PUGIO BRUTI
A CRIME STORY IN EASY LATIN
BY
Daniel Pettersson Amelie Rosengren
latinitium.com
©2018 Daniel Pettersson, Amelie Rosengren, Latinitiiira.com. ISBN: 978-91-985094-0-3
Edited by Daniel Pettersson and Amelie Rosengren. Cover design by Amelie Rosengren and Daniel Pettersson.
Acknowledgements
Gratias maximäs agimus amlcls qui nös in scribendö multum adiüverunt, quorum nömina in litteram digesta hic reddere volumus: Alessandro Conti, Joel Derfner, Tom Keeline, Ioanna Laeta, Peter Nickson, Johan Winge.
Gratias agimus et open fundätö Hagendahlěnsí.
Gratias agimus et parentibus nostris qui semper nobis adfuérunt atque hortäti sunt ut perseveräremus.
in
Index rerum
Acknowledgements..................................................................iii
Preface.......................................................................................vii
Persönae.......................................................................................x
Prologus ..................................................................................xiii
Capitulum primum.................................................................xv
Capitulum secundum...........................................................xvii
Capitulum tertium..................................................................xx
Capitulum quärtum ............................................................xxii
Capitulum quintum.............................................................xxiv
Capitulum sextum..............................................................xxvii
Capitulum septimum..........................................................xxix
Capitulum octävum............................................................xxxi
Capitulum nönum............................................................xxxiii
Capitulum decimum..........................................................xxxv
Capitulum ündeeimum ..................................................xxxvii
Capitulum duodecimum.........................................................xl
Capitulum tertium decimum .............................................xiii
Capitulum quärtum decimum............................................xlv
Capitulum quintum decimum..........................................xlvii
Capitulum sextum decimum....................................................1
Capitulum septimum decimum..........................................liii
Capitulum duodevicesimum................................................lvi
Capitulum iindevlcesimum..................................................lix
Capitulumvicesimum............................................................lxi
Capitulum ünum et vicesimum.........................................Ixiv
Capitulum alterum et vicesimum......................................lxvi
Capitulum tertium et vicesimum......................................lxix
Capitulum quärtum et vicesimum....................................Ixxi
Capitulum quintum et vicesimum..................................lxxiii
Capitulum sextum et vicesimum.....................................Ixxvi
Capitulum septimum et vicesimum..............................lxxviii
Capitulum duodetrlcesimum............................................Ixxx
List of abbreviations..........................................................lxxxii
Vocabulary..........................................................................lxxxiii
IV
V
Preface
Reading latin can be enjoyable, enriching and— dare we say it?—easy. But learners who have had the great good fortune to acquire this skill are few and far between. At Latinitium we are convinced everyone can learn to read Latin well without constant recourse to translations and grammars. What it requires is reading lots of Latin matched to your current learning level. And, most importantly, the text you read must tell a good story. When we read a novel in our own language we expect to be kept turning the page from start to finish. For Latin students such books are hard to come by. We recendy published the novel AdAlpes by H. C. Nutting, which is a good read for upper-intermediate learners. Sad to say, there are too few well-written stories for lower-intermediate learners. Pugio Bruti:A Crime Story in Easy Latin, aims to fill this gap, offering students an exciting full-length story in Classical Latin.
vii
Pugid Brutihas a vocabulary of approximately 350 unique words. The story is over 9,000 words long, thus providing intense exposure to the items in the basic selection. The grammar is by and large unsheltered (i.e. structures are used as required by the story) though some more advanced grammatical elements have been omitted.
There is a full vocabulary list at the end of the book so a separate dictionary is unnecessary. Note that the definitions and structures in the list reflect their specific usage in the context of the story.
Throughout the book a number of original illustrations by Amelie Rosengren enliven the text and aid comprehension.
high degree, only words, collocations, and expressions attested in Classical Latin have been employed. Many stylistic features and dialogue patterns stem from the plays of Plautus and Terentius and from the Satyricon of Petronius.
PugidBruti aims to help compensate for the total absence of easy texts from antiquity. We hope the style and setting of our story will provide an acceptable modern stand-in.
Daniel Pettersson
Stockholm, December 2018 Latinitium.com
Who can read it?
Thanks to the relatively small number of unique words, the illustrational aids and a full vocabulary, Pugid Bruti may be enjoyed by a wide range of learners.
Since Pugid Bruti is intended to be a stepping stone for students at the outset of their journey towards the ultimate goal of reading Latin from the classical period and beyond, structures common to Latin such as ablative absolutes and cum-clauses are frequently used. But we repeat: the range and repetition of vocabulary and grammar is subservient to the story itself. Following the plot will facilitate reading competence and acquisition of the language.
We have taken pains to write our narrative in a highly classical style—as far as that is possible working within the confines of a genre and level alien to the ancients. To a very
viii
ix
Minister caupönae
Q. Clödius CrEscens
Ursula, ancilla Clödii
MendIcus
AdulEscEns
C. Bombius Parvus
x
pug16 brut!
Prologus
s. o
* <
Sol lucebat. terentia ianuam post se clausit et patrem intuita est, qui in lecto iacebat. Turn ad eum accessit et manum eius prehendit. Pallida erat. Terentius filiam intuens, "Tempusest me," inquit, "Teren-tia, abire. Doleo quod tibi non multum telinquo. Dlvites olim fuimus! MeministTne?"
Terentia patri respondit: "Memini, 6 pater, sed tibi dormiendum est."
Turn Terentius, "Mea filia," inquit, "audi: Ante me sunt tenebrae. Mox moriar." "O pater!" exclamavit Terentia. "Audi," inquit Terentius, "est quod tibi narrem." Terentia iuxta. eum consedit.
Turn pater, "Audi," inquit, "mea Terentia, prope omnia
xn
rUGIO BRUTi
nostra—aurum, equös, alia multa—ünus homo nobis abstu-lit. Prope nihil aliud iam habeö quam hoc. Prope nihil aliud mihi restat quod tibi dem."
Pater pügiönem in manu Terentiae posuit et, "Hie pügiö," inquit, "Brütl fuisse dlcitur. Hie est ille pügiö quo Iulium Caesarem ölim percussit. Te volö hunc pügiönem habere. Hie enim pügiö te dücet ad..."
Terentius subito tacuit.
"Pater?" exelämävit Terentia. "Pater?! Responde! Quo me dücet? Pater?!"
Terentius oculös clausit. Mortuus est.
Terentia pügiönem manibus tenebat. Dum patris pügiönem prae se tenet, "Per hunc," inquit, "pügiönem iürö, pater: Nostra recuperäbö!"
Capitulum
primum
Terentia currebat. Nox Romae erat et Terentia per obscuras urbis vias currebat. Celeriter currebat. Ante se umbram videbat. Earn sequebatur. Sed umbra celerius currebat quam Terentia.
Terentia subito constitit. Via erat vacua er obscura. Non videbat umbram quam sequebatur. Irata exclamavit: "Ubi es?!"
Terentia currere volebat, umbram sequi volebat. Sed urbs et via nimis obscurae erant.
Terentia circumspexit. Vias et aedes videbat, sed obscurae erant. Umbras videbat, multas umbras, sed umbra quam sequebatur iam non videbat.
Nox erat obscura. Periculosum erat noctu Romae foris esse; Terentia erat sola et via erat vacua.
Terentia conversa rediit eadem via qua venerat. Ad
xiv
XV
pugio bruti
cauponam rediit c qua tarn celeriter paulo ante abierat.
Parvam cauponae ianuam paulisper intuita est. Ianua rubra erat. Nomen cauponae erat Asina', in quaerant lumen et calor et multl homines. In via. erant tenebrae et frigus et null! homines. Terentia sola erat.
Capitulum secundum
Terentia ab odscúrá viá abiit et cauponam intrávit. Ad ministrům cauponae accessit et ita locúta est: "Salvě. Adulěscěns modo hic fuit." "Fuit," respondit minister. "Ex hác caupóná," inquit Terentia, "fúgit." "Fúgit," respondit.
Terentia perrěxit ita rogáre: "Sclsne quis ille sit?"
"Scio." inquit minister cauponae. Tum Terentia sublráta, "Age," inquit, "dle, quis tandem est?"
Hic vir cum ánulís aurels ad Terentiam accessit et, "Latině," inquit, "ille non intellegit. Graecus est."
"Ain' tú?" inquit Terentia. "Nunc intellego cůr ita mihi responderit! Latině loqul nescit!"
Tum vir cum ánulís aurels, "Ita est," inquit. "Oeneus sum,
xvi
xvii
pugio bruti
caupö sum et haec est mea caupöna! Quid vis ? Visne vinum ? Habémus muka vína et ea bona! Pröme nummös."
"Vinum," inquit Terentia, "nolo. Audi, adulěscentem quaerö qui ex häc caupönä modo fügit. Eum fortasse vidisti ?"
"Quid?" inquit caupö. "Tě nön iam vult?"
Terentia Träta caupönem intuita est.
"Adulěscentem," inquit, "ex häc caupönä fugientem secuta sum. Vídistíne eum ?"
"Fortasse," inquit Oeneus, "eum vidí. Sed quid tum? Cur eum quaeris?"
Cui Terentia, "Aliquid," inquit, "mihi abstulit."
Vir cum änulis aureis subrisit tum ita locütus est: "Ain tü? Abstulit? Quid tibi abstulit?"
"Pügiönem," inquit Terentia, "mihi abstulit."
Tum ille: "Pügiönemne tuum? Měcum si veneris, alium tibi dabo; mukös habeö."
"Nön tuum," inquit, "sed meum pügiönem volö."
Tum ille: "Cur eum tibi abstulit?"
Terentia subiräta respondit: "Qui sciam? Nön fuit tempus eum tum rogäre! Sed heus, die mihi, adulěscentem qui pügiönem mihi abstulit, nöstin'?"
"Nön," inquit caupö, "növi."
"Vlderäsne," inquit Terentia, "eum ante?"
Respondit ille: "Saepe vidi."
Tum ilia: "Qua est faciě?"
Caupö Terentiam intuěns, "Quid?" inquit, "Nescis qua faciě sit? Nonne eum foräs secuta es?"
"Sum secuta," respondit, "sed qua faciě esset in tenebrls viděre nön potui."
Tum caupö, "Age," inquit, "quae sciö, tibi dicam: Ille quem
xviii
latinit tum
quaeris adulescens est pulcher capillo nigro, immo pulcher-
rimus, et parvis est manibus." "Geritne," rogavit Terentia, "anulos aureos, ut tu?" "Anulos," respondit, "non gerit, quod sciam " "Quis," inquit Terentia, "eum novit? Si saepe hie fuit, ut
dixisti, fortasse aliquis eum novit. Soletne aliquis hie cum
eo loqui?"
Caupo scelesto similis subrisit.
"Non," inquit, "sed si virum capillo nigro vis, ecce me."
Turn TerentiaIrata, "Quid tandem?" inquit, "Tune habes pugionem meum?"
"Non pugionem," respondit caupo, "sed aliquid melius habeo..." Et gradum magnum ad earn fecit.
Terentia e caupona fugit. Neque eo redire cogitabat: Noctu Romae non tan turn viae sed etiam cauponae periculosae erant.
l at initium
Capitulum
tertium
Terentia Vlls obscúrís et vacuís domům celericer Tbat. Perlculösum erat noctü forís esse, neque sine ancillä suä forís esse děběbat. Terentia cum ancillä suä in caupönä fuerat, sed ubi ancillä iam esset nesciěbat.
Cum domům tandem rediisset, sécumpaulisper cögitävit: Quömodo pügiönem recuperem f Umbrarn sölam adulěscentis vidi. Tantum est.
Adulěscentem autem esse pulchrum, capillö nigrö, parvls manibus sciěbat. Haec omnia ille caupö närräverat sed Teren-tiam nön multum adiuväbant.
Terentia domi diu seděbat cum ei in mentem věnit esse vinum super tunicam suam! Nesciěbat essetne ancillä domi, sed surrěxit et, dum tunicam exuit, clämävit: "Dörippa! Tunica mea maculäs vini habet! Accěde hüc!"
