ἀττικίζει.
εἰ δέ τις ὀνομάσειε τὰς Μούσας ‘Μώσας’ πάλιν,
ὑποδωρίσας εἴρηκε Δωρίδι διαλέκτῳ. @1 (20)
ἡ δ’ Αἰολὶς διάλεκτος τῷ ῥῶ βῆτα προσνέμει,
‘βράκος’ τὸ ῥάκος λέγουσα, ‘βρυτῆρα’ τὸν ῥυτῆρα.
εἰ δέ τις εἴποι ‘θάλασσαν’ καὶ ‘ῥάκος’ καὶ ‘ῥυτῆρα’,
κοινὴν εἶπε διάλεκτον ἤτοι συνηθεστάτην.
ταύτην μοι μόνην δίωκε, τῶν δ’ ἄλλων καταφρόνει. (25)
Τῶν μέτρων μέντοι φρόντιζε, τῶν τομῶν καταφρόνει·
ἡρώιζε, ἰάμβιζε, ἐλεγεῖά μοι γράφε,
μάθε τὴν Ἀνακρέοντος ἡδυεπῆ κιθάραν
καὶ τὴν Θηβαίαν μάλιστα τοῦ μελῳδοῦ Πινδάρου,
τὴν δὲ βουκόλου σύριγγα τοῦ Θεοκρίτου μέθες. (30)
Τῶν ὀνομάτων μάθε μοι καὶ κλίσεις καὶ κανόνας,
ἀρρενικῶν καὶ θηλυκῶν, πρὸς δὲ τῶν οὐδετέρων.
Τί μὲν ὀρθοτονούμενον ἐν μέρεσι τοῦ λόγου,
τί δ’ ἐστὶν ἐγκλινόμενον, ἀκριβέστερον μάθε.
τὸ μὲν γὰρ ‘ἄνθρωποι τινὲς’ ὀρθότονον τυγχάνει, (35)
εἰ δ’ εἴπῃς ‘ἄνθρωποί τινες’ τὸν τόνον ἀνασύρας,
ἐγκλίνας οὕτως εἴρηκας, τὸν τόνον μεταστήσας.
22
πρόθεσις οὐκ ἐγκλίνεται, οὐ μετοχή, οὐκ ἄρθρον.
Ἐγκλίσεις πέντε γίνωσκε τὰς διωνομασμένας,
ὁριστικήν, προστακτικήν, εὐκτικὴν καὶ πρὸς ταύταις (40)
τὴν ὑποτακτικὴν φωνὴν καὶ τὴν ἀπαρεμφάτων.
τί δ’ ἐστὶν ἀπαρέμφατον καὶ πόθεν ὠνομάσθη;
οὐ παρεμφαίνει βούλησιν τὸ ‘τύπτειν’ καὶ τὸ ‘τύψαι’,
ἔγκλισις γὰρ ἡ βούλησις τεχνικῶς ὠνομάσθη.
Τῶν πέντε γὰρ ἐγκλίσεων τρεῖς εἰσι διαθέσεις (45)
αἱ γνώριμοι, ἐνέργεια καὶ πάθος καὶ μεσότης.
τὸ ‘τύπτω’ μὲν ἐνέργεια, τὸ ‘τύπτομαι’ δὲ πάθος,
τούτοις δ’ ἐπενεμήθησαν οἱ μέσοι μέσον χρόνοι. @1
μέσος γὰρ καὶ τὸ ‘τέτυπα’, πρὸς δὲ τὸ ‘ἐτυψάμην’,
ἐκεῖνο ἐνεργητικόν, παθητικὸν δὲ τοῦτο, (50)
τοῦτο μὲν παρακείμενος, ἀόριστος δ’ ἐκεῖνο.
Ὀνόματος καὶ ῥήματος ἡ μετοχὴ μεσότης
ἀμφοῖν ἐστι μετέχουσα κοινῶν ἰδιωμάτων.
ἔχει πτῶσιν ὡς ὄνομα, πρὸς τούτοις δὲ καὶ γένη
(‘ὁ τύπτων’, ‘τὸ τυπτόμενον’, ‘ἡ τύπτουσα’ τὰ γένη), (55)
τοῦ ῥήματος διάθεσιν, χρόνους καὶ συζυγίας.
τὸ ῥῆμα γὰρ ὡς ἄπτωτον οὐ δύναται κλιθῆναι·
γέγονεν οὖν ἡ μετοχή, ἵνα κλιθῇ τὸ ῥῆμα.
14. Τοῦ σοφωτάτου Ψελλοῦ στίχοι ὅμοιοι περὶ τοῦ ἰαμβικοῦ μέτρου
Τὸ μέτρον οὕτω τῶν ἰάμβων μοι μέτρει· (1)
καὶ τοὺς πόδας μὲν ἡ μέλισσα δεικνύτω,
τῶν συλλαβῶν δὲ τὴν ἀρίθμησιν κύκλον
τὸν ζωδιακὸν εἰσορῶν μάνθανέ μοι.
μέλλων δὲ μετρεῖν καὶ στίχους πλέκειν, φίλος, (5)
ἅπασαν ἐν νῷ τοῦ σκοποῦ τὴν εἰκόνα
προσλαμβάνων ἄριστα καὶ στίχους πλέκε.
Πρῶτον μὲν οὖν καὶ τρίτον ἢ πέμπτον πόδα
ἴαμβος ἢ σπονδεῖος εὐτρεπιζέτω,
τὸν δεύτερον δὲ καὶ τέταρτον ἀξίως (10)
ἴαμβον ἁπλοῦν εἰσφέρων ἀπαρτίσεις,
ἕκτος δ’ ἰάμβου τέρπεται κόσμον φέρων
καὶ πυρριχίῳ τὴν κάραν ὑψοῦ φέρει.
∪ ∪
Ἔστωσαν οὖν σοι πυρρίχιος μὲν ’λόγος ’,
− −
σπονδεῖος ’Ἄτλας’ ἐκ μακρῶν χρόνων δύο, (15)
∪ − ∪ − ∪ −
’Λάχης’ δ’ ἴαμβος καὶ ’λέβης’ αὖ καὶ ’Θέων’.
Ἰδοὺ τὸ πᾶν εἴληφας ἐν βραχεῖ μέτρῳ.
23
Digenis Akritis, verze G, 6. kniha
ed. E. Jeffreys, Digenis Akritis. The Grottaferrata and Escorial versions [Cambridge Medieval Classics 7.
Cambridge: Cambridge University Press, 1998]
Ταύτης ἐγὼ πρὸς ἀπαντὴν ἐκίνησα εὐθέως (740)
καὶ πλησίον γενόμενοι ἠσπασάμεθα ἄμφω,
χαιρετίσαντες, ὡς εἰκός, ἀλλήλους παμφιλτάτως,
τῆς μάχης τε ἠρξάμεθα λαλήσαντες τοὺς ἵππους,
ἄνω καὶ κάτω πρὸς μικρὰν διαδραμόντες ὥραν·
κονταρέας δεδώκαμεν, μηδενὸς κρημνισθέντος. (745)
Χωρισθέντες οὖν παρευθὺς εἱλκύσαμεν τὰς σπάθας
καὶ κρούοντες ἐνστατικῶς, ἐμπεσόντες ἀλλήλοις.
Ἐφειδόμην γάρ, βέλτιστε, τοῦ ἀδικῆσαι ταύτην·
ἀνδρῶν γὰρ ἔστι μωμητὸν οὐ μόνον τοῦ φονεῦσαι,
ἀλλ’ οὐδὲ ὅλως πόλεμον στῆσαι μετὰ γυναῖκας. (750)
Αὕτη δὲ ἦν ὀνομαστὴ τῶν τότε ἐν ἀνδρείᾳ·
τούτου χάριν τὸν πόλεμον οὐδαμῶς ἐπῃσχύνθην,
χεῖρα αὐτῆς τὴν δεξιὰν πλήξας τε πρὸ δακτύλων·
ἡ μὲν σπάθη ἐπὶ τὴν γῆν πέπτωκεν ἣν κατεῖχεν,
τρόμος δὲ ταύτην εἴληφε καὶ δειλία μεγίστη. (755)
Ἐγὼ δὲ ἐξεφώνησα: ‘Μαξιμοῦ, μὴ φοβεῖσαι,
οἰκτείρω γάρ σε ὡς γυνὴν καὶ κάλλους πεπλησμένην·
ἵνα δὲ γνώσῃ τίς εἰμὶ ἀκριβῶς ἐκ τῶν ἔργων,
τὴν ἰσχὺν ἐπιδείξω σοι τὴν ἐμὴν ἐν τῷ ἵππῳ.’
Καὶ σπαθέαν καταβατὴν εἰς τοὺς νεφροὺς εὐθέως (760)
τοῦ φαρίου κατήγαγον καὶ διῃρέθη μέσον,
πεσόντος τοῦ ἡμίσεος εἰς μέρος μετ’ ἐκείνης,
τοῦ δὲ λοιποῦ ἑτέρωθεν εἰς γῆν κατενεχθέντος.
Ἡ δὲ ἀναποδίσασα λίαν τεταραγμένη
συγκεκομμένῃ τῇ φωνῇ ‘Ἐλέησον,’ ἐβόα, @1 (765)
‘ἐλέησόν με, κύριε, τὴν κακῶς πλανηθεῖσαν·
μᾶλλον, εἰ οὐκ ἀπαξιοῖς, ποιήσωμεν φιλίαν,
ἔτι παρθένος γὰρ εἰμὶ ὑπ’ οὐδενὸς φθαρεῖσα·
σὺ μόνος με ἐνίκησας, σύ με ἀποκερδίσεις·
ἕξεις δέ με καὶ συνεργὸν εἰς τοὺς ὑπεναντίους.’ (770)
‘Οὐκ ἀποθνῄσκεις, Μαξιμοῦ,’ πρὸς αὐτὴν ἄρτι ἔφην,
‘τὸ δὲ ἔχειν σε γαμετὴν οὐ δυνατόν μοι ἔσται,
νόμιμον ἔχω γαμετὴν εὐγενῆ καὶ ὡραίαν,
ἧς ἀγάπην οὐδέποτε τολμήσω ἀθετῆσαι.
Λοιπὸν δεῦρο ὑπὸ σκιὰν ἀπέλθωμεν τοῦ δένδρου (775)
καὶ διδάξω σε ἅπαντα τὰ κατ’ ἐμὲ ὡς ἔχουν.’
Ἐλθόντες δὲ πρὸς ποταμοῦ τὰ γειτνιῶντα δένδρα,
ἡ Μαξιμοὺ τὴν ἑαυτῆς ἀποπλύνασα χεῖρα
καὶ δόκιμον ἐν τῇ πληγῇ ἄλειμμα ἐπιθεῖσα,
ὅπερ φέρειν εἰώθαμεν ἀεὶ ἐν τοῖς πολέμοις, (780)
24
ῥίπτει τὸ ἐπιλώρικον· πολὺς γὰρ ἦν ὁ καύσων.
Καὶ ὁ χιτὼν τῆς Μαξιμοῦς ὑπῆρχεν ἀραχνώδης·
πάντα καθάπερ ἔσοπτρον ἐνέφαινε τὰ μέλη
καὶ τοὺς μαστοὺς προκύπτοντας μικρὸν ἄρτι τῶν στέρνων.
Καὶ ἐτρώθη μου ἡ ψυχή, ὡραία γὰρ ὑπῆρχε (785) […]
χεῖρα ὅπως ἐπλήγωσα τὴν δεξιὰν ἐκείνης @1
καὶ εἰ μὴ θᾶττον ἐπέζευον καὶ ἐπέβρεχον ὕδωρ (830)
ταύτην οἰκτείρας ὡς γυνὴν καὶ ἀσθενῆ τῇ φύσει:
‘Τὴν μὲν χεῖρα ἀπέπλυνα τὴν πληγὴν καταδήσας,
διὰ τοῦτο ἐβράδυνα, φῶς μου μεμυρισμένον,
ἵν’ ὅπως μὴ ὀνειδισθῶ ὡς γυναῖκα φονεύσας.’
Ταῦτα εἰπών, ἀναψυχὴν ἐλάμβανεν ἡ κόρη, (835)
ἀληθεύειν νομίσασα ἐμὲ ἐν τοῖς ῥηθεῖσιν.
Εἶτα καὶ κατὰ νοῦν βαλὼν τὰ ῥήματα τῆς κόρης
καὶ ὅλως τῷ θυμῷ αὐτὸς εἰς ἄκρον ὑπερζέσας,
καβαλλικεύω παρευθύς, δῆθεν εἰς τὸ κυνῆγιν,
καὶ ταύτην δὲ καταλαβὼν ἀνηλεῶς ἀνεῖλον, (840)
μοιχείαν, φόνον τότε γὰρ ἐκτελέσας ἀθλίως.
Καὶ οὕτως ὑποστρέψας γε ἔνθα ἦτον ἡ κόρη,
καὶ ἐκεῖσε τὴν ἅπασαν ποιήσαντες ἡμέραν
ἀμφότεροι κατήλθομεν τῇ ἑξῆς ἐν τῇ τένδᾳ
καὶ ἐπὶ τὴν ἀπόλαυσιν τῶν λειμώνων ἐκείνων· (845)
καὶ μεθ’ ἡμέρας σκέψεως καὶ βουλῆς παγκαλλίστης,
ἐν τῷ Εὐφράτῃ ἔκρινα τὴν οἴκησιν ποιῆσαι,
κατασκευάσαι τε λαμπρὸν καὶ ἐξαίσιον οἶκον.» @1
25
Překlad: O. Cikán – M. Kulhánková, Digenis Akritis. Byzantský epos o dvojrodém hraničáři, Červený Kostelec
2018.
740 Tu vyjel jsem jí ihned vstříc, jakmile jsem ji spatřil,
a když jsme k sobě dojeli, objali jsme se s úctou,
zdravili jeden druhého přátelsky, jak se sluší,
než koně své jsme pobídli a zahájili souboj,
rozjížděli se od sebe a sjížděli se k sobě,
745 stále svá kopí křížíce, však držíce se v sedlech.
Než pak po jednom střetnutí jsme vytasili meče
a vyrazili na sebe a řezali se drsně. –
Snažil jsem se, můj příteli, jí nijak neublížit.
(Nejenom jestiť hanebné, když muž zabíjí ženy,
750 aj, hanebné jest stejně tak, když proti ženám válčí.)
Však tato byla mužností proslulá mezi všemi,
a proto jsem se za boj s ní ni trochu nezastyděl
a udeřil ji do ruky, kousek nad její prsty.
Tu upustila tedy meč, a jen co padl na zem,
755 tu na místě se roztřásla, jímána velkým strachem,
než já jsem na ni zvolal, řka: ‚Maximú, nic se neboj,
neb slituji se nad tebou co nad překrásnou ženou.
Abys však poznala, kdo jsem, i dle mých mužných činů,
nuž hle, svou sílu velikou předvedu na tvém koni.‘
760 A tu jsem meč svůj ponořil do beder její klisny
a rozseknul ji jediným úderem na dvě půle,
takže ta půle s jezdkyní padla na jednu stranu,
než zadní část se zřítila zase na stranu druhou.
Vtom dívka zcela zděšená po pádu vyskočivši,
765 zlomeným hlasem vykřikla: ‚Smiluj se, já tě prosím,
smiluj se, pane, nade mnou, nad poblouzněnou dívkou,
a uznáš-li mě za hodnu, spojme se radši v lásce,
jsem totiž panna doposud, neposkvrněná nikým.
Jen tys nade mnou zvítězil, jen ty mě tedy získáš,
770 a proti svým nepřátelům mě máš co svého druha.‘
‚Ty nezemřeš, ó Maximú,‘ jsem jí hned odpověděl,
‚však nemohu tě učinit svou zákonitou chotí,
neb mám už choť blahorodou a krásnou, v květu mládí,
jejíž lásky se nezřeknu nikdy, ni na chvilinku.
775 Nuž tedy posaďme se tam do stínu toho stromu,
a pak ti v klidu vyložím všechno, co se mne týká.‘
I odešli jsme ke stromům, jež rostly z břehu řeky,
a Maximú si omyla svou poraněnou ruku
a čerstvou ránu potřela si osvědčenou mastí,
26
780 již měl jsem vždycky ve zvyku brát do všech bitev s sebou.
I pancíř s těla shodila, neboť jí bylo horko,
a Maximina spodnice byla jak pavučinka,
poskytující zřetelný pohled na její údy
a ňadra, jež jen lehounce se dmula z její hrudi.
785 Hned měl jsem duši raněnou nad kvetoucí tou krásou […]
787 kdybych neskočil se sedla a ránu neomyl jí,
neb měl jsem soucit se ženou, slabou již od přírody.
‚Tak jsem ji tedy ošetřil, obvázal její ránu,
790 a proto jsem se opozdil, mé něžně vonné světlo,
ať nemusím si vyčítat, že usmrtil jsem ženu.‘
To pravil jsem a dívka má se tedy uklidnila,
neb uvěřila nakonec, že povídám jí pravdu. –
Však já jsem slova dívčina nepustil ze své mysli,
795 a ve svém nitru vykypěv a rozbouřiv se zcela,
hned nasedl jsem na koně, řka, že prý jedu na lov,
dohonil rychle Maximú, bez milosti ji zabil
a potrestal tu smilnici neblahým usmrcením.
Pak vrátil jsem se ke skrýši, kde čekala mě dívka,
800 a celý den jsme zůstali spolu až do večera
a vrátili se ráno až zpět do našeho stanu,
na naši louku nádhernou a plnou potěšení.
Pak přemýšleli jsme pár dní a krásně rozjímali,
než rozhodl jsem postavit nám u Eufratu sídlo
805 a vztyčit zcela nádherný a výjimečný palác.“
27
Libistros a Rodamne
Ed. P.A. Agapitos, Ἀφήγησις Λιβίστρου καὶ Ῥοδάμνης [Βυζαντινὴ καὶ Νεοελληνικὴ Βιβλιοθήκη 9.
Ἀθήνα: Μορφωτικὸ Ἵδρυμα Ἐθνικῆς Τραπέζης, 2006]
Ὁ Λίβιστρος τὸ γένος του λέγει τὸν Κλιτοβώντα.
Φίλε, εἰς τὴν χώραν τὴν ἐμὴν ἄνθρωπος ἤμουν μέγας, (111)
τοπάρχης πλούσιος, φοβερὸς καὶ εἰς τὴν ἀνδρείαν τοσοῦτος,
τέτοιος ὅτι, νομίζω, ὁ καιρὸς νὰ σὲ τὸ ἀναδιδάξῃ·
σύντροφον εἶχα τὴν χαράν, φίλον τὴν ἀθλιψίαν,
εἴτι καλὸν καὶ ἐνήδονον ποτὲ νὰ μὴ μὲ λείπῃ. (115)
Καὶ μὲ τὰς τόσας ἡδονάς, μὲ τὰ καλὰ τὰ τόσα,
καὶ μὲ τὸν τόσον πλοῦτον μου καὶ τὴν εὐημερίαν,
μὲ τὰς τρυφάς μου τὰς πολλάς, μὲ τὰς γλυκύτητάς μου,
τὰς εἶχα, τὰς ὑπότασσα, εἶχα τας καὶ ἐθάρρουν,
ἔρωτος εἶδος εἰς ἐμὲν ποτὲ οὐκ ἀνεβιβάσθην· (120)
ἦτον ὁ νοῦς μου ἀμέριμνος καθόλου ἀπὸ τὸν πόθον,
εἰς τὸν λογισμόν μου ἐνθύμησις ἀγάπης οὐκ ἀνέβην,
ἔζουν ἀκαταδούλωτος καὶ μετὰ ἐλευθερίας,
ἐρωτοακατάκριτος καὶ παρεκτὸς ἀγάπης.
Ἀλλὰ καὶ μᾶλλον, φίλε μου, ποτὲ ἂν ἐσυνεπλάκῃ (125)
ἄνθρωπος ἀπὸ τοῦ γένους μου καὶ ἀπὸ τοὺς ἐδικούς μου
εἰς τέτοιαν ποθοενθύμησιν καὶ ἀνάμνησιν ἀγάπης,
πολλὰ τὸν ἐκατεπίκραινα, χίλια τὸν ἐμεμφόμην.
Καὶ μία ἡμέρα δόχνει με νὰ ἐβγῶ νὰ κυνηγήσω
μὲ τοὺς ἐμοὺς τοὺς συγγενεῖς καὶ μὲ τοὺς ἐδικούς μου· (130)
ἐξέβηκα εἰς παράπλαγα καὶ εἰς ὀρεινὸν βουνίτσιν,
ἀνεψηλάφουν πούπετε περδίκιν νὰ ἐπιτύχω, @1
νὰ λύσω τὸ γεράκιν μου, νὰ ἴδω ἂν ὑπαγαίνῃ.
Ἐκείνην ἐπαράτρεχα τὴν ὅλην τὴν ἡμέραν
εἰς κάμπους, εἰς παράπλαγα, εἰς ὀρεινοβουνία, (135)
νὰ μὴ ἐπιτύχω πούπετε νὰ λύσω τὸ γεράκιν.
Καὶ ἁπλῶς ἀργὰ τὸ δειλινόν, τὸ πλήρωμαν ἡμέρας,
εἰς δένδρου κλῶνον ηὕρηκα πουλία τρυγόνια δύο
ἐντάμα νὰ καθέζουνται καὶ νὰ καταφιλοῦνται·
καὶ δένω τὸ γεράκιν μου καὶ ἐβγάνω τὸ δοξάριν, (140)
γεμίζω το καὶ ἐδόξευσα ἕνα ἀπὸ τὰ δύο.
Καὶ εἶδα μυστήριον φοβερὸν εἰς τὰ τρυγονοπούλια·
ἅμα τὸ πέσειν εἰς τὴν γῆν ἐκεῖνο τὸ ἐφονεύθην,
τὸ ἄλλον εἰς ὕψος ἔδωκεν, ἀνέβην εἰς τὰ νέφη,
χαμνίζει ἀπέκει τὸ πτερὸν ἐκ τὸ ὕψος <τὸ> τοσοῦτον (145)
καὶ πίπτει εἰς τὸ ταίριν του καὶ ἐκεῖνον φονευμένον.
28
Εἶδα καὶ ἐξενίστην το καὶ μέριμνα μ’ ἐσέβην,
συνελυπήθην τὸ πουλὶν καὶ ἀπὸ τοὺς ἐδικούς μου
ἕναν μου ἐρώτουν συγγενήν, τὸ τί εἶχεν καὶ ἐφονεύθην·
καὶ ἐκεῖνος, ἐκ τοῦ πράγματος ὡς ἔμαθα, ἐψηλάφα (150)
πάντα ἀφορμὴ τοῦ νὰ μὲ εἰπῇ τοῦ ἔρωτος τὰς ὀδύνας
καὶ τὰ ἐρωτογλυκόπικρα τοῦ πόθου νὰ μὲ μάθῃ.
Καὶ ἅμα τὸν ἐρώτησα, σύντομα μὲ ἀπεκρίθην:
<Τὸν Λίβιστρον ὁ συγγενὴς ἤρξατο νὰ διδάσκῃ
τοῦ ἔρωτος τὰς συμφορὰς καὶ τοὺς παραδαρμούς του.>
“Μάθε, τοπάρχα Λίβιστρε χώρας ἐμῆς καὶ τόπου, (154)
ἂν κάτσω καὶ διδάξω σε διὰ τὸ πουλὶν τὸ βλέπεις, @1 (155)
τὸν νοῦν σου τὸν ἀμέριμνον μέριμνα νὰ δουλώσῃ
καὶ τοῦ ἔρωτος τὴν δύναμιν νὰ μυριομεγαλύνῃς”.
Καὶ παρευθὺς εἰς τὸ πλευρὸν τὸν συγγενή μου ἐπῆρα,
διὰ τὸ πουλὶν τὸν ἐρωτῶ, τὸ ἐρωτικὸν τρυγόνιν,
καὶ τίς ἔναι ἡ πολύφοβος ἐρωτοδυναστεία. (160)
Καὶ ἐκεῖνος ἐπεχείρησε τοῦ νὰ μὲ ἀναδιδάξῃ
τοῦ ἔρωτος τὰ μυστήρια καὶ τὰ δεσμὰ τοῦ πόθου,
τῆς ἀσχολήσεως τὰ πικρὰ καὶ τῆς ποθομανίας:
Ὁ Λίβιστρος μανθάνει τα παρὰ τοῦ συγγενοῦ του
τὰ ἐρωτικὰ μυστήρια, τὰς ἡδονὰς τοῦ πόθου.
“Βλέπεις το τοῦτο τὸ πουλίν”, λέγει με, “τὸ τρυγόνιν; (166)
Πάντως εἰς ὄρος πέτεται καὶ εἰς ἀέραν τρέχει,
καὶ ἂν φονευθῇ τὸ ταίριν του καὶ λείψῃ ἀπὲ τὸν κόσμον,
ποτὲ εἰς δένδρον οὐ κάθεται νὰ ἔχῃ χλωρὰ τὰ φύλλα,
ποτὲ νερὸν καθάριον ἀπὸ πηγὴν οὐδὲν πίνει· (170)
πάντοτε εἰς πέτραν κάθεται, θρηνεῖ καὶ οὐκ ὑπομένει,
τὴν στέρησίν του ἀνιστορεῖ καὶ πνίγει τὸν ἐνιαυτόν του.
Καὶ μὴ θαυμάσῃς τὸ πουλὶν τὸ ’στάνεται καὶ βλέπει,
ἀλλὰ ἰδὲς καὶ θαύμασε τὸ δένδρον τὸ φοινίκιν,
πῶς ἂν οὐκ ἔχει ἀρσενικὸν τὸ θηλυκὸν φοινίκιν, (175)
ποτὲ οὐ καρπεύει εἰς τὴν γῆν, πάντα θλιμμένον στέκει.
Ἄφες αὐτὸ καὶ θαύμασε τὸν λίθον τὸν μαγνήτην,
πῶς ἕλκει ἀπὸ τοῦ πόθου του τὴν φύσιν τοῦ σιδήρου.
Θαύμασε καὶ τὴν σμέριναν πάλε τὴν θαλασσίαν,
πῶς ἀπὸ κάτω ἐκ τὸν βυθὸν διὰ πόθον ἀνεβαίνει (180)
καὶ μὲ τὸν ὄφιν σμίγεται διὰ ἐρωτικὴν ἀγάπην.
Ξένισε καὶ τὸν ποταμὸν τὸν λέγουσιν Ἀλφεῖον, @1
πῶς τὸ θαλασσοπέλαγος τὸ τόσον παρατρέχει
29
καὶ πρὸς τὴν λίμνην ἔρχεται τὴν εἰς τὴν Σικελίαν.
Καὶ σύ, τοπάρχα Λίβιστρε χώρας ἐμῆς καὶ τόπου, (185)
καταλεπτὸν ἂν ἄρξωμαι τοῦ νὰ σὲ ἀναδιδάξω
τοῦ ἔρωτος τὰ μυστήρια τὰ δείχνει εἰς τὴν ἀγάπην,
πιστεύω, ἀναιστητότερος ἂν εἶσαι παρὰ λίθον,
νὰ ἔλθῃς μικρὸν εἰς αἴσθησιν, νὰ νοήσῃς τὴν ἀγάπην,
νὰ φοβηθῇς τὴν δύναμιν τῶν ἐρωτοκρατόρων”. (190)
Καὶ μὲ τὰ τέτοια τὰ πολλὰ τὰ μὲ ποθοαφηγήθην,
τὰ μὲ εἶπεν, τὰ μ’ ἐδίδαξεν ὁ συγγενής μου ἐκεῖνος,
ἔφθασα εἰς τὴν κατούνα μου, πεζεύω <ἐκ> τὸ ἄλογόν μου,
καὶ ἐκ τὰ ἐκακοπάθην ἤθελα τοῦ περιανασάνω,
καὶ κατιδίαν ἐσέβηκα καὶ ἐφρόντιζα τοὺς λόγους (195)
τοὺς μὲ εἶπεν διὰ τὸν ἔρωταν ὁ συγγενής μου ἐκεῖνος·
καὶ ἁπλῶς καὶ μὴ βουλόμενος εἰς μέριμναν ἐσέβην
καὶ ἐσκόπηζεν ἡ καρδία μου μὴ πλέξω εἰς τὰς ὀδύνας.
30
Překlad: P. Agapitos, The Tale of Livistros and Rhodamne, Liverpool 2021.
Livistros tells Klitovon about his lineage.
In my own country, friend, I was a mighty man,
a potentate rich, awe-inspiring and in prowess so great
that time, I think, will gradually instruct you about it.
Joy was my companion, my friend was delight,
115 never was I in need of things good and pleasurable.
Despite though all these pleasures and good things,
despite all the vast wealth and prosperity,
despite again all the elegant and dainty luxuries
I owned, disposed of, possessed and boasted about,
120 never did any image of love form itself in my mind.
My intellect was wholly free from the cares of desire,
in my mind never did any remembrance of love arise,
I lived truly unenslaved and in complete freedom,
standing completely outside love and amorously unaffectionate.
125 But even more so, my friend, if ever a person
from my family or from my own companions entangled himself
in such erotic contemplation and amorous recollection,
often I would insult him bitterly and scold him a thousand times.
One day, though, I had the idea of leaving on a hunt
130 together with my relatives and my companions;
I went along mountain slopes and to a craggy mountain,
I was looking for a place to chance upon a partridge,
so as to release my hawk and see if it would fly.
To no avail was I spending that whole day
135 in the meadows, along mountain slopes and up high mountains
lest I would find a place to release my hawk.
Finally, late in the evening, at the very end of the day,
on the branch of a tree I found two turtle-doves,
perched next to each other and kissing tenderly.
140 I tethered my hawk and pulled my bow,
I loaded it and shot one of the two birds.
Then, I saw an awe-inspiring mystery concerning the turtle-doves.
When the one that was killed fell to the ground,
the other flew up high, it rose to the clouds;
145 at that immense height it shut its wings
and dropped next to its companion killing itself.
I saw this, wondered greatly and concern arose in my mind,
I felt sad for the bird; so, I asked a relative of mine
what was the matter with the bird and it killed itself.
31
150 He now, as I found out because of this incident, always looked
for the occasion to talk to me about the sorrows of love
and to teach me about the amorously bittersweet pangs of desire.
When, therefore, I asked him, he quickly replied:
153x <The Relative started instructing Livistros
153y about the misfortunes and torments of Eros.>
“Livistros, lord of my country and my land, know that
155 should I sit down with you and instruct you about the bird you see,
amorous cares will subjugate your carefree mind
and you will praise a myriad times the might of love.”
Immediately I took my Relative to my side,
I ask him about the bird, the amorous turtle-dove,
160 and about what this much-feared Amorous Tyranny is.
He, then, begun to instruct me in all detail
about the mysteries of Eros and the bonds of desire,
the bitter torments of love’s care and of desire’s madness;
Livistros learns from his Relative
165 about the amorous mysteries and the delights of desire.
he told me: “Do you see this bird called turtle-dove?
It always flies over mountains and speeds through the air,
and should its mate be killed and vanish from the world,
it never again sits on a tree with green leaves,
170 it never again drinks clear water from a spring,
but always sits on a rock, laments and cannot endure the pain,
tells of its loss and drowns in its own sorrow.
Yet do not wonder at the bird that feels and understands,
but look and wonder at the palm-tree;
175 should the female plant not find a male,
it never bears fruit and always stands bent in sorrow.
Put the tree aside and wonder at the magnet-stone,
how by its desire it draws near the very nature of iron.
And, again, wonder at the moray, the eel of the sea,
180 how it rises from the depth driven by desire
and mates with the snake because of amorous love.
Marvel as well at the river named Alpheius,
how it crosses so vast and salty a sea,
and goes to unite with that female lake in Sicily.
185 Oh Livistros, lord of my country and my land,
should I start instructing you in detail
32
about the mysteries Eros reveals in amorous affairs,
I believe, even if you were more senseless than a rock,
you would soon come to your senses, understand what love is
190 and would be afraid of the amorous sovereigns.”
With the many things that he so passionately narrated to me,
all of what my Relative told me and instructed me about,
I arrived to my abode and I got off my horse,
wishing to take respite from what I had gone through.
195 I entered alone into my chambers and was rehearsing the words
that my good Relative had told me about love.
And even though I did not wish so, I begun worrying,
while my heart was preoccupied not to entangle itself in sorrow.
33
Spanos
Ed. H. Eideneier, Spanos: eine byzantinische Satire in der Form einer Parodie [Supplementa Byzantina 5.
Berlin: De Gruyter, 1977].
Κοντάκιον. Πρὸς τὸ Ἐπεφάνης.
Ἐπεγνώσθης, ἄθλιε,
πᾶσιν ἀνθρώποις
ὡς κακὸς καὶ κάκιστος,
καὶ διὰ τοῦτο ἔλθει σου θέλει (490)
ἄνω καὶ κάτω
τσιρλισματαρέα,
τεταρταῖος,
βήχας, σφάκτης, φλεγμονή, @1
περιπνευμονία (495)
καὶ κοιλία εἰς τοὺς αἰῶνας.
Ὁ οἶκος.
Ἄκουσον, σπανέ,
τὴν τιμὴν τοῦ προσώπου σου
καὶ τῶν παρειῶν σου τὴν γύμνωσιν (500)
καὶ τὴν στέρησιν τῆς πατσάδας σου.
Οὐαὶ δέ σοι, σπανὲ
μουστακάτε καὶ πιγουνάτε.
Ὦ σπανὲ μυρμηγκοσφόνδυλε
καὶ ξυλογούργουρε, (505)
ὁ θεός μου πατάξῃ σε.
Ὦ σπανὲ πονηρέ,
δαίμων καὶ ἀπάνθρωπε,
ὁ θεὸς νὰ σὲ καταργήσῃ.
Ὦ σπανέ, (510)
τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον,
ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων,
τὸ πῦρ τὸ τῆς γεέννης,
ὁ θεὸς σὲ ἐξολοθρεύσῃ.
Ὦ σπανέ, Ἅιδη Τάρταρε (515)
καὶ Ἰούδα παράσημε,
ἀνελεήμων, ἀσύνετε,
ἀσύντακτε, ἄσπονδε,
ἄστοργε,
ἄνου, κατάπτυστε (520)
μιαρέ,
κύον καὶ ἀπάνθρωπε,
34
ὁ θεὸς νὰ σὲ δώσῃ @1
ἄνω καὶ κάτω
τσιρλισματαρέαν, (525)
τεταρταῖον,
παροξυσμόν,
βήχα, σφάκτην, φλεγμονήν,
περιπνευμονίαν
καὶ κοιλίαν εἰς τοὺς αἰῶνας. (530)
Τὸ συναξάριον τοῦ ἀνοσίου σπανοῦ.
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ ὁ ἀνόσιος καὶ κάκιστος σπανὸς βρόχῳ καὶ ξίφει τελειοῦται καὶ ἐν
μνημείῳ κατατίθεται.
Στίχοι.
Ὁ ἀνόσιος καὶ σπανὸς καὶ τριγένης, (535)
Κληρονομήσει τὸ πῦρ τὸ τῆς γεέννης.
Τὸν ἀνόσιον ἄνθρωπον γελάσωμεν οἱ πάντες,
Ὡς κάκιστον θέαμα, παράξενον σημεῖον.
Ἀνάθεμά τον δέκα καὶ εἰκάδι,
τριακάδι ὁ σπανὸς ἀπετμήθη. (540)
Σπανοῦ γέννησις, καὶ τίς ἂν γένοιτο πρῶτος πρὸς τὴν διήγησιν;
Διήγησις δὲ μεγάλων ἔργων καὶ θαυμασίων κακῶν, καὶ πολὺν τὸν
γέλωτα τοῖς ἀκροωμένοις ἐμποιεῖν δύναται, οὐ μόνον ἀνθρώπων, ἀλλὰ
καὶ ζώων ἀλόγων, καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, καὶ πάντων τῶν κτηνῶν. @1
Γεννᾶται μὲν οὗτος οὔτε ἐπὶ ἡμέραν οὔτε ἐπὶ νύκτα, ἀλλ’ ἐν ἀωρίᾳ. (545)
Ἤστραπτε μὲν κατὰ ἀνατολάς, κατὰ δὲ δύσιν ὀγκηθμὸς ἦν οὐκ ὀλίγος.
Πᾶσα μὲν ἀνθρώπων φύσις σύντρομος γέγονε, πᾶσα δὲ ζώων καὶ
πετεινῶν καὶ κτηνῶν. Καὶ πολλῶν ἡμιθνήτων γεγονότων ἐκ τῆς ταραχῆς
καὶ τοῦ φόβου, μία ὄνος ἔγκυος οὖσα ἀπέρριψεν οὐ μετ’ ὀλίγης βίας
ἔκπτυστόν τι καὶ πονηρότατον γένος τουτὶ τῶν σπανῶν. (550)
Καὶ γεννηθέντων ἀπέδοτο αὐτοὺς διδασκάλῳ τινὶ τῶν δαιμόνων εἰς
αὔξησιν καὶ παίδευσιν. Αὐξηνθέντων δὲ καὶ εἰς μέτρον ἡλικίας φθασάντων
συνέδριον ἐποίησαν, ἵνα πρὸς ἀνθρώπους ἀφίξωνται, ἵνα πρῶτόν
τινα ἑαυτῶν ποιήσωσι βασιλέα. Καὶ τοῦτο ποιήσαντες ἐποίησαν
βασιλέα παγκάκιστον οὔριόν τινα ἢ μᾶλλον εἰπεῖν ἐξούριον, οὐ μὴν δὲ (555)
ἀλλὰ καὶ ξυγγόκωλον καί, συνελόντι φάναι, σκατοπρόσωπον, ἔτι δὲ
ἀντζάτον, κωλάτον, βιλλάτον, χεσάτον, φασάτον, ἀναχεσομούσουδον
καὶ φασκελάτον. Καὶ ποιήσαντες αὐτὸν βασιλέα ἔθεσαν ἐπάνω σούβλας
ὡς ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπηρμένου.