Rola Kościoła w morawskich dobrach magnackich w okresie przed bitwą na Białej Górze oraz w latach dwudziestych i trzydziestych XVII wieku. Między reformacją Žerotínów a kontrreformacją Liechtensteinów

KNOZ, Tomáš. Rola Kościoła w morawskich dobrach magnackich w okresie przed bitwą na Białej Górze oraz w latach dwudziestych i trzydziestych XVII wieku. Między reformacją Žerotínów a kontrreformacją Liechtensteinów. In Iwańczak, Wojciech; Januszek-Sieradzka, Agnieszka; Smołucha, Janusz (red.). KOŚCIOŁ W SPOŁECZEŃSTWIE W CZECHACH I W POLSCE W ŚREDNIOWIECZU I W EPOCE NOWOŻYTNEJ. 1. vyd. Kraków: Wydawnictwo naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, 2020, s. 161-202. Mimo edice. ISBN 978-83-7614-466-5.

Základní údaje

• Originální název: Rola Kościoła w morawskich dobrach magnackich w okresie przed bitwą na Białej Górze oraz w latach dwudziestych i trzydziestych XVII wieku. Między reformacją Žerotínów a kontrreformacją Liechtensteinów
• Název česky: Role církve na poravských šlechtických dominiích v předbělohorské a bělohorské době. Žerotínská reformace a lichtenštejnská protireformace
• Název anglicky: The Role of the Church on the Aristocratic Estates of Moravia at the Time of the Battle of White Mountain. Between the Žerotin Reformation and the Liechtenstein Counter-Reformation
• Autoři: KNOZ, Tomáš (203 Česká republika, garant, domácí).
• Vydání: 1. vyd. Kraków, KOŚCIOŁ W SPOŁECZEŃSTWIE W CZECHACH I W POLSCE W ŚREDNIOWIECZU I W EPOCE NOWOŻYTNEJ. od s. 161-202, 42 s. Mimo edice, 2020.
• Nakladatel: Wydawnictwo naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie

Další údaje

• Originální jazyk: polština
• Typ výsledku: Kapitola resp. kapitoly v odborné knize
• Obor: 60101 History
• Stát vydavatele: Polsko
• Utajení: není předmětem státního či obchodního tajemství
• Forma vydání: tištěná verze "print"
• Kód RIV: RIV/00216224:14210/20:00114654
• Organizační jednotka: Filozofická fakulta
• ISBN: 978-83-7614-466-5
• Klíčová slova česky: Dějiny; Morava; Raný novověk; reformace; protireformace; Jednota bratrská; Žerotín; Lichtenštejn
• Klíčová slova anglicky: History; Moravia; Reformation; Counter-Reformation; Bohemian Brathern; Žerotín; Liechtenstein
• Štítky: rivok
• Příznaky: Mezinárodní význam, Recenzováno

Anotace

Lata dwudzieste i trzydzieste XVII w. były ślepym zaułkiem w przeobrażeniach stosunków między arystokracją i wyznawaną religią, czy też arystokracją i Kościołem, co rzutowało na losy Karola Starszego Žerotína i Karola I Liechtensteina. Upraszczając: obaj żyjący w tych czasach morawscy arystokraci posiadali jednakowe podwaliny konfesyjne i edukacyjne. W okresie zasadniczego katharsis tylko jeden z nich doświadczył „obrzędu przejścia”, konwersji religijnej i politycznej. Wraz z postępującą rekatolizacją i kontrreformacją obydwu z nich dosięgły rozporządzenia religijno-prawne. Praktycznie bezprośrednio po konwersji w posiadłościach rozpoczął się proces rekatolizacji, choć w zależności od warunków panujących w poszczególnych dominiach przybierał on zróżnicowaną formę. Podczas gdy Karol Starszy Žerotín próbował się temu w różny sposób przeciwstawić, Karol Liechtenstein, choć z jakimś szczególnym zapałem nie wprowadzał ich w życie, to jednak nie przeciwstawiał im się w sposób zdecydowany. Można z pewnością stwierdzić, że kontrreformacja pod względem prawnym była konsekwencją rozporządzeń wydawanych przez cesarza i ich egzekwowania przez urzędy krajowe czy też rozporządzeń wydawanych przez biskupów i wcielania ich w życie. Niezależnie od tego prawną czy też faktyczną możliwość istotnego wpływania na powyższy proces czy też modyfikowania go posiadali właściciele ziemscy; umożliwiał im to ich ówczesny status prawny, ale też faktyczne religijne i moralne preferencje. Rezultaty wspomnianych procesów w dobrach i na dworach Žerotína i Liechtensteina są zasadniczo takie same. Zresztą świadczą o tym także zróżnicowane losy monumentalnej architektury sakralnej w posiadłościach obu morawskich arystokratów. Aczkolwiek Žerotín i Liechtenstein w trakcie procesu pobiałogórskich przeobrażeń znaleźli się w odmiennej sytuacji, to nigdy nie przestali się ze sobą kontaktować i nigdy nie stali się wrogami. Reprezentowali pewną postać manierystycznego arystokraty, który znalazł się w plątaninie Labiryntu Komeńskiego.

Anotace česky

Dvacátá a třicátá léta 17. století představovala apendix v proměnách ve vztahu aristokracie a konfesí, resp. aristokracie a církví, promítaný mimo jiné do osudů dvou významných moravských aristokratů sledovaného období - Karla staršího ze Žerotína a Karla I. z Liechtensteina. Zjednodušeně formulováno: Oba moravští aristokraté bělohorské éry vycházeli z analogických konfesních a vzdělanostních kořenů. V době zásadní katarze nicméně Karel I. z Liechtensteina prošel „přechodovým rituálem“ konfesní a politické konverze. Prakticky bezprostředně po konverzi je na jeho statcích zahájen proces rekatolizace, byť v závislosti na podmínkách jednotlivých dominií ve značně diferencované formě. Jistě lze konstatovat, že proces protireformace byl legislativně dán zákony vydávanými císařem a její aplikací na straně zemských úřadů, popř. biskupskou legislativou a její aplikací. Přesto to byly pozemkové vrchnosti, které měly právní či faktickou možnost uvedený proces zásadním způsobem ovlivňovat a modulovat, a to na základě svého momentálního právního postavení, ale také faktických náboženských a morálních preferencí. Výsledky uvedených procesů jsou nakonec na statcích a dvorech Žerotína i Liechtensteina v podstatě shodné. Ostatně, svědčí o tom i diferencované osudy monumentální sakrální architektury na panstvích obou moravských aristokratů. Ačkoliv se Žerotín a Liechtenstein ocitli během procesu pobělohorských proměn v odlišných pozicích, nikdy nepřestali mít alespoň omezený osobní kontakt a nikdy se nestali osobními nepřáteli. Oba představovali určitou podobu manýristického aristokrata, který se ocitl v bludišti komeniánského labyrintu.

Anotace anglicky

The 1620s and 1630s represented an appendix in the changes in the relationship be tween the aristocracy and religion, specifically the aristocracy and the church, which was reflected in the lives of two important Moravian aristocrats from this period – Charles the Elder of Žerotin and Charles I of Liechtenstein. These two Moravian aristocrats from the period of the Battle of White Mountain basically came from similar religious and educational backgrounds. At a time of major catharsis, Charles I of Liechtenstein underwent a „transitional ritual” of religious and political conversion. The process of re Catholicization on his estates began almost immediately after his conversion, albeit in significantly different forms depending on the conditions in the individual domains. The Counter Reformation process was based on laws issued by the emperor and they were applied by the provincial authorities or by the episcopal legislative. Nevertheless, the landed gentry had the legal right to influence the process to a considerable degree, based on their legal status as well as their religious and moral preferences. The results of these processes turned out to be very similar on the estates and in the courts of Žerotín and Liechtenstein. This is also demonstrated by the different fates of the monumental sacred architecture on the estates of the two Moravian aristocrats. Although Žerotín and Liechtenstein found themselves in different positions during the post White Mountain changes, they never stopped having at least some restricted personal contact, and they never became personal enemies. They both represented a certain form of mannerist aris tocrat who found himself in the maze of Comenius’s labyrinth.

Návaznosti

• GB14-36521G, projekt VaV: Název: Centrum pro transdisciplinární výzkum kulturních fenoménů ve středoevropských dějinách: obraz, komunikace, jednání