Dörippa, ancillä eius, in conclave celeriter věnit et tunicam sümpsit; abibat cum Terentia "Dörippa," clämävit, "maně! Ě caupönä ěgressa quo abiisti ?"
Ad hoc Dörippa ancillä, "Ubi ě caupönä," inquit, "ěgressa es, tě secuta sum, sed celerius cucurristi quam ego; post trěs viäs tě nön iam viděbam. Paulo diütius cucurrí sed omněs viae vacuae erant. Cum nusquam tě viděrem, domům redií. Male fěcí?"
"Immö," respondit Terentia, "rěctě fécisti. Noctü enim periculösum est forís esse."
Dörippa rogävit: "Cur ě caupönä tam subito ěgressa es?"
"Nonne," inquit Terentia, "vidistí adulěscentem qui foräs ě caupönä fügit?"
"Eum," respondit, "nön vidi. Illud sölum vidi vinum tibi super tunicam effundi. Tum cucurristi. Tantum est."
"Adulěscěns," inquit Terentia, "mihi abstulit pügiönem qui in mensa iacěbat; itaque eum secuta sum."
Ad hoc Dörippa: "Prehendistlne eum?"
"Nön prehendi, quod celerius cucurrit quam ego."
Tum Dörippa: "Male närräs. Numquid vis?"
"Ut mihi tunicam," inquit Terentia, "püram afferäs." Dörippa conversa abiit.
Paulo post Terentia dormitum iit sed dormire nön poterat. Etiam iräta erat. Nesciěbat enim quömodo pügiönem patris recuperäret. Cögitäbat sěcum: Nihil nön faciam ut patris dönum recuperem; id per ocidös iüröl
xxi
l atin iti u m
Capitulum
quärtum
Proximus diés lúmen et calôrem attulit. Terentia nocte nón dormlverat. Noctc oculós nôn ciauserat. De lectô surrexit et púram tunicam induit. Fläväs aut rubräs tunicas gerere solčbat sed illô die candidam sumpsit, Ancillä domí relicrä Terentia ŕoräs egressa est. Circumspexit: Via iam erat plena hominum.
Quamquam nôlebat, ad caupônam in quäproximä nocte fuerat rediit. Ad caupônam vénit, ad iänuam accessit, sed nón inträvit: Caupónem, hominem scelestum cum änulls aureís, rúrsus videre nôlebat. Itaque ä caupônä statim abiit et perrexit eädem viä quä umbram proximä nocte secúta erat. Volebat aliquid reperire quod ad scelestum aduléscentem, qui púgiônem abstulerat, duceret. Via autem illô die alia esse vidébätur quam ea quä nocte proximä cucurrerat. Tam
multi erant homines ut Terentia viam et aedes vix videret. Tandem eö venit ubi proximä nocte cönstiterat. Terentia circumspexit: Erat via aliis viis similis.
Viam ingressa est, sed nesciebat quo iret. Unam e portis urbis praeteriit; Porta Flümentäna erat. Nön longe ab eä Tiberim videre poterat, sed e portä nön est egressa. Perrexit. Subito media viä cönstitit. Duo enim magni equi eädem viä ibant. Terentiam praeterierunt et aliam viam ingressi sunt. Terentia equÖs oculis secuta est.
Nesciebat quo iret. Nesciebat ubi adulescentem scelestum quaereret.
Oculös apertös tenere vix poterat. Circumspexit ubi sederet. Iuxtä eam stäbat raeda vacua. In raedä cönsedit. Nön multö post Terentia in raedä dormiebat. Söle lücente dormiebat quasi plena nox esset.
xxm
latinitium
Capitulum
quintum
Raeda in qua Terentia sedebat via Ionga celeriter Ibat. Terentia iam dormiente raeda ablbat et post longum tempus ad aedes obscuras venit. Equi raedam cum Terentia in aedes traxerunt.
Multo post Terentia sonitu excitata est; ad hunc sonitum oculos aperuit. Circumspexit. In conclav! obscuro et tacito erat. Nihil in tantls tenebris videre poterat. Non placebat; sciebat enim Romam periculosam esse. Sic pater dlxerat.
Non solem, non viam hominum plenam, tenebras solas ante se iam videbat. N5n placebat.
In raeda etiam sedebat sed ubi esset nesciebat. Turn sonitum, quo paulo ante excitata erat, rursus audivit.
Aliquis earn intuebatur, sed in tantls tenebris, quis esset, Terentia non videbat, sed sciebat aliquem ante se stare et se
intuerl.
"Heus," inquit Terentia, "quis es? Cur me intueris?"
Nemo respondit Terentiae clämantl.
"Heus!" inquit Terentia, "Adiuvä me, rogö te! Nesciö ubi sim! Abire volö!"
Clamant! Terentiae nemo respondit; Terentia sonitum accedentis per tenebräs iam audiebat.
Terentia iam tarn pallida erat quam tunica quam gerebat. Sonitum rürsus audivit. Iam aliquis nön longe ab eä stäbat.
"Adiuvä me, rogö te! Volö domum redlre!"
Subito ante se duös oculös vidit. Tarn magni erant ut etiam in tenebris cönspicerentur. Oculi similes sölibus in tenebris lücebant.
"Aaaaaaah!" exclämävit Terentia.
Iänua post Terentiam subito aperta est. Söl foris lücebat. Terentia iam videbat. Ante earn stäbat asinus.
Terentia tacuit.
Homo magna barbä conclave celeriter inträvit et subridens, "Hic est Lucius," inquit, "asinus meus optimus, immö aureus."
"Quid ? Quid närräs ?" inquit Terentia.
Vir magna barbä, "Bene," inquit, "dormivisti? In raedä enim meä sedens dormivisti. Te ante excitäre nölui, sed nunc mihi raedä opus est. Haec enim raeda Lutetiam mox ibit, itaque tibi descendendum est."
Terentia e raedä descendit. E conclävi obscürö egressa in sölem venit. Tum intellexit ubi esset: equös, asinös, raedäs videbat. Stabulum erat.
Terentia paulisper venientes et euntes oculis secuta est. Erat stabulum plenum equörum et raedärum. Hüc multi veniebant homines: alii ut ad urbem aliam raedä irent, alil
pugio bruti
ut dona ad aliam urbem mitterent. Terentia quoque ad aliam urbem ire volebat. Cögitäbat secum: Athenäs, Alexandriám, Lutetiam, ante omnia Londinium Ire void, ibi enim homines nön scelesti sed boni sunt, et barbam habent. Id pater ölim dixit. Pater numquam errat. Barbae Terentiae placebant.
xxvi
Capitulum
sextum
Terentia, cum lücium asinum paulisper intuita esset, perrěxit. Dě pügiöne ablätö rürsus cögitäbat: Nesciěbat quid faceret, sed aliquid faciendum esse sciěbat.
Subito media viä cönstitit. Iänuam iuxtä stabulum cönspexit. Parva erat. Rubra erat. Sěcum ita cögitäbat: Ubi hanc iänuam rubram ante vidí?
Tum intellěxit sě ibi olim fuisse cum patre. Pater Terentiae cum brevi virö ibi Iocütus erat. Ona enim ě patris ancillls fügerat: Pater ad virum brevem cum Terentiä filiä statim ierat et hominem brevem rogäverat ut ancillam sibi reperiret. Terentia nihil aliud dě häc rě sciěbat.
Ulis temporibus tarn multäs ancilläs habuerant, sed nunc homö scelestus prope omněs haběbat. Dörippa sola
pügiö brüti
iam restäbat.
Terentia ante iänuam rubram paulisper tacita stetit. Tum manum ei imposuit. Iänuä apertä inträvit. »
Post iänuam erant tenebrae. Terentia in parvö conclävi obscürö iam stäbat. Conclave erat rubrum, Ante Terentiam erat alia iänua et iuxtä earn etiam aliae iänuae. Subito üna ex iis aperta est et parva fěmina conclave inträvit. Ad Terentiam accessit et tacita earn diu intuita est. "Salve," inquit Terentia.
Tum Ursula—hoc enim nömen fěminae fuit—rogävit: "Quid? Vín' Clödium viděre?"
Terentia nesciěbat quis Clödius esset sed intellěxit eundem esse děběre qui patrem multö ante adiüvisset.
" Volö," respondit Terentia.
"El," inquit Ursula, "nön est tempus."
Fěmina parva in Terentiam suspexit.
"Exspectäre," inquit Terentia, "possum. Scisne quam diu exspectandum sit?"
Subiräta, "Nön," inquit fěmina.
Fěmina parva Terentiam diu intuita est, tum tacita abiit. Mox in conclave rediit cum sellä quam ante Terentiam posuit. Tum, "Hic," inquit, "cönslde."
Terentia in sellä tacita cönsedit, Fěmina rürsus abiit.
Capitulum septimum
TERENTIA IN PARVA sellä in conclävi obscürö et rubrö diu sedit. Subito ünä ě iänuls apertä vir longus magna barbä inträvit. Terentia subrlděns sěcum cögitävit ilium magna barbä pulchrum esse. Vir magna barbä Terentiam in tenebris sedentem nön vldit, sed statim accessit ad iänuam quae foräs ferěbat, qua apertä ěgressus est. Irätus esse videbätur. "Heus!"
Aliquis post earn stäbat. Terentia caput convertit. Post earn vir brevis magno ventre stäbat. Neque capillös in capite neque barbam in faciě haběbat.
Subrlděns, "Salvě," inquit Terentia.
"Salvě," respondit vir magno ventre.
"Mihi nömen," inquit, "est Terentia; potesne mě adiuväre ?"
xxviii
xxix
pügiö brüti
"Fortasse. Mihi nömen est Clödius," inquit vir brevis. "Sequere mě et närrä mihi rem omnem."
CJödius Terentiam in proximum conclave, quod erat flävum, sěcum düxit. "Cönside," inquit Clödius. Terentia in ünä ě sellis rubris cönsedit. Clödius rogävit Terentiam: "Visne quod bibäs?" " Volö," inquit Terentia, "vinum, si haběs." Clödius ě conclävi ěgressus ad aliud conclave iit et iänuam quä fěmina paulö ante abierat aperuit. AÜquid fěminae dixit, tum ad Terentiam rediit. Cönsedit in ünä ě sellis et Terentiam intuěns rogävit: "Age die, in quä rě tě adiuväre possum?"
"Pügiö" inquir Terentia, "mihi ablätus est; eum recuperäre voJo.
"C
ur putas me posse
tě ad
luvare:
"Mě parva," inquit, "patrem in ancillä reperiendä adiüvisti, itaque putävl tě et alia reperire posse."
Clödius exclämävit: "Patrem tuum! Filia es Terentii Aětii! Tě mě iam ante vidisse sciěbam! Profectö tě in pügiöne repe-riendö adiuväre possum. Rěs enim reperire optimě seiö. Nihil est quod reperire nön possim."
"Ain tü?" respondit Terentia. "Num repperisti ancillam patris? Earn enim nusquam vidi posteä."
"Immö," inquit, "repperi..."
"Optimě," statim respondit Terentia.
"...mortuam," perrěxit Clödius, "in Tiberi."
Ad quod Terentia: "Quid ais?"
Tum Clödius, "Repperi tarnen," inquit. "Per hös oculös tibi iürö!"
Capitulum
octävum
TERENTIA viRUM PARVUM magno ventre iam diu intuebätur, cum fěmina parva conclave inträvit. Duo pöcula víni sěcum ferebat. Ad Terentiam accessit et vinum ante earn in mensä posuit. Tum ad Clödium iit et vinum ante eum posuit et ě conclävi ěgressa est.
Clödius pöculum viní statim sümpsit et bibit. Tum pöculö positö Terentiam intuitus est. "Si rěctě intellěxi," inquit, "pügiönem tuum recuperäre vis." "Volö," respondit ilia.
Clödius Terentiae adnuit et Terentia dě nocte proximä närrävit. Clödius manum ventri magno imposuit et Terentiae narranti, "Quid," inquit, "malum, närräs?! Fuistine in caupönä Asinä'?! Est periculösissima. Scelestl söli ad earn eunt. Quid tü ibi noctü agebäs?"
XXX
xxxi
>UGIO uru ti
"Vínům," inquit Terentia, "biběbam."
Clódius adnuěbat sed Terentiam mentítam esse putábat. Cógitábat sěcum Clódius: Noctúfbris Rómae esse periculosum est! Nemo est quinesciat!Et Terentiam—cuius patrem divitem ólim adiúvi—ad scelestam illam cauponam iisse, ut vinum biberet! Etiam sole lúcente ad earn cauponam irepericulosum est. Quid mihi ndrráre nón vult? Quid mě cělat?
Clódió sěcum sic cógi taňte, Terentia tacuit. Clódius pócu-lum víni rúrsus súmptum bibit. Tacitus paulisper sedit dum tandem rogávit: "Cur púgiónem recuperáre vis?"
"Rogás?!" inquit. "Púgiónem recuperáre voló quod meus
est!
"At pügiö est tantum. Sunt alü pügiönes. Cur hunc ipsum recuperäre vis?"
Terentia Iräta esse videbätur. Paulisper tacuit, tum: "Est pügiö pulcherrimus. Est argenteus."
"Pulchrum," inquit Clödius, "pügiönem tibi dare possum. Mihi multl sunt."
Tum Terentia etiam Irätior, "At meum," inquit, "volö. Patris enim fuit. Prope nihil aliud quod eius fuit mihi restat. Mor-tuus enim est."
"Male hercle," inquit Clödius, "närräs, Terentia. Bonus fuit vir."
Clödius pöculö vlni rürsus sümptö secum cögitävit: Haec plane mentitur. Aliquid celat.
xxxii
Capitulum
nönum
Tum, "Quälis est?" inquit Clödius. 'Quäle," inquit Terentia, "est quid?" 'Pügiö quem quaeris, quälis est?" Subiräta, "Argenteus," inquit, "ut iam tibi dlxl." "Intellegö," inquit, "est argenteus, sed Terentia, multi sunt pügiönes argenteí. Si pügiönem reppererö, qui sciam tuusne sit?"
Cui illa: "Audi: Intuenti pügiö meus vidětur lineäs habere quae soli similes lücent. Adiuväbisne mě an nön?"
"Faciam," inquit Clödius et pöculum vlni rürsus sümpsit.
"Optimé!" inquit Terentia. "Sed die, quid amplius opus est tibi scire?"
"Nihil amplius," inquit Clödius, "opus est mihi scire," et subito vinum sibi super tunicam imprüdens effüdit.
1
l'UGIO BRUTI
"Clodl," inquit Terentia, "vinum super tunicam tibi effudistl."
"Scio," inquit Clodius. "Licetne mihi tuum vinum bibere?" Turn subridens, "Ablbo," inquit Terentia. *■ Et Clodius: "Bene, ego pugionem tuum quaeram." Turn Terentia: "Optime! Vale!"
Terentia surrexit et ad ianuam se convertit, et, "Parvis erat," inquit, "manibus." Ad hoc Clodius: "Quid? Quis?"
"Hie scelestus," inquit Terentia, "qui mihi pugionem abstulit, parvis erat manibus. Hoc caupo dixit, sed nescio adiuvetne."
Ad quod Clodius: "Nescio adiuvetne, sed meminero. Vale!"
Terentia adnuit et e conclavi egressa est. Post se Terentia Clodium de vino effuso clamantem audivit.
Capitulum
decimum
Cum Terentia abiisset, Clodius tunicam exuit quam in parva et rubra sella posuit. Parvam fěminam ad se vocävit, sed fěmina nön věnit. Clödius Irätus ě conclävi flävö conclave rubrum inträvit et ünä ě iänuls apertä clämävit: "Ursula! Ubi es? Accede hüc! Ursula! Tunica mea maculäs viní habet! Ego...immö, aliquis super tunicam vinum cffudit."
Sed Ursula nön respondit: Post iänuam quam Clödius apetuerat nön erat. Etiam irätiorproximam iänuam aperuit. Ibi Ursula vinum ě magno pöculö biběbat. Suspexit in Clö-dium et ita rogävit: "Quid vis?"
"Quid," inquit Clödius, "malum, nön responděs mihi vocanti?"
Ursula nön respondit sed Clödii ventrem intuěns rogävit:
xxxiv
xxxv
PÜGIÖ BRUT!
"Cur venter tuus vlni maculäs habet?" "Quid," inquit Clödius, "dixistl?"
"Cur nüllam tunicam geris? Sic," inquit Ursula, "foräs ire nön debes. Quid enim homines de te dicent?"
"Vinum," inquit Clödius, "imprüdens effüdt."
Subiräta, "Ain' tü?" inquit Ursula. "Cur püram tunicam nön induis?"
"Quod," inquit Clödius, "ubi sint pürae tunicae, nesciö." Ursula e conclävi egressa cum pürä tunicä mox rediit. Flava erat.
"Flävam," inquit Clödius, "nön geram! Candidam volö!"
"At vinum," inquit Ursula, "super candidam effüdisti. Ubi earn posuistl ?"
"In sella iacet," respondit Clödius. "Sed cur pöculum tuum maius est quam meum?" 0£^k
Ursula Clödium irätis oculis paulisper intuita est, tum, "Quod," respondit, "semper vinum imprüdens effundis!"
"Pläne mentiris! Vinum nemo hercle melius bibere seit quam ego!"
Ursula taeuit et Iräta tunicam sümp-sit, dum Clödius püram tunicam induit. y
xxxvi
Capitulum ündecimum
Pürä tunicä indütus Clödius foräs ěgressus est. Praeteriit stabulum equörum et asinörum plénum. Per multäs viäs iit dum ad caupönam 'Asinam' věnit. Clödius paulisper in viä circumspexit. Tum iänuä caupönam inträvit.
In magnum conclave věnit. Ad měnsam vacuam accessit et cönsedit.
Ministrö, "Heus tü, accede hüc! Vinum!" clämävit.
Ad měnsam seděns, circumspexit. In conclävi trěs vir! seděbant qui omněs ante sě magna viní pöcula haběbant. Minister ad Clödium accessit et magnum pöculum ante eum quoque posuit.
Clödius ministrům ita rogävit: "Häc nocte fěmina cum ancillä suä hlc fuit. Vinum illl super tunicam effüsum est, tum
pugio bruti
pügiö illl ablätus est. Vldistíne adulěscentem qui haec fěcit ?" Minister adnuit. "Hune adulěscentem, nöstin'?"
Minister adnuit sed nihil respondit. Clödius eum intuitus est. Tum sacculum prömpsit ex quo apertö nummum prömp-sit. Nummum ministrö dedit. Minister subrlsit et nummö sümptö abiit. Clödius Irätus ministrö clämävit: "Accede hue, sceleste! Hoc quod te rogö mihi respondě!"
Caupö, vir capillö nigrö, qui änulös aureös gerěbat, statím accessit. "Omnia bene?"
"Rogäs?! Nön!" respondit Clödius. "Aliquid ministrům tuum scelestum rogävi, tum nummö sümptö nön respondit sed adnuit et tacitus abiit. Abeat in malam rem!"
"Graecus," inquit caupö, "est; nön multa Latine dlcere seit. Latině nön loquitur sed fortasse ego tě adiuväre possum. Mihi nömen est Oeneus et haec mea est caupöna."
"Mihi," inquit Clödius, "nömen est Q. Clödius Crěscěns" et nummös é sacculö prömptös in mensäposuit.
Oeneus nummös magnís oculis intuěns statim sümpsit. Clödius ea quae scire volěbat rogävit. Oeneus adnuit et tandem respondit: "Nesciö quis sit ille adulěscěns capillö nigrö quem fugi entern fěmina secuta est, sed hue saepe ven it. Tunicäs fläväs gerere solet. Nön hercle placent tunicae flävae." Clödius nummum alterum in mensä posuit.
"In mentem modo věnit: Adulěscentem quem quaeris," inquit caupö, "ad Portám Capěnam ölim vidi, putö. Vlsne amplius vlní?"
"Volö hercle!" exelämävit Clödius. Oeneus ministrům Graecum ad sc voeävit. Minister ad
l ati niti um
Clódii měnsam accessit et, póculó vlní plěnó positó, subrisit et á měnsá abiit. Clodius póculum sumpsit et ex eó bibit. Ad Portám Capěnam Ire nólěbat. Nón longě á cauponá Asina aberat sed Porta Čapěna el nón placěbat; tam multí homines ad portám Capěnam erant, et amplius vlní volěbat. Itaque mánsit et vlnum bibit.
Paulo post...
Poculum posuit, sed mensa non iam erat ubi pauló ante fuerat, et Clódius imprúděns omne vlnum sibi super ven-trem effúdit.
Exclámávit: "Ó mensa scelestissima, abín in malam rem?" Surrěxit dě sella et ě cauponá írátus ěgressus est.
xxxviii
xxxix
Capitulum duodecimum
Iänuä ěgressus Clödius venire suö magno offendit adulěscentem parietí similem, tantus erat. Clödius cecidit. Adulěscens magnus nön cönstitit sed perrěxit. Clödius exclämävit: "Abi in malam rem, sceleste!" Tum adulěscentem intuitus est. Capillö nigrö erat et tuni-cam flävam gerěbat!
Clödius surrěxit, sed, cum multum viní bibisset, vix sur-gere poterat.
Adulěscentl abeuntl, "Maně!" clämävit. Adulěscens sě nön convertit sed perrěxit. Celeriter Tbat. Celerius quam Clödius currěbat. Aliam post aliam viam ingressus est. Clödius secütus est. Circum Maximum pra-eteriit, tum aliam viam ingressus est. Clödius secütus est. Subito Clödius rürsus cecidit. Adulěscens pugnö eum
XI
LATINIT1UM
percusserat. Clodium humi iacentem intuitus est et Iratis oculls, "Quid, malum," inquit, "me vis? Cur me sequeris?"
Pugionem Clodio ad oculum tenebat. Clodius mantis sibi ventri imposuit ubi pugno percussus erat. Pallidus erat.
"Quaere," inquit Clodius, "adulescentem. Te esse ilium putabam."
"Age, intuere me!" inquit, "Sumne ille quem quaeris? Intuere me, inquam!" "Non puto."
Cui adulescens: "Qui scis?" "Tarn," inquit Clodius, "magnis es manibus!" Adulescens subrisit. Pugione posito Clodio manum dedit.
Capitulum tertium decimum
Adulěscěns abut. Clodius manibus ventri impo-sitis in via stábat. Cum venter maximě dolěret, púgiónem quaerere nón iam volěbat. Ad Portám Capěnam ire nólěbat, Circumspexit. Locum bene nóverat. Cum nón longě á Porta Čapěná iam esset, eó perrěxit. Ubi ad Viam Appiam věnit, cónstitit.
Multl aderant homines, mulri mendlri. Mendící placěbant; ipse enim mendícus ólim fuerat. Illud autem nón placěbat quod tam multl eódem locó erant et quod mendící qui ad Portám Capěnam erant únum tantum deum esse putábant. Unum deum! Intellegere nón poterat cúr Iuppiter aut Mars eós nón percussisset. Turn in mentem věnit lovem et Martem hoc iam fěcisse—mendící enim erant. Quamquam ipse for-tasse speciem mendící praeběre solěbat, púriórěs tamen
XLII
L AT IN I TIUM
tunicas gerěbat quam mendící. Statim ventrem magnum et tunicam flävam intuitus est. Rubra erat maculls vlní. Iam nön multö pürior erat quam mendící, sed pürior esse solěbat.
Clödius ad Portám Capěnam adulěscentem qui pügiönem abstulerat diu oculls quaesivit. Mukös homines pulchrös, mukös homines capillö nigrö, mukös homines tunicä flava, mukös homines parvls manibus vldit sed neminem vidit flava tunicä indütum, capillö nigrö, manibus parvis.
Paulo post ad senem accessit mendlcum ad Viam Appiam sedentem. Iuxtä eum in viä cönsedit et, "Salvě," inquit, "solěsne hic seděre?"
"Salvě et tü! Soleö," inquit mendlcus, "quid ad tě?"
Tum Clödius: "Adulěscentem quaerö quem ad Portam Capěnam venire solěre audivi. Potesne mě adiuväre?"
"Multí adulěscentěs," respondit senex, "hüc veniunt. Qua est faciě ?"
"Hic adulěscěns," inquit Clödius, "quem quaerö est pulcher, nigrö capillö et parvis manibus. Vidistine hominem eä faciě?"
"Saepe," inquit senex, "hominem eä faciě vidí sed nesciö sime idem quem tü quaeris. Multi eä faciě sunt. Cur eum quaeris ?"
"Pügiönem," inquit Clödius, "fěminae abstulit."
"Nihil hercle" respondit senex, "dě adulěscente sciö qui pügiönem fěminae abstulerit. Audivi autem aliquem Augustö ipsi pügiönem abstulisse!"
"Hoc scire," inquit Clödius, "mě nön multum adiuvat. Bene autem fěcistl quod mě adiuväre cönätus es." Nummum ě sacculö suö promptům senl dedit et dě viä surrěxit.
Xl.III
pugio bruti
"Vale!" inquit Clödius.
A Porta Čapěna abiit et domum, quae iuxtä stabulum erat, rediit. Iam enim tenebrae erant et noctü Römae forís esse nölebat, et maculam viní super ventrem haběbat.
Sěcum tum cögitävit: Qtúdslquis mě videat? Pläne mendi-cus esse videorl
Capitulum quärtum decimum
Proximo die Clödius domo ěgressus est. Nesciěbat ubi adulěscentem quaereret, itaque pet viäs nön longě ä Caupönä nomine Asinä* ibat. Adulěscentem ilium nigrö capillö reperire volěbat, sed illö ipso diě omněs Römae capillö nigrö esse vidébantur. Clödius ad Portám Capěnam rediit sed nön diu ibi mänsit. Cum illö mendicö sene paulisper sedit qui eödem locö seděbat quo proximo diě sěderat. "Nihil," inquit senex, "noví vidi."
Clödius diütius quaerere nölebat. Calor magnus Römae iam erat. Söl lücebat sed Clödiö neque söl neque calor placě-bat. Söl Römae semper lücebat et magnus calor semper erat. Neque ipsa urbs ei placěbat. Nimis multl homines erant.
Ad caupönam nomine 'Asinam' rediit. Iänuä apertä inträvit. In caupönä calor et tenebrae erant. Měnsam vacuam cönspexit
xi. iv
xi. v
pugio bruti
ad quam accessit et cónsědit ut iánuam viděrct.
Ministró vocátó, "Vinum!" inquit, "vlnum voló!"
Minister adnuit et á Clodio abiit. Latině nón multum intellegěbat sed Vlnum> pláně intellegěbat. Paulo post cum póculó viní rediit quod in mensa ante Clodium tacitus posuit.
Clodius in caupóná diú mansit ut vínům biberet et adulěscentem exspectáret. Minister ad měnsam eius saepe rediit ut Clodio ampiius viní daret.
Capitulum
QUlNTUM DHC IM UM
Paulo post...
Cum Clodius vínům rúrsus poscěbat, iánua caupónae aperta est. Iánuá intrávit adulěscens pulcher, longus, capillo nigró. Tunicam flávam gerěbat quae in tenebns viděbátur esse aurea.
Adulěscens per conclave taciturn iit et ad měnsam iuxtá Clodium cónsědit. Vínům poposcit et, ubi póculum manů súmpsit ut biberet, Clodius eum intuitus est: jgtaft. Parvís erat manibus. Re -ýjL
Clodius ad měnsam iuxtá adulěscentem pulchrum seděbat. Cum autem proximus adulěscenti seděret, eum intuěri nolěbat, itaque suum viní póculum intuitus est. Sed nimis diú póculum intuitus est. Oeneus enim caupó ad měnsam eius mox accessit et, "Omnia," rogávit, "bene? Malumne est vínům? Nihil hercíe dě víno scís! Hoc est optimum vlnum! Pater meus fecit. Abi in malam rem cum tunicá tuá flává!"
Clodius ě póculó in Oeneum suspexit. "Omnia," inquit, "bene. Vínům nón malum est, immó optimum est. Cúr mihi hic sedentí sic clámás?"
"Subirátus," inquit Oeneus, "esse viděbáris, nihil enim aliud iam diú intuěris quam póculum tuum, quasi vinum malum sit."
xr.vi
xi.vii
pügiö brüti
l at initiU m
"Nihil est, "respondit Clodius," mecum tacitus
Cui Oeneus subrlděns, "Cavě," inquit, '"cum homine malö loqueris."
Oeneus nön abiit sed ad měnsam paulisper stetit et, "Ecce," inquit, "adest ille quem quaeris. Proximus tibi sedet!" Clödius rürsus suspexit et: "Iam sciö." Caupö adnuit, tum Clödius pöculö vlní sümptö bibere perrěxit. Oeneus nummls ě mensä sümptls conversus abiit.
Cum prope nihil viní Clödiö restäbat, adulěscěns pulcher dě sellä surrěxit et abiit. Ubi ad iänuam věn it, Clödius quoque surrěxit. Vlnum quod restäbat bibit et pöculö in mensä positö abiit ut adulěscentem sequerětur.
Clödius iänuä. apertä foräs ěgressus est. Circumspexit. Cum multi homines in viä essent, adulěscentem nön viděbat. Tum eum subito paulö longius cönspexit. Clödius eum statim secütus est. Diu eum secütus est. A caupönä Asinä' celeriter abibant. Clödius adulěscentem sequebätur sed nesciěbat ubi Römae essent. Adulěscěns enim viis ibat quibus Clödius numquam ierat. Iam ingress! sunt parvam viam quae tam obscüra erat ut iam nox esse viděrětur, quamquam dies erat et söl lücebat. Via hominibus et caupönis vacua erat.
Subito adulěscěns conversus rogävit: "Heus tü! Sequerisne me?
Adulěscěns irätus Clödium intuebätur; Clödius nön respondit sed cönstitit.
Rürsus adulěscěns: "Heus, heus, tibi dicö! Sequerisne mě?
XLVI1I
Vidě quid agäs!" Clödius adnuit.
"Quid, malum," inquit adulěscěns, "mě vis?" "Pügiönem," inquit Clödius, "pügiönem volö." Adulěscěns Clödium intuěns pügiönem prömpsit et eum prae sě teněns, "Huncine," rogävit, "pügiönem?" Clödius adnuit.
"Cur," inquit adulěscěns, "pügiönem meum vis?" "Nön," inquit Clödius, "est tuus." At ille, "Immö," inquit, "est. Cur eum vis ?" Ad hoc Clödius, "Fěmina," inquit, "cui pügiönem abstulistl, eum recuperäre vult: Fuit enim patris eius pügiö."
Tum adulěscěns capillö nigrö, "Hunc pügiönem," inquit, "nülli fěminae abstull!"
"Immö," inquit Clödius, "fěcistí, et fěmina nunc eum recuperäre vult."
Ad haec adulěscěns Irätus, "Nön," inquit, "hercle haběbit. Nön est eius pügiö; neque tuus neque eius est. Meus est! Pater illlus scelestae fěminae mihi abstulit. Nemo mihi eum rürsus auferet!"
Sě convertit ut abiret.
Tum Clödius adulěscentí abeuntl clämäns, "Quis," inquit, "es? Hoc quod rogö respondě!"
Adulěscěns ablre perrěxit neque respondit.
Clödius irätus, "Dä" clämävit, "mihi pügiönem!"
At adulěscěns, "Numquam," respondit neque sě convertit.
Clödius lapide dě viä sümptö caput adulěscentí percussit.
l ati ni t 1 um
Capitulum sextum decimum
CLÖDius adulescentemnön vehementer percusse-rat. Adulescens conversus Clödium pugnö percussit. Lapis Clödiö e manu cecidit. Adulescens eum rürsus pugnö percussit. Clödius irätus exclämävit et adulescenti caput pugnö vehementer percussit. Tum adulescens Clödiö ventrem percussit eä manu qua pügiönem tenebat. Clödius pügiönem prehendit eumque manibus ad se träxit. "Dä," clämävit Clödius, "mihi pügiönem!" Ad hoc, "Nön est tuus!" inquit alter, "Mitte pügiönem!" Et Clödius et adulescens pügiönem manibus suis tenebant. Tum vir magnus capillö rubrö qui prope eös stäbat subito, "Quid hoc," inquit, "rei est? Cur pugnätis?"
Clödius et adulescens nigrö capillö magnum vi tum intuiti sunt sed pügiönem nön miserunt. Tacebant.
Turn magnus vir, "Nonne" inquit, "tu es Clodius?" "Sum," inquit Clodius, "quid ad te?" "Ego sum C. Bombius Parvus, ille quern in patre reperiendo olim adiuvisti!"
Ad haec Clodius, pugione non misso, "Salve," inquit, "Parve, in his tenebris non vidi esse te. Omnia bene? Pater bene valet ?"
Turn, "Omnia," respondit Parvus, "bene, pater valet. Cur pugnatis ?"
"Ecce," inquit Clodius, "hie homo, adulescens scelestus, feminae pugionem abstulit, quern nunc recuperare conor, sed eum mittere non vult."
Ad haec Parvus: "Ain'? Itaque pergite! An vis," rogavit, "me te adiuvare?"
"Profecto," inquit Clodius, "volo!"
l
pucto brut!
C. Bombius Parvus accessit ut adulescentem prehendcret; scd is pügiöne misso statim fugit, nölebat enim cum Parvö, virö maximö, pugnäre.
Clödius manüs suäs intuitus est. Manibus pügiönem tene-bat, sed videre nön poterat pügiönem esse argenteum, quod nimis cruentus erat. Clödiö e manibus tantum sanguinis iam fluebat ut pügiö esset ruber. In Parvum suspexit et, "Gratias," inquit, "tibi agö quod me adiüvisti, Parve." "At nihil," inquit, "feci! Sed mihi nunc abeundum est."
Tum Clödius, "Vale," inquit.
Capitulum septimum decimum
Iänuä apertä Clödius conclave rubrum inträvit. Clödiö e manibus sanguis fluebat et tunica sanguine rubra erat. Tarn rubra erat quam conclave. Iänuam proximi conclävis, conclävis illlus flävi, aperuit et inträvit. Tunicam exuit et in ünä e sellis cönsedit. Tum pügiönem cruentum prömpsit quem tunicä suä abstersit. Pügiöne abtersö, manüs quoque abstersit.
Paulisper cögitävit.
E stabulö proximo equös et asinös audiebat. Pügiönem argenteum intuebätur sed, cum in tenebris sederet, prope nihil videbat. Pügiöne in mensä positö mox dormiebat.
i.ii
liii
pugio brut!
Ubi dies věnit, Clödius sonitü equörum excitätus est. Circumspexit. Tunicam ctuentam in sellä vidit. Vldit etiam sibi sanguinem super ventrem esse. Surrěxit dě sellä et in prox-imum conclave iit. Cum Clödius ventre pürö rediisset, püram tunicam induit quae flava erat, quamquam tunicae flävae ei nüllö modo placěbant. Cögitävit sěcum: Cur tandem duäs tunicäsfläväs habeö? Tum foräs ěgressus est ut circumspiceret.
Subito, "Heus," clämävit, "tü qui candidam tunicam geris! Tibi dlcö, accede hüc!"
Parvus puer ad Clödium statim accessit et in eum suspexit. "Terentiam" inquit Clödius, "fěminam quae hic fuit, nöstin'?"
Puer adnuit. Clödius nummum ě sacculö promptům puerö dedit et, "Curre," inquit, "ad Terentiam et närrä mě patris dönum repperisse."
Puer parvus adnuit et nummö ě manu Clödii sümptö celerrimě abiit. Clödius puerum currentem paulisper oculis secütus est, tum rürsus aeděs inträvit. Ad sellam in qua proximä nocte dormiverat rediit et statim cönsedit. Tum clämävit:"Ursula, ubi es? Accede hüc! Mihi vinö opus est!"
Paulo post fěmina parva cum pöculö vini pleno věnit, quod in mensä ante Clödium posuit.
"Cavě," inquit Ursula, "pöculum plenum est!"
Tum tunicä cruentä cönspectä, quae in altera sellä iacěbat, Iräta, "Quid, malum," inquit, "fěcistí? Tunica tua maculäs nunc vlní, nunc sanguinis habet! Nonne tibi melius est tunicäs nön gerere ?"
Ursula respönsum nön exspectävit sed tunicä sümptä ě conclävi Iräta ěgressa est. Clödius pöculö dě mensä sümptö vinum bibit. Pöculö positö pügiönem sumpsit quem proximä nocte in mensä posuerat. Pügiönem manibus prae sc
l atinitiu m
tenens intuitus est; maculae sanguinis etiam cönspicieban-tur, quäs Clödius tunicä suä statim abstergere cönätus est. Exclämävit Irätus ubi in mentem venit hanc quoque tunicam iam maculäs habere! Secum cögitävit: Fortasse Ursula recte dixit. Fortasse melius est mihi tunicäs nön gerere...
Pügiönem quem absterserat intuitus est. Pügiö in söle lücebat. Sed restäbant parvae maculae obscürae et llneae, quäs Clödius diu intuitus, "At quid," inquit, "hoc rei est?! Viärum, hercle, speciem hae maculae et llneae praebent!"
UV
i.v
lat i niti um
Capitulum
DUODĚVlCĚSIMUM
Clödius in sella sedens pügiönis parväs maculäs et llneäs intuebätur, cum Terentia iänuä inträvit. Clödiö lineae illae speciem viärum praebere vide-bantur. Terentia post Clödium tacita cönstitit.
Terentia audita Clödius conversus statim de sella surrexit. Pügiönem in mensä celeriter posuit et ad Terentiam accessit. "Salve," inquit, "quam celeriter hüc venistl! Cönside!" Terentia in altera sellä statim cönsedit et Clödius in altetä. Clödius pügiönem de mensä sümpsit, quem ante Terentiam tenens, "Hunc pügiönem," inquit, "argenteum repperi. Tuusne hic est?"
Terentia pügiönem magnls oculls intuita est. "Meus est" inquit, "hic pügiö. Gratias, Clödi, tibi agö quod eum repperistl! Nihil mihi est quod tibi dem sed tibi
maximám grätiam habeö."
Pügiöne sümptö Terentia dě sellä surrěxit ut abiret ubi Clödius, "Adulěscěns," inquit, "qui eum tibi abstulit, měcum pugnävit." "Male närräs!" inquit Terentia.
Tum Clödius: "Ille nölebat tě pügiönem recuperäre. Scisne, Terentia, cur pügiönem velit?" "Nesciö," respondit Terentia. Tum Clödius: "Scisne quis sit?"
Terentia subiräta ita respondit: "Rogäs?! Iam tibi dlxl mě nesclre quis esset. Cur idem rürsus rogas?"
At Clödius, "Tě rogö," inquit, "quod putö illum adulěscentem scire quis tü sis."
Terentia tacuit.
Hic Clödius: "Quid hae maculae, quae in pügiöne sunt, significant?" Terentiam intuitus est.
Terentia, antequam sě convertit, "Tibi maculae," inquit, "in tunicä sunt. Quid illae significant?"
At Clödius, "Et mihi" inquit, "in söle illae lineae speciem viärum videntur praeběre."
Terentia ä Clödiö conversa paulisper tacita stetit.
Tum, "Lineae," inquit, "nihil significant," et iänuä apertä celeriter ěgressa est.
Clödius in sellä paulisper tacitus mansit, tum de ea surrěxit et Terentiam est secütus sěcum sic cögitäns: Seid Terentiam
lvi
lvii
pugio bRUTi
r
mihi mentitam esse: Pläne aliquid cělat. Quid significärent líneae, Clödius quoque scire volébat. Itaque earn secütus est.
Foräs ěgressus earn abeuntem vidit. Earn tacitus secütus est. Mox Terentia in viä cönstitit, et circumspexit. Clödius statím sě cělávit, ně conspicerětur. Terentia eädem viä perrěxit. Trans viam euntem Clödius longě secütus est. Tandem Terentia ante caupönam cönstitit. Iänuam intuita est. Tum ingressa est. Nön multö post ěgressa domum suam iit. Clödius secütus prope domum Terentiae foris exspectävit.
Clödius scire volébat cur Terentia ilium pügiönem argent-eum vellet. Tacitus sěcum cögitäbat pügiönem pulchrum esse et argenteum, sed pügiönem esse tantum. Clödius respön-sum volěbat. Volěbat scire quid Terentia cěláret, quid lineae pügiönis significärent.
Terentia illö die rürsus domo ěgressa non est. Nox věnit. Clödius nusquam abiit. Ante Terentiae aeděs exspectävit.
Capitulum unděvícésimum
Terentia in lectö sedčbat. Nox erat plena sed nön dormiebat. Nön poterat dormlre, quod de pügiöne multum cögitäbat quem prae se tenebat. Pügiönem in tenebris intuens secum cögitäbat: Quidnunc faciam? Patrispügiönem recuperävi; quid eöfaciam? Pater dixit eum ad aliquid ductürum esse, sed mortuus est antequam diceret ad quid düceret. Qitidfaciam ?
Terentia pügiönem convertit et eum diu intuita est. Parväs lineäs quäs in pügiöne esse sciebat in tenebris videre nön poterat. "In söle illae lineaespeciem vidrum videnturpraebére." Sic Clödius dlxerat. Lineäs pügiönis rürsus quaeslvit: Fortasse Clödius recti dixit...
Pügiöne positö dormltum iit. Opus erat ei pügiönem in söle intueri.
lviii
lix
pugio bruti
Terentia sole et sonitu viae excitata est. Ubi surrexit, pugio-nem prompsit, et eum in sole tenebat. Lineae in sole iam conspiciebantur. Plane viarum speciempraebebant! Lineas intuebatur ut videret quae viae essent, cum subito, "At," exclamavit, "Circi Maxim! species hie praebetur, et hie Tibe-ris, itaque...Forcasse erro, sed...D6rippa!! Ubi es? Accede hue! After tunicam puram!"
Terentia celeriter surrexit et foras egressa est.
i.x
I
Capitulum
VlCESIMUM
Proximo die Clödius Terentiam domo egressam sequi perrexit. Terentia diu iisdem viis quibus sole-bat iit sed subito träns Forum Römänum iit. Cum in medium forum venisset, pügiönem prömpsit, quem diu intuita est. Circumspexit. Turn conversa ingressa est viam tacitam et obscüram quae ad Subüram ferebat.
Clödius secütus in tenebris se celävit ne ab eä cönspi-ceretur. Subito aliquem ante earn in viä stäre cönspexit: Erat adulescens capillö nigrö quöcum ipse pugnäverat et cLii pügiönem abstulerat. Clödius eös Ioquentes audivit:
"Misistl," inquit adulescens, "scelesta, hominem magno ventre qui me sequeretur, qui mihi pügiönem auferret" Terentia adnuit et, "Misi," inquit, "ipsa enim te sequi nölui." Tum adulescens ita respondit: "Ille homö magno ventre
pügiö brüti
L AT I N 1 T i Li M
mihi púgiónem abstulit; nónne eum tibi post dědit ? Dá mihi!"
"Nón," inquit, "faciam. Tíbi hune púgiónem nón dabó! Nón est tuus!"
"Nequerespondit adulěscěns, "tuus est, sed Brúti púgio fuit."
"Id," inquit Terentia, "bene sció." "Et Brútus pater meus fuit!"
"Mentiris, sceleste!" exclámávit Terentia, "Filius Brůti mor tuus est!"
Cui adulěscěns, "Nón," inquit, "planě vivo! Dá mihi púgiónem meum, scelesta!"
At Terentia: "Numquam!"
Ad hoc adulěscěns: "Scis Augustům hune púgiónem do mi suae habuisse et cústóděs eius púgiónem nunc quaerere ut eum recuperent."
"Němó est," inquit Terentia, "qui id nesciat, sed púgiónem et eum qui púgiónem Augusto abstulit quaerunt. Ego nón abstuli, tú fěcisti. Nón fěminam sed virům quaerunt. Tě, inquam, sceleste, quaerunt, nón mě!"
"Nón," inquit adulěscěns, "sum scelestus. Augustus púgiónem habere nón debet
Turn ilia: "At es scelestus; omnia nobis abstulistí. Omnia nostra nunc tú haběs: omne aurum, omněs ancillás, aeděs, omnia, inquam, haběs! Quid ad haec est tibipúgió? Omnia enim nostra iam haběs!"
"Tam," respondit, "scelesta es quam pater tuus, qui púgiónem mihi abstulit! lam tacě et dá mihi púgiónem!"
"Numquam faciam, sceleste!" inquit Terentia, et gradů ad adulěscentem facto eum púgióne percussit.
Adulěscěns nigró capilló manús ventri imposuit. Sanguis ei
lxii
e ventre fluebat ut tunica eius sanguine rubra esset. Tantum sanguinis ei e ventre fluebat ut lapides viae tarn rubri essent quam adulescentis tunica. Terentia gradum ab adulescente fecit et eum intuitaest cadentem. Secum cögitävit: Hominem interject. Paulisper cruentum adulescentis ventrem, tunicam cruentam, lapides viae cruentös intuita est. Turn perrexit neque se convertit.
Clödius in tenebris se celäbat. Vlderar Terentiam adulescenti ventrem pügiöne percutere. Clödius se in tenebris nön möve-rar. Iam Terentiam abeuntem, et ante aedes quae iänuam nön habebant cönsistentem vidit.
Terentia diu pügiönem, quem prae se tenebat, intuita est. Turn aedes sine iänuä intuita est. Subito aedes pügiöne vehementer percussit, eödem modo quo paulö ante adulescentem pügiöne percusserat.
£ tenebris Clödius longe vidit iänuam in aedibus aperiri. Aedes intuens cögitävit: Nulla idnua ibi paulö antejuit, sed nunc est! Quid hoc ret est? Unde venu?
I.XIIl
lati niti um
Capitulum
ünum et vícěsimum
Terentia in conclävi parvö et tacitö erat. Pügiö-nem cruentum prae se tenebat; intuita est sanguinem adulescentis quem modo pügiöne percusserat. Pügiönem manu abstersit, sed illae parvae lineae nön cön-spiciebantur, quod in sole tantum lücebant.
Terentia häs lineäs pügiönis longe secuta erat, quae earn per viäs Römae düxerant, sed sine söle nüllö modo adiuvä-bant. Lineae eam ad häs aedes düxerant, sed Terentiae iam quaerendum erat.
Circumspexit: Conclave erat vacuum. Parietes, qui rubri erant, intuita est. Onus e parietibus maculam nigram habebat, e quä lineae aureae currebant, quae söli similes lücebant. Quam cum Terentia diu intuita esset, subrlsit et pügiönem rürsus prömpsit. Mediam maculam pügiöne percussit.
lxiv
Gradum ä pariete fécit. Parietem intuita est: Nihil. Conclave erat taciturn. Terentia ad parietem rürsus accessit. Pügiönem ě maculä parietis träxit, quem prae sě teněns intuita est. Pügiöne conversö parietem rürsus percussit et ä pariete gradum celeriter fěcit. Pügiönem et maculam cum suis lineis intuebätur, cum sonitum ě pariete audivit. Subito ante Terentiam pariěs similis iänuae apertus est.
Erat aliquid post rubrum parietem in quo macula et lineae aureae cönspiciebantur. Aliquid lücebat. Terentia inspexit. Conclave auri plenum erat. Terentia subridens parietem ingressa est. Tantum auri numquam vidcrat! "Gratias tibi agö, mi pater! Hoc aurum Brüti esse debet, quod hic celavit antequam Caesarem pügiöne percussit, Höc aurö bene vivere poterö, ut ego et pater ölim fecimus!"
Cönsedit ut manüs aurö impöneret. Terentia subito in faciem cecidit.
l ati nit i um
Capitulum
a it e rum et vicesimum
Paulo ante...
Dum terentia in aedibus sine iänuä est, Clödius accessit ad adulescentem qui dixerat se esse ßrüti filium. In via cruentus iacebat. Multum sanguinis erat. Media via sanguine rubra erat. Clödius secum cögitävit: Brüti et Porciaefilium iam diu mortuum esseputäbam. Vehementer errävi. Omnes vehementer errävimus! Sed nunc plane mortuus est.
Clödius accessit et cönsedit iuxtä adulescentem ut videret num mortuus esset. Nön erat: Eödem enim tempore quo Clödius cönsedit, Brüti filius el caput lapide percussit. Clödius cecidit.
Brüti filius surrexit. Irätissimus erat quod ä Terentiä pügiöne percussus erat. Altera manu ventri impositä, altera
lxvi
manu lapidem quo Clödium percusserat etiam tenebat. Aedes sine iänuä celetitet inträvit ut Terentiam reperiret. E conclävl proximo paulisper audlvit illam secum loquentem. Tum tacitus ad earn accessit et ei caput lapide vehementer percussit.
"Meum est," exclämävit, "hoc aurum."
Terentia huml ante eum cruenta iacebat.
"Patrem habere mihi nön licuit. Mortuus iam diu est: Patre mortuö nihil aliud habeö quam hoc aurum. Hoc aurum est meum!"
Terentia nön respondit. Tacita huml iacebat. Capillus eius ruber erat. Ruber erat sanguine capitis. Adulescens earn nön intuitus est. Nön vidit sanguinem ei e capite fluere. Aurum sölum vidit quod ante oculös erat.
Adulescens foräs fügit in viam parvam et obscütam. Cucurrit ad Forum Römänum. Ibi hominem cum plauströ cönspexit. Tunicam hominis statim prehendit et, "Plaustrum" exclämävit, "et asinum tuum volö!"
"Nön," respondit, "hercle, sceleste, tibi dabo! Mihi enim iis opus est."
Cui adulescens, "Nummös," inquit, "tibi dabo, sl mihi asinum et plaustrum dederis." "Nön dabo!" respondit vir, "Plauströ meö mihi opus est."
lxvii
pugio brutí
Bruti Alius nummos aureos prompsit et ante oculos virl tenens, "Et," inquit, "tunicam tuam volo."
Vir auro conspecto tacitus adnuit et tunicam exuit. Earn in plaustro posuit quod rellquit et cum nummls aureis statim abiit. Bruti fllius cum novo plaustro ad viam parvam et obscutam et ad conclave auri plenum celeriter rediit. Aurum in plaustro celeriter posuit. Turn tunicam auro imposuit ne quis malus reperire posset aurum. Terentiam intueri nolebat quae humi capillo cruento etiam iacebat. Earn in conclavi iam vacuo humi iacentem rellquit.
Capitulum
tertium et vícěsimum
CLÓDius SONITÚ PLAUSTRi quod praeteribat excitá-tus est. Humi iacěns circumspexit. Btutl filium cum asino et plaustro praetereuntem vidit. Manum sibi capiti imposuit eo loco quern Bruti fllius lapide percusserat. Sanguis ei ě capite fluěbat. Caput eí multum dolěbat. Surrěxit.
Clódius Bruti filium aliam viam cum plaustro celeriter ingredientem vidit, sed eum nón est secutus. Conversus aeděs sine iánuá intravit, ut viděret quo Terentia abiisset.
In obscúrum conclave věn it. In pariete púgió etiam erat. Post parietem in proximo conclavi Terentia cruento capite hum! iacěbat. Nihil aliud in conclavi vacuo erat. Terentiae capillus iam cruentus erat. Sanguis el ě capite fluěbat. Clódius ad earn accessit et sěcum cogitavit: Pláněmortua est! Tantum sanguinis est! O hominem scelestum qui earn interfěcerit!
lxviii
pucio bruti
Celericer egressus est, et quod multum sanguinis erat— sanguis nüllö modo Clödiö placebat—et quod secum sic cögitäbat: Si hie me viderint,fortasse me intetfecisse Terentiam putäbunt et meprehendentl
Capitulum
quart um et vlcěsimum
A:
sinus fílium BRÜTi et plaustrum cum aurö domum eius trahěbat. Trans Forum Römänum plaustrum .cum aurö träxit ad caupönam nomine Asinam', quae nön longě ä domo filü Brütl aberat.
Subito Brütl filiö in mentem věnit pügiönis, illlus pügiö-nis quo Brutus Caesarem ölim percusserat. In pariete aedium etiam erar. Quamquam aurum iam haběbat et nön iam ei opus erat pügiöne, tarnen eum habere volěbat. Conversö plauströ ad Forum Römänum rürsus iit.
Trans forum Clödium subito cönspexit, hominem parvum magno ventre, capite cruentö cuius tunica multäs maculäs haběbat. Cönstitit.
Trans forum Clödius Brütl fílium vídit. Hic quoque cönstitit. Diu alter alterum intuentěs stetěrunt. Nesciěbant quid
lxx
lxxi
l'UGIO BRUTI
facerent.
Subito trans forum clämätum esr: "Heus tü!" Omněs qui in forö erant tacuěrunt et sě convertěrunt. •
Rürsus clämätum est: "Heus, heus, tibi dicö, sceleste!' Clämäbat ünus ě cüstödibus Augusti. Cüstös ad fílium Brütl ceieriter accessit.
Clödius träns forum adulěscentem ä cüstödibus August! prehendi et ä forö trahl vidit. Ipse diu sc locö nön mövit. Nemo sě locö mövit. Homines in forö stantěs nön ante sě locö möverunt quam cüstödes cum adulěscente abiěrunt.
Clödius plaustrum, in quo Brütl filius sěderat, medio forö relictum vidit. Ad quod accessit. Inspexit. Cönsedit. Surrexit et rürsus Inspexit. Cönsedit. Rürsus surrexit et rürsus Inspexit. Plaustrum plenum auri erat!
Capitulum
QUlNTUM et VlCÉSIMUM
Asinus Clödium et plaustrum aurl plenum domum Clödil trahěbat. Träns Forum Römänum plaustrum träxit ad Portam Flümentänam, domum Clödil. Clödius iänuam domüs aperuit. In parvö conclävi trěs homines qui barbam haběbant exspectäbant. Ursula ex ünä ě iänuls ěgressa, "Trěs," inquit, "homines tě iam diu exspectant."
"Video," inquit Clödius. Ad homines conversus subriděns, "Alio," inquit, "diě, ředíte, tempus nunc nön habeö."
Duo homines abiěrunt sed tertius mänsit, Clödius Irätus, "Nön," inquit, "tempus habeö. Audln'? Aliö diě redl!"
Tum homö, "Audio," inquit, "sed hue věnl quod Augustus mě mísit. Cüstös eius sum et adulěscentem quaerö pulchrum capillö nigrö. Hic enim adulescens aliquid Augusto abstulit, quod Augustus nunc recuperäre vult. Oeneus caupö dixit tě
lxxii
LXXIII
PL) Gl O BRUTI
lati n it i um
quoque adulěscentem capillö nigrö quaerere. Itaque tě nunc rogö: Repperistlne eum?"
Clödius pallidus erat. "Oeneus," respondit, "est homo scelestus!"
Cui cüstös, "Sciö," inquit, "vídistíne adulěscentem?"
"Vidi. Trěs enim cüstödes Augusti adulěscentem eä faciě in Forö Romano prehenděrunt. A Foró Romano modo vění. His oculis vidí."
"Ain' tü?" inquit cüstös Augusti.
"Aiö. Eum ä Forö Romano manibus träxerunt."
"Bene," inquit Augusti cüstös, "närräs. Itaque abibö. Unum autem aliud tě rogäbö."
Cui Clödius, "Rogä," inquit, "ünum."
"Sanguis," inquit, "tibi ě capite fluit. Cur?"
"Quod," inquit, "in capite est sanguis... et aliquis mě íapide percussit."
Tum cüstös: "Roma est perlculösa."
"Est hercle ita ut dícis, cavě!" respondit Clödius.
"Vale!" inquit cüstös.
August! cüstös conversus abiit. Iänuä clausa Clödius conclave rubrum inträvit. "Ursula! Accede hüc!" clämävit. Ursula in conclave celeriter věnit. Quid, rogavit, vis?
"I," respondit Clödius, "ad stabulum proximum, nobis est statim abeundum. Ubi sunt tunicae meae?"
"Tunicae," inquit, "tuae hic sunt. Quölbimus?"
"Nön," respondit, "habeö tempus närrandi, sed nunc eundum est. Nunc ipsum! Quam celerrimě! Age, curre ad stabulum proximum et die Clödium raedam nunc velle!
Turn hue celeriter redi et prome tunicas et vinum; Roma enim nobis egrediendum est."
"Num raedam tantum," rogavit Ursula, "vis ? Non equum neque asinum?"
Iratus Clodius, "Immo," inquit, "cogita! Duobus equls nobis opus est! An vis me raedam trahere? Abi nunciam, age! Quid stas? Abi!"
Ursula subrldens ita rogavit: "Asino non opus est?" "Non taces?" inquit Clodius, "Nihil opus est asino! Opus est raeda et duobus equls. Tantum est. I nunciam!"
Cum ad ianuam Iret secum tacita cogitabat: Profecto nihil opus est asino, cum tantus iam domisit.
LXXIV
ixxv
latinitium
Capitulum
sextum et vícěsimum
Raeda celeriter íbat. Clödius ec Ursula circum-spiciěbant ě raedä quae duöbus equls trahebätur. Per Portám Flümentänam, träns Pontem Aemilium iěrunt et Viam Aurěliam ingress! sunt.
Tum Clödius sěcum cögitävit: Numquam Römam rürsus videböl Quod nön doleö. Róma enim mihi nön multum placet, tantus calor est et tarn multi sunt homines scelesti! Vehemen ter autem doleö quod Terentia mortua estetquod earn in conclävi iacentem reliqui. Plänescelestus sum. Vehementer errävi.
Cönätus est dormire, proximis enim noctibus nön multum dormíverat, sed vix Clödius oculös clauserat cum Ursula, "Quo," rogävit, "Imus?"
"Nön tacěs?" respondit Clödius. "Mihi dormiendum est." Tum Ursula: "Cur, inquam, omnia nostra relíquimus?"
i.xxvi
"Aurum et error" respondit. "Mihi dormiendum est."
"Aurum et error.' Quid," inquit, "malum, mihi närräs? Quid hoc sign ificat? Quid? Estne periculösum nöbis Römae maněre? Cur scelestls similes fugimus?"
"Nön tacěs?" inquit Clödius.
"Quid," inquit Ursula, "fěcistí?! Cur tarn subito Roma egress! sumus ?"
Clödius sacculum promptům ante oculös Ursulae aperuit. Plěnus erat auri quod in söle lücebat.
"Unde," rogävit, "hoc aurum haběs?"
"Nön," inquit, "hercle, dicam."
"Clödi..."
Scire, inquit, non vis.
Tum Ursula: "Multumne aur! haběs?"
"Plaustrum," inquit, "quod attuli, plenum auri erat, quod omne nöblscum nunc haběmus. Longě ibimus. Longe ab urbe Roma ibimus: Lutetiam ibimus. Tacě nunciam, mea Ursula, mihi dormiendum est."
"Ubi," rogävit Ursula, "Lutetia est?"
"Longě," inquit, "ab urbe Roma; in Galliä."
"In Galliam imus?! At ibi frigus est."
"Nön tacěs?" inquit Clödius.
Ursula tacita adnuit. Nihil amplius rogävit. Clödius in raedä auri plena mox dormiěbat.
lxxvii
LAT INITIUM
Capitulum
septimum et vicesimum
Post multös dies et noctes et longissimam viam Clödius et Ursula cum aurö Lutetiam inträverunt. Söle lücente Clödius subrldens Ursulae, "Iam," inquit, "Ursula, in Galliä, Lutetiae sumus! Brütl aurö ut Caesar ipse vivere poterimus!"
Clödius e raedä descendit. Subnsit sed nön diu: Ante oculös nön Lutetiam, ante se Terentiam Irätissimam vidit.
"Di BonI!" exclämävit, "Quid, malum, hoc rei est? At mortuaes! Te cruentam huml iacere vidi!"
Iräta, "Salve," inquit, "Clödi!" et eum pügiöne vehementer percussit. "Sic eat quicumque homö mihi aurum auferet!"
Clödius in faciem cecidit et Terentia ad raedam eius accessio Ursulae in raedä etiam sedentl, "Aurum," inquit Terentia, "meum abstulit. Mihi aurö opus est. Londinium ire volö."
Ursula tacebat. Terentia prae se pugionem cruentum manu tenens secum loquebatur: "Pater dicebat homines Londinil esse bonos—quamquam barbam habent—non esse scelestos, quales Romae omnes sunt. Auro Bruti mihi opus est, ut dives vivam! Nemo enim me novit, nemo me quaerit, quod AugustI custodes adulescentem Romae iam prehenderunt. Hunc pugionem numquam reperient neque aurum ad quod duxit!"
Terentia parvam feminam in raeda sedentem intuita est. Turn sacculum auri plenum promptum Ursulae dedit.
"Clodius," inquit Terentia, "me ad aurum sequi non debuit. Sed sume hunc sacculum et abl! Me numquam vidistl. Audln?"
Ursula tacuit et sacculum auri plenum siimp-sit, e raeda descendit, et a Terentia, a raeda, a Clodio cruento fugit. Non circumspexit. Celeriter cucurrit ut a Terentia longe ablret.
LXXVIII
LXXIX
LAT I NI TI UM
Capitulum duodětrícěsimum
Ursula currěbat. Dies Lutetiae erat et Ursula per parväs urbis viäs currěbat. Ä Terentiä fugiěbat cum media viä cönstitit et paulisper sěcum cögitävit. Tum conversa ad Clödium celeriter rediit.
Nön longě ä raedä cönstitit et exspectävit dum Terentia in raedä cönsideret. Exspectävit dum Terentia viis Lutetiae cum aurö abiret. Post sc Clödium reliquit. Terentia autem posteä nusquam visa est.
Ursula ad Clödium humi iacentem tandem accessit. luxtä Clödium cönsedit et cum paulisper intuita est. Manum
Clödiö ventri imposuit. Venter cruentus erat, sed ex eö sanguis nön iam fluebat. "Clödl?" inquit Ursula.
Clödius oculis apertis in earn suspexit. Ursula subrisit. "Ö ml Clödl," inquit, "nunc tunica tua maculäs rürsus habet."
Clödius subridens, "Iam tibi dixl," inquit, "tunicae flävae mihi nön placent."
•FiNIS-
T
List of abbreviations Vocabulary
abl. = ablative	loc. = locative
acc. = accusative	m. = masculine
adj. = adjective	monosyll. = monosyllabic
adv. = adverb	n. = neuter
comp. = comparative	neg. = negative
conj. = conjunction	nom. = nominative
dat. = dative	num. = numeral
defect. = defective	part. = participle
dem. = demonstrative	perf. = perfect
trisyll. = trisyllabic	pers. = personal
f. = feminine	pi. = plural
gen. — genitive	poss. = possessive
impers. = impersonal	prep. = preposition
indecl. = indeclinable	pron. = pronoun
indef. = indefinite	quest. = question
intens. = intensive	tel. = relative
interj. = interjection	sup. = superlative
interrog. = interrogative	cr. = transitive
intr. = intransitive lit. = literally
Many words admit of multiple constructions and forms. This list contains only the words, meanings (as far as possible), and constructions used in this story. For more information, consult your dictionary.
a, ab, prep, with abl., from, by. abeo, -ire, -ii, -itum, tr„ go away, absterged, -ere, -stersi, -ster-
sum, lr., wipe off absum, -esse, afui, afuturus,
intr., be absent, accedo, -cedere, -cessi, -cessum,
intr., approach, walk up to. ad, prep, with acc, to, toward, at. adiuvd, -are, -iuvi, -iutum, tr.,
help.
adnud, -ere, -ui, intr., nod adulescens, -entis, part, as noun,
m., young man. aedes, -'mm,fpl., house, building.
affero, -ferre, attuli, allatus, tr.,
bring, atiii absum.
ago, agere, egi, actum, tr., do; age! come on! gratias alicui agere, to thank someone.
aio, defect, verb, say; ain' tu? really? is that so?
lxxxii
lxxxiii
T
PUGIO BRUIT
Alexandria, -3£,f., city in Egypt, aliqui, -qua, -quod, adj. some, any.
aliquis, -qua, -quid, indef.pron.,
anyone, someone, somebody;
anything, something, alius, alia, aliud, adj., another,
other, some other; pi. as noun,
others.
alter, -tera, -teram, adj., the other, one (of two); alter...alter, the one...the other.
amplius, adv., further, more.
an, conj., whether.
ancilla, -ae,j,, female servant, slavegirl.
ante, prep, with ace, before, in front of; adv., earlier, previously, before.
antequam, conj., before.
anulus, -I, m., ring.
aperio, -ire, -ui, -turn, tr., open.
argenteus, -a, -um,adj„ (made) of silver.
asinus, -I, m., ass.
at, conj., but; (in dialogue) then, and.
Athenae, -iruva,f. pi, Athens, audio, -ire, -ivi, -itum, tr., hear, aufero, auferre, abstuli, abla-
tum, tr., take away, steal aureus, -a, -um, adj., (made) of
gold, golden. » K 11 rum, -i, m., gold, autein, conj., but, however, on
the other hand, etc.
b
barba, -ae,/., beard.
bene,adv., well; comp., melius, better; sup., optime, excellently, extremely well.
bibô, bibere, bibi, tr. andintr., drink.
bonus, -a, -um, adj., good; comp., melior, -ius, better; sup., opti-iiius, -a, -um, excellent, best.
brevis, -is, adj., short.
cado, -ere, cecidi, intr., fall, calor, -oris, m., heat, warmth, candidus, -a, -um, adj., (shining) white, capillus, -i, m., hair, caput, -itis, n. head.
L AT I N I TI U M
caupô, -ônis, m., innkeeper, caupôna, -ste, f., inn, bar. caveô, cavere, cávi, cautus, tr.
and intr., beware (of), look out. celeriter, adv., quickly, fast, celo, -áre, -äví, -arum, tr., hide, circumspició, -spicere, -spexi,
spec turn, tr. andintr., look
around, scan, clämó, -are, -ävi, -arum, intr.,
scream, shout, claudô, -ere, clausi, clausum,
tr., close, côgitô, -áre, -äví, -átum, tr.,
think, conclave, -is, n., room, cônor, -ári, -ätus sum, intr., try. cônsidô, -ere, -sedí, -sessum,
intr., sit down, cônsistô, -sistere, -stití, -stitum,
intr., stop, halt, cônspiciô, -ere, -spexi, -spec-
tuín, tr., catch sight of, see. convertô, -vertere, -verti, -versus, tr. andintr., turn (around);
conversus, -a, -um,part., having turned around, cruentus, -a, -um, adj., bloody,
covered in blood, cum, conj., when, while, as, since.
cum,prep, with abl., with, together with, cur, conj., why?
curro, -ere, cucurri, intr., run. custos, -odis, m., guard.
D
de,prep. with abl., down from, debeo, -ere, -ui, -itum, tr. and
intr., ought, owe. turn, adv., then, next; in dialogue,
indicating a change of speaker. descendo, -scendere, -scendi, -scensus, tr., and intr., go down,
come down, deus, -I, m., god. died, -ere, dixi, dictum, tr., say,
speak, refer to. dies, -ei, m., day. diu, adv., long, for a long time;
comp., diutius, for a longer
time; sup., diutissime, for a
very long time, dives, -itis, adj., rich, do, dare, dedi, datum, tr., give, doleo, -ere, -ui, tr. andintr., be
sad, sorry (for); hurt, domus, -us, f, home, house.
I.XXXIV
LXXXV
puc io b ruti
donum, -I, n., gift.
dorm id, -Ire, -Ivi, -itum, intr.,
sleep, be asleep, duco, -ere, duxi, ductum, tr.,
lead, cake (to a place), dum, con/., while, as long as,
until,
duo, -ae, -o, num. adj., two.
e, ex,prep. with abl., from, out of,
out from, ecce, interj., look! effundö, -ere, -füdl, -fusus, tr.,
pour out, spill. ego,pers.pron., I; mihi, (for)
me; me, mc. egredior, -gredi, -gressus sum,
intr., come out, go out. enim, conj., for.
eö, Ire, il, itum, intr., go, come, eö, adv., to that place, there, equus, -i, m., horse, errö, -äre, -ävi, -ätum, intr.,
stray, be wrong, error, -oris, m., mistake, error, et, conj., and, also; et...et, both...
and.
etiam, adv., even, also; still, excito, -are, -avi, -atum, tr.,
rouse, wake. * exclamo, -are, -ivi, -atum, intr.,
shout out, scream, exspecto, -are, -avi, -atum, intr.
and intr., expect, wait, wait for. exuo, -ere, -ul, exutum, tr., take
off.
facies, -ei,/', face, appearance; qua facie est? what does he/ she look like?
faciö, facere, feci, factum, tr., do, make, act.
femina, -ae,/, woman.
filia, -ae,f, daughter.
filius, -i, m., son.
flävus, -a, -urn, adj., yellow, blond (hair).
fluö, -ere, flfixi, intr., flow.
foräs, adv., with verb of motion, outside, out.
forls, adv., with verb of rest, outside, out.
fortasse, adv., perhaps, maybe.
forum, -I, n., market-place,
latinitium
frigus, -oris, n., cold, fugio, fugere, fugi, tr. and intr., run away (from), flee (from).
G
Gallia, -ae,/, Gaul (roughly
modern France), gero, gerere, gessl, gestum, tr.,
wear.
gradus, -us, m., step; gradum
facere, to take a step. Graecus, -a, -um, adj., Greek,
Grecian, gratiae, -arum,f. pi, thanks;
gratias alicui agere, to thank
someone.
H
habeô, -ére, -ui, -itum, tr., have, hercle, interj., by Hercules! really. heus (monosylt.), interj., hey! hie, adv., here; at this moment, hie, haec, hoc, dem.pron. and
adj., this, homo, -in is, m. and J., man,
person.
hue, adv., with verbs of motion,
here, to this place, humus, -uf., ground;
(rami, (loc.) on the ground.
I
iaceo, -ere, iacul, intr., lie. iam, adv., already, ianua, -ae,/, door, ibi, adv., rhere.
Idem, eadem, idem, dem.pron. and adj., the same.
ille, ilia, illud, dent. pron. and adj., that, the; as a noun, he, that man, woman.
immo, adv., (correcting) in fact, no rather.
impono, -ere, -posul, -positum, tr. with dat., place on, put.
imprudens, -entis, adj., thoughtless, through carelessness; imprudens aliquid facere, to do something by mistake.
in,prep, with abl, in at, on;prep, with ace, into, to, against.
induo, -duere, -dui, -dfltum, tr., dress, put on.
Lxxxvn
1
FUG IO BRUTI
LATINITIUM
ingredior, -gredi, -gressus sum,
tr. and intr., enter, inquam, inquis, inqnit, defect.
verb., I say, you say, he says, inspicid, -spicere, -spexi, spec-
tum, tr., look into, intellego, -legere, -lexi, -lec-
tum, tr. and intr., understand,
realize.
interhcio, -ficefe, -reel, -fectum, tr., kill.
intoeor, -erl, -tuitus sum, tr.,
look at, watch, ipse, ipsa, ipsum, intens. pron.,
myself, yourself, himself, etc. iratus, -a, -um,part, as adj.,
angry.
is, ea, id, pron. and adj., this,
that, the, he, she, it. ita, adv., so, in that way; just so,
yes.
itaque, conj., therefore, iuro, -are, -avi, -atum, intr., swear.
rwcta, prep, with ace, next to.
lapis, -idis, m., scone.
Latine, adv., in Latin, Latin;
Latine intellegere, loqui,
scire, understand, speak, know
Latin, lectns, -i, m., bed. licet, lkere, licuit, impers., it is
allowed, permitted, possible, linea, -ae,f, line, locus, -i, m., place, spot. Londinium, -I, «., London. longe,Wi'.j far; faraway, longus, -a, -am, adj., long, loquor, loqui, locutus sum, tr.
and intr., speak, talk, luceo, -ere, -xi, intr., shine, glow, lumen, -inis, n., light. Lutetia, -ac,f, Paris.
m
macula, -ae,(., spot, stain.
magnus, -a, -um, adj., large, great; comp., maior, -us, greater, larger; sup., maximus, -a, -um, largest, greatest.
maius, see magnus.
male, adv., badly.
mains, -a, -um, adj., bad, evil; abi in malam rem! go to
hell! {lit. "go the bad thing!") malum! {indecl., added parenthetically to emphasize a question.) The hell! the devil!
maneo, manere, mansi, intr., remain, wait, stay.
manus, -vls,J., hand.
maximus, see magnus.
me see ego.
medius, -a, -um, adj., middle of,
middle, melius, see bene, memini, meminisse, tr., recall,
remember, mendicus, -i, m., beggar, mens, -tis/., mind; in mentem
mihi venit, it occurs to mc, 1
realize, mensa, -ae,f, table, mentior, -iri, -itus sum, intr., lie. metis, -a, -um,poss. adj., my,
mine.
minister, -tri, m., servant, mirto, mittere, tnisi, missum,
tr., send; let go.
modo, adv., only, just, just now.
modus, -i, m„ way.
morior, mori, mortuus sum, intr., die; part, as adj., mortuus, -a, -um, dead.
moved, movere, mdvi, motum,
tr. move, mox, adv., soon, multo, adv., by much, much, multurn, adv., much, multus, -a, -um, adj., much,
many.
n
narro, -are, -avi, -atum, tr., tell, relate; bene, male narras!
that's good, bad news! glad,
sorry to hear that! -ne, conj., mark of direct quest.; in
indirect quest., whether, nec, neque, conj., nor, and...not;
neque...neque, neither...nor. nemo (gen. andabl. supplied by
nullius and vtullo), m., nobody, nescio, -scire, -scivi, tr., not
know.
niger, -gra, -grum, adj., black, nihil, indecl. noun, n., nothing,
not...anything, nimis, adv., too. noctu, adv., at night, by night, nolo, nolle, nolui, tr. and intr.,
be unwilling, not want, refuse.
I.XXXVIII
LXXXIX
PUGIO brut1
LATINITIUM
nomen, -inis, n. name, non, adv., no.
nonne, interrog. (exspecting an
affirmative answer) do you
not...? Isn't? etc. noster, -tra, -trum,/w.s.«. adj.,
our, of ours, nosco, noscere, novi, notus, tr.,
come to know, examine;per/.
tense, know, novus, -a, -um, adj., new. nox, noctis,^, night, nullus, -a, -urn, adj., no, no one;
nullo inodo, in no way, not
at all.
mini, con/., mark of direct quest, suggesting a neg. answer; in indirect quest., whether.
numums, -I, m., coin.
numquam, adv., ncvet.
numquid, con), withpron., anything? in indirect quest., whether anything;
numquid vis, have you anything furthet to say? was there anything else? do you want me further?
nunc, adv., now.
nunciam, adv., (trisyll.) right now, now.
nusquam, adv., nowhere.
o
o, inter/., O, oh!
obscurus, -a, -um, adj., dark.
oculus, -i, m., eye.
ofFendo, -fendere, -fendi, fen-sum, tr., strike, run into.
olim, adv., once, at one time.
omnis. -is,adj., all, every.
optimus, -a, -um, see bonus.
opus est, with dat. of person in need and obi. ojperson or thing needed, there is need; opus est mihi libro, I need a/the book.
1>
pallidus, -a, -um, adj., pale, paries, -ietis, m., wall, parvus, -a, -um, adj., small, little, pater, -tris, m., father, paulisper, adv., for a little time,
for a little while, pauluni, adv. a little; as indecl.
noun, n., a little, per,prep, with ace, through, over,
(in swearing) by.
percutio, -cutere, -cussl, -cus-sum, tr„ strike, stab.
pergo, pergere, perrexi, perrec-tum, intr., go on, continue.
periculosus, -a, -um, adj., dangerous.
placed, -ere, -ui, -itum, intr.,
please, be pleasing, plane, adv., clearly, absolutely, plaustrum, -I, n., cart, plenus, -a, -um, adj. with gen.,
full.
poculum, -i, m., cup.
pond, ponere, posui, positum,
place, put.
pons, ponds, m., bridge.
porta, -&e,J., gate.
posed, poscere, poposci, tr., demand, order.
possum, posse, potul, intr., be able, can, may.
post, adv., later, afterward; post, prep, with ace, behind, after.
postea, adv., afterwards, thereafter.
prae, prep, with abi, in front of. praebed, -ere, -ui, -itum, tr.,
provide, hold forth, praetereo, -ire, -il, -itum, tr.,
pass, walk by. prehendd, -ere, -i, prehensum,
tr., grab, seize, profectd, adv., surely, certainly, indeed.
promo, -ere, -psi, -ptum, tr.,
take out. prope,prep, with ace, near; adv.,
near, almost, proximus, -a, -um, adj. with dat.,
closest, next to. puer, -I, m., boy. pugid, -dnis, m., dagger, pugnd, -are, -avl, -atum, intr.,
fight, pugnus, -i, m., fist, pull her, -cbra, -chrum, adj.,
beautiful, handsome, purus, -a, -um, adj., clean, puto, -are, -avl, -atum, intr. and
tr., think.
a
quaero, -ere, quaeslvi, quaesi-tum, tr., search for, look tor.
qui!is, -e, adj., as, such as; what sort of ?
quam, adv., how, what a.
1
PUGIO BRUTI
quamquam, conj., although.
quasi, conj. and adv., as if.
qui, quae, quod, rel. pron., who,
which, what, quicumque, quaecumque,
quodcumque, indef. rel. pron.,
whoever, whatsoever, whatever, quis, quae, quid, interrog. pron.,
who, what? qui? how? quo, adv., (after verbs of motion)
where, where to? quod, conj., that, because, since, quomodo, adv., how. quoque, adv., also, too.
R
raeda, -ae,/.', carriage, coach.
recte, adv., rightly, correct.
recuperd, -are, -avi, -atom, tr., recover, get back.
redeo, -ire, -ii, -itum, intr., go gack,return.
relinquo, -linquere, -liqui, -lie-turn, tr., leave, leave behind.
reperio, reperire, repperi, re-pertus, tr., find, run across.
res, -el,/., affair, circumstance, fact, matter, thing.
responded, -spondere, -spondi,
-spdnsus, tr., answer, reply, restd, -are, -avi, -atum, intr., remain.
rogo, -are, -avi, -atum, tr., ask,
ask for. Roma,-ae,/, Rome, ruber, -ra, -rum, adj., red. rursus, adv., again.
sacculus, -i, m„ small sack, saepe, adv., often, salveo, -ere, intr., be well; salve! hello!
sanguis, -inis, m., blood, scelestus, -a, -urn, adj., crooked,
criminal, scio, -ire, -ivi, -itum, know, sed, conj., but.
sedeo, -ere, sedl, scssum, intr., sit.
sella, -ae,/, chair, semper, adv., always, all the time, senex, senis, m., old man. sequor, sequl, secutus sum, tr., follow.
XCII
L ATINITIUM
si, conj., if, though, sic, adv., in this way, so. signified, -are, -avi, -atum, tr., mean.
similis, -is, adj. with dat., like,
similar to. $ine,prep. with abL, without, sol, -is rn., sun.
soleo, -ere, -solitus sum, intr., be accustomed, to do something often.
solus, -a, -urn, adj., alone, by oneself; only.
sonitus, -us, m., sound, noise.
species, -ei,^, appearance; spe-ciem alicuius rei praebere, to give the impression of something, to look like something.
stabulum, -i, m., stable.
statim, adv., at once, immediately.
sto, stare, steti, intr., stand.
subiratus, -a, -um, adj., somewhat angry, irritated.
subito, adv., suddenly.
subrldeo, -ridere, -risi, intr., smile.
Subura, -ae, f, an area of the city
of Rome, sum, esse, fui, futurus, intr., be.
sumo, sumere, sumpsi, sump-
turn, tr., take, take up. super, prep, with ace, on,
(spread) over, surgo, -ere, surrexi, intr., rise,
get up.
suspicid, -picere, -pexi, -pec-tum, intr. (with in with ace.) look up at.
suus, -a, -um,pass, adj., his, hers, his own, her own.
t
raced, -ere, -ui, taciturn, intr., be still, be quiet; tacitus, -a, -um, quiet, silent, tarn, adv., so.
tamen, adv., however, still, yet. tandem, adv., finally, at last, tantum, adv., only; so much, tantus, -a, -um, adj., so great, such.
tempus, -oris, n„ time, tenebrae, -arum,/.'/*/., darkness, tened, -ere, -ui, tr., hold, keep, traho, -ere, traxl, tractum, tr., drag.
trans,prep with ace., across, over.
XCIII
A
PUCIOBRUTI
tres, tria, num. adj., three.
tu, peri, pron., you, yourself; tibi,
for you; te, you. turn, adv., then, at that time.
Quid turn ? So what tunica, -ae, f., tunic, tuus, -a, -am,poss. adj., your.
u
ubi, adv., where; as conj. when, umbra, -ae,/., shadow, undo, adv., from where, from
which place, unus, -a, -um, adj., a single, one. urbs, -is, f, city, ut, conj., (purpose) that, in order
that; (result) that.
come.
venter, -tris, m., stomach.
via, -ae,_/f, street. *'
video, -ere, vidi, visum, tr., see;
videor, videri, visus sum, intr.,
seem, vinum, -I, n., wine, vir, -i, m., man.
vivo, vivere, vixi, victum, intr., live.
vix, adv., hardly, barely.
voco, -are, -avi, -atum, tr., call.
volo, velle, volui, tr., want.
v
vacuus, -a, -um, adj. with abl„ empty.
valeö, -ere, -ui, be well, strong;
vale! goodbye! vehementer, adv., violently,
fiercely.
veniö, -ire, veni, ventum, intr.,
xciv
PUGIO BRUT!
Additional resources for PugioBruti:
AUDIOBOOK
If you want twice as much fun—and twice as much Latin!—there is also a studio recording of the book available, with a runtime of 102 minutes.
For more information, visit: www.latinitium.com/books/pugiobruti
ONLINE COURSE
So that readers can get as much Latin as possible from Pugio Bruti, a course to accompany the book will be available online in 2019. The course will include:
• Dialogues in easy Latin to enrich the story and your vocabulary,
• Reading and listening comprehension exercises,
• Grammar and vocabulary practise,
• History lessons to deepen the understanding of the Roman world,
• Passages from Roman authors,
• Supplementary materials for teachers, And more!
For more information, visit: www.latinitium.com/books/pugiobruti
LATINITIUM
Also available from Latinitium:
Wl
re arc pleased and honored to be able to present this almost forgotten gem, Ad Alpes - a Tale of Roman Life by H. C. Nutting. It is a long, continuous and varied narrative in excellent Latin, tracing the journey of a Roman family through the ancient world. Its overarching frame story contains within it many shorter stories, each of which is full of interest.
This delightful book is a valuable supplement to any intermediate course because it provides the learner with what is often missing—lots of extensive reading. It helps build language ability and confidence and, above all, it is fun!
For more resources for teaching yourself Latin, visit: www.latinitium.com.
XCVI
XCVII
Pugio Brut!
A Crime Story in Easy Latin
by
Daniel Pettersson and Amelie Rosengren
When Terentia sfather dies, he leaves her the only thing he has lefi-a dagger and the words "It will lead you to...". Alone in Rome, Terentia goes out to find the secret behind her father's dagger. But she is not the only one, and soon she is fighting for the dagger, its secret, and her own future.
When we read a novel in our own language we expect to be kept turning the page from start to finish. For Latin students such books are hard to come by. This book aims to fill this gap, offering students an exciting full-length story (ta. 70 pages) in classical Latin using only 350 unique words.
Thanks to the relatively small number of unique words, the illustrations and full vocabulary, Pugio Rruti may be read by a wide range of learners.
It is intended to be a stepping stone for students at the outset of their journey towards the ultimate goal of reading Latin from the classical period and beyond.
For articles on teaching yourselfLatin as well as more reading material, audio and video, visit www.latmitium.com.
Daniel Pettersson Amelie Rosengren
A Crime Story in Easy Latin
$50 unique words
9
LATINITIUM.COM
9789198509